Σύνδεση Τώρα Σύνδεση στη Βιβλιοθήκη μου   ·   Όλες οι Βιβλιοθήκες στο Bookia
Τι είναι το Bookia;   ·   Blog   ·                     ·   Επικοινωνία  
Πως γράφω κριτική; Είμαι Συγγραφέας Είμαι Εκδότης Είμαι Βιβλιοπώλης Live streaming / Video
 

Το Bookia αναζητά μόνιμους συνεργάτες σε κάθε πόλη τής χώρας για την ανάδειξη τής τοπικής δραστηριότητας σχετικά με το βιβλίο.

Γίνε συνεργάτης τού Bookia στη δημοσίευση...

- Ρεπορτάζ.
- Ειδήσεις.
- Αρθρογραφία.
- Κριτικές.
- Προτάσεις.

Επικοινωνήστε με το Bookia για τις λεπτομέρειες.
Σωτηρία Μαραγκοζάκη, μιλάει στην Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη για το «Άσπρος σκύλος μαύρος σκύλος»
Διαφ.

Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά από τα βιβλία της «Ο ύπατος της Σμύρνης» το 2012 από τις εκδόσεις Κέδρος και «Ο κλήρος του αίματος» το 2020 από τις εκδόσεις Πατάκη, επανέρχεται το 2024 με το επίσης ιστορικό μυθιστόρημα βιβλίο «Άσπρος σκύλος μαύρος σκύλος» από τις εκδόσεις Ειρήνη. Όλα της τα βιβλία είναι ιστορικά, με μεγάλη έρευνα, μελέτη και γι’ αυτό απέχουν εκδοτικά. Μυθιστορήματα δουλεμένα λέξη-λέξη και γι’ αυτό αποτυπώνονται στη μνήμη.

Ποιος είναι όμως ο ασυρματιστής Νίκος Βαβούδης και γιατί του αφιέρωσε στη μνήμη του το τρίτο της βιβλίο;

Σωτηρία Μαραγκοζάκη, Άσπρος σκύλος μαύρος σκύλος, Εκδόσεις Ειρήνη

Κυρία Μαραγκοζάκη ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Γιατί ο τίτλος «Άσπρος σκύλος μαύρος σκύλος»;  

Δική μου ευχαρίστηση και χαρά να συνομιλώ μαζί σας. Πρόκειται για φράση που συνηθίζανε να λένε στελέχη της Κομιντέρν, δηλαδή της Γ' Κομμουνιστικής Διεθνούς για να χαρακτηρίσουν πολιτικές καταστάσεις και σχηματισμούς στο Μεσοπόλεμο. Στο βιβλίο δίνεται η εξήγηση σε δύο τουλάχιστον σημεία με συγκριμένα παραδείγματα. Κατά κάποιο τρόπο σήμαινε αυτό που λέει η λαϊκή σοφία: «Άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς».

Γιατί πιστεύετε πως ένας μη κομμουνιστής αναγνώστης θα διαβάσει αυτό το βιβλίο; 

Α θαρρώ πως αυτή η ερώτηση είναι τρόπον τινά προβοκατόρικη! Αστειεύομαι, αλλά επιτρέψτε μου να απαντήσω επίσης με ερώτηση. Είναι κομμουνιστές όσοι διαβάζουν Καρλ Μαρξ, όσοι αναζητούν να μάθουν για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ ή τη Φρίντα Κάλο; Όσοι παρακολουθούν έργα του Μπέρτολτ Μπρεχτ; Όσοι διαβάζουν Γιάννη Ρίτσο, Μέλπω Αξιώτη, Μενέλαο Λουντέμη; Ή πόσοι μη κομμουνιστές ανά τον κόσμο διάβασαν και εξακολουθούν να διαβάζουν για τη ζωή του επαναστάτη κομμουνιστή Τσε; Μάλιστα η διεθνιστική δράση του Νίκου Βαβούδη, η αυταπάρνησή του, η πίστη του στην επανάσταση και στο ρόλο της πρωτοπορίας με οδήγησαν στον παραλληλισμό με τον Ερνέστο Γκεβάρα.

Έπειτα επιτρέψτε μου να υπογραμμίσω πως πρόκειται για μυθιστόρημα, ιστορικό μεν, μυθιστόρημα δε. Και ένα μυθιστόρημα στοχεύει κατεξοχήν στη συγκίνηση – μέσω των λέξεων και της γλώσσας - που αισθανόμαστε όταν το διαβάζουμε. Επιδιώκει να κινητοποιήσει τις αισθήσεις μας, να μας κάνει να νιώσουμε, να αναρωτηθούμε, να προβληματισθούμε. Έπειτα, σωστά επισημαίνετε στην αρχή ότι τα βιβλία μου, επειδή έχουν ιστορικό υπόβαθρο, προϋποθέτουν επίμονη και χρονοβόρα έρευνα. Αξιοποιώντας πρωτογενείς, άγνωστες πηγές δίνουν πληροφορίες για πρόσωπα και ιστορικές περιόδους ενθαρρύνοντας παράλληλα τον αναγνώστη για περαιτέρω έρευνα ή επαλήθευση. Διότι ένα βιβλίο οφείλει να είναι ανοιχτό προς κάθε καλοπροαίρετο ή τουλάχιστον μη προκατειλημμένο αναγνώστη.

Ξεθάψατε από το χρονοντούλαπο της ιστορίας τον ασυρματιστή Νίκο Βαβούδη. Έναν ήρωα που η λέξη Αγώνας είναι ταυτόσημη με τη ζωή του, που πέρασε διά πυρός και σιδήρου. Υπάρχουν σήμερα τέτοιοι Προμηθείς που θα σηκώσουν στις πλάτες τους την ανθρωπότητα; Που θα νοιαστούν για το συλλογικό, για τις κοινωνικές αδικίες, τους πρόσφυγες, που θα τα βάλουν με το κράτος και τη βία;

Κάθε φορά που ξεκινώ να γράφω κύριο μέλημα μου είναι να καταφέρω να αναδείξω όσα χαρακτηρίζανε τα πρόσωπα στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες που έζησαν, οι οποίες συνθήκες τα διαμορφώνανε και δρώντας με τη σειρά τους τις διαμόρφωναν. Ο Νίκος Βαβούδης πράγματι υπήρξε ένας Προμηθέας του καιρού του. Η εποχή μας μπορεί να μοιάζει αντιηρωική προάγοντας το «εγώ» αντί του «εμείς», όμως ολοένα και περισσότεροι καταλαβαίνουμε πως «κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας». Δηλαδή ότι το υπάρχον καπιταλιστικό σύστημα αγγίζει πλέον ιστορικά όρια σε πλείστες όσες εκφάνσεις του με την απληστία, τη διαφθορά, την κοινωνική αδικία, την αναλγησία, την υποκρισία της εξουσίας, τη βαρβαρότητα να κυριαρχούν. Για αυτό χρειάζεται αγώνας συλλογικός και διαρκής όπως είδαμε και με τη μεγαλειώδη λαϊκή αντίδραση στο έγκλημα των Τεμπών. Γιατί ο καθένας- μια μας μπορεί να είναι εν δυνάμει Προμηθέας. 

Ποιο είναι το χρονικό πλαίσιο του μυθιστορήματος και ποιοι οι τόποι που έδρασε; 

Με ενδιέφερε η ζωή και η δράση του για αυτό και το βιβλίο παρακολουθεί τον ήρωα από τη στιγμή της γέννησης του στην Οδησσό της Τσαρικής Ρωσίας το 1905, στην απαρχή δηλαδή των κοσμοϊστορικών γεγονότων του 20ου αιώνα με κορυφαίο την Οκτωβριανή Επανάσταση το 1917, μέχρι το θάνατό του στην Αθήνα, το 1951. Με τον ερχομό του στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου η κοινωνική αδικία και το δράμα των Μικρασιατών προσφύγων ορίσανε με ποιους να πάει και ποιους να αφήσει. Η συμμετοχή του στο εργατικό κίνημα στον Πειραιά τον καθόρισε, όπως και τα όσα έζησε κατόπιν στη Σοβιετική Ένωση. Υπήρξε εκπαιδευτής των εθελοντών στις Διεθνείς Ταξιαρχίες στον Ισπανικό Εμφύλιο (1936- 39) και πολέμησε τον ναζισμό στον Β’ Παγκόσμιο. Οδησσός, Μανταμάδο, Πειραιάς, Αίγινα, Μόσχα, Βαρκελώνη, Μαδρίτη, Σόφια, Αθήνα εκείνης της εποχής αποτελούν σταθμούς της δράσης του.

Αναφέρετε γεγονότα όπως τον ερχομό των Μικρασιατών προσφύγων, τις επιδημίες της εποχής, την καταστολή και τα βασανιστήρια σε βάρος των κομμουνιστών, τις σχολές της Τρίτης Διεθνούς, τα «πανεπιστήμια» των φυλακών, τη θεαματική απόδρασή του από τις φυλακές Αίγινας και πολλά άλλα που δυστυχώς δεν θα γραφούν ποτέ στα ιστορικά σχολικά εγχειρίδια. Πιστεύετε πως σκοπός της ιστορικής λογοτεχνίας είναι να συμπληρώνει την ιστορία που ποτέ δεν θα γραφεί; 

Η αλήθεια που δημιουργεί ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος δεν πρέπει να συγχέεται με την αλήθεια που (οφείλει να) αναζητά ο ιστορικός. Διότι η ιστορία – με τη στενά ιστοριογραφική σημασία της, όχι η εξιστόρηση- βασίζεται σε τ ε κ μ ή ρ ι α και δεν επιδέχεται ερμηνείες, ούτε αναθεωρείται. Ο μυθιστοριογράφος δε δεσμεύεται από την ιστορικά τεκμηριωμένη πραγματικότητα καθώς αφηγείται το επινοημένο. Παρότι αναφέρεται σε ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα μπορεί να θέτει ερωτήματα και διλήμματα, να υπαινίσσεται, να επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες, να προκαλεί συγκινησιακή φόρτιση. Διότι η ιστορία καταγράφει το παρελθόν ενώ η λογοτεχνία το ανασυνθέτει με δραματικό, θεατρικό τρόπο. Το ζητούμενο είναι να καταφέρει (ο μυθιστοριογράφος) να μετατρέψει την ιστορική πραγματικότητα σε μύθο, σε κοινή εμπειρία για τους αναγνώστες.

Αυτοί οι ήρωες όπως ο Βαβούδης πότε κι αν θα τιμηθούν από την Πολιτεία; Πότε επιτέλους οι ιστορικοί θα αναγνωρίσουν τους αγώνες τους; Θα πάνε χαράμι οι θυσίες τους όπως γράφετε στη σελίδα 347;

Ακόμη και να τιμηθούν, όπως έγινε για παράδειγμα στην περίπτωση του κομμουνιστή Νίκου Πλουμπίδη, του «κόκκινου δάσκαλου» από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων υπάρχουν στοχεύσεις που κατ’ ουσίαν (εξ)υπηρετούν το κυρίαρχο αφήγημα. Συνήθως με αιχμή του δόρατος τον ευσχήμως καλυμμένο αντικομμουνισμό, που βασίζεται στην τακτική της λαθροχειρίας, της αποσιώπησης, της διαστρέβλωσης, της παραποίησης, εν τέλει της πλαστογράφησης της ιστορίας. Η εδραίωση όμως στη συνείδηση του λαού ως αγωνιστών κομμουνιστών – έννοιες ταυτόσημες- συνιστά τη μεγαλύτερη τιμή και αυτό δεν αλλάζει. Γιατί οι αγώνες και οι θυσίες ποτέ δεν πάνε χαράμι. Γίνονται σπόροι και δημιουργούν παρακαταθήκες όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά.

Σε μια ζωή γεμάτη αυταπάρνηση και αγώνα συνάντησε τον Δημητρόφ, την Ιμπαρούρι (Πασιονάρια), τον Έρενμπουργκ, τον Μπελογιάννη, τον Βελουχιώτη, τον Σαράφη, που είχαν την ίδια ιδεολογία με αυτόν. Για ποιο λόγο ο Βαβούδης δεν είχε την ίδια αναγνώριση από τους ιστορικούς;

Ο άνθρωπος φτιάχνεται από την εποχή του για αυτό και λέγεται πως κάθε εποχή έχει τους ήρωες που της αξίζουν. Ο Νίκος Βαβούδης έγινε ευρύτερα γνωστός από την υπόθεση με τους ασύρματους, που «βόλεψε» το μετεμφυλιακό καθεστώς ώστε να οδηγήσει άμεσα σε δεύτερη δίκη το Νίκο Μπελογιάννη με την κατηγορία της κατασκοπείας και να τον εκτελέσει. Περισσότερα από τα μισά χρόνια της ζωής και της δράσης του ο Βαβούδης ήταν εκτός Ελλάδας και υπάρχουν αναφορές στο όνομά του π.χ. σε βιβλία για τους Έλληνες εθελοντές στον Ισπανικό Εμφύλιο. Αλλά στο βιβλίο μου «Άσπρος σκύλος μαύρος σκύλος» για πρώτη φορά παρουσιάζεται μία συνολική «εικόνα» του βασισμένη σε πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα. Φυσικά, με στοιχεία μυθοπλασίας εφόσον πρόκειται για μυθιστόρημα. Πάντως, η ζώσα ιστορία του πιστεύω ότι προσκομίζει στο παρόν και εμπνέει. Όσο για την επίσημη ιστοριογραφία ας έχουμε κατά νου πως «κυρίαρχη ιδεολογία κάθε εποχής είναι η ιδεολογία της κυρίαρχης τάξης», που την επιβάλλει μέσω διάφορων μηχανισμών με αιχμή του δόρατος την εκπαίδευση.

Εκτός από τη λογοτεχνική σας πένα που μου άρεσε πολύ, χρησιμοποιείτε τον χρόνο Ενεστώτα, που το καθιστά άμεσο και ζωντανό. Το ιστορικό μυθιστόρημα μπορεί να γίνει σημερινό; Είναι η μνήμη που μας κρατά κάποιους ζωντανούς και δεν επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη, μένοντας σταθεροί στα πιστεύω μας;

Η χρήση του ιστορικού Ενεστώτα καθιστά πιο παραστατικό και σύγχρονο ένα μυθιστόρημα που αφηγείται πρόσωπα και γεγονότα του παρελθόντος. Άλλωστε διακεκαυμένες ζώνες στην ιστορία δεν είναι εύκολο να αναπαρασταθούν με τις τεχνικές της παραδοσιακής γραμμικής αφήγησης. Έπειτα ο συγγραφέας ενός ιστορικού μυθιστορήματος, κάθε συγγραφέας είναι γέννημα – θρέμμα και δέσμιος της εποχής του. Και, ναι, η μνήμη είναι ζωή επειδή φορείς της είναι ομάδες ζωντανών και βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Υπόκειται, όμως, στη διαλεκτική της ανάμνησης και της λήθης, δεν έχει επίγνωση των διαδοχικών της παραμορφώσεων και είναι ανοιχτή σε παντός είδους χρήσεις και καταχρήσεις. Η μνήμη ανήκει στη σύγχρονη κάθε φορά εποχή και αποτελεί το βιωμένο δεσμό με το αιώνιο παρόν. Δε ζούμε για να θυμόμαστε, θυμόμαστε επειδή ζούμε και ζούμε για να θυμόμαστε.

Στη σελίδα 142 μιλάτε για τις σουφραζέτες, την επανάσταση των γυναικών για το δικαίωμα ψήφου. Διαβάζουμε πως η αγαπημένη του Άννα φεύγει από τον συνδικαλισμό για να αγωνιστεί για τα δικαιώματα των γυναικών. Πιστεύετε πως είχε άδικο η Άννα που ήθελε να αγωνιστεί για τις γυναίκες σε μια πατριαρχική κοινωνία;

Το ζήτημα της γυναικείας καταπίεσης στην Ελλάδα του Μεσοπόλεμου θέλησα να το προσεγγίσω πέρα από τις πολλαπλές συσκοτίσεις, τις διαφοροποιήσεις, τις αποκλείσεις του. Οι συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια για τις γυναίκες της εργατικής τάξης ήταν φρικτές και οι αποδοχές τους πολύ κατώτερες των ανδρών. Ήταν ένα στοιχείο της έρευνας που με σόκαρε κυριολεκτικά. Οι γυναίκες χωρίς πολιτικά δικαιώματα, τότε, και με το σύνολο των νόμων υπέρ των ανδρών συνειδητοποιούσαν με τον πιο βίαιο τρόπο την κοινωνική τους θέση όταν οι ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής τις έφεραν στο προσκήνιο της μισθωτής εκμετάλλευσης. Αν προσπαθήσουμε να μεταφερθούμε σε εκείνη την εποχή θα διαπιστώσουμε πως επικρατούσε σύγχυση και αντιφάσεις στο φεμινιστικό κίνημα. Για παράδειγμα, οι φεμινίστριες που διεκδικούσαν ισότητα -ως προς τους όρους εργασίας, τις ώρες και τη μισθοδοσία με τους άνδρες- κατηγορούνταν πως δε λάμβαναν υπόψη τις ιδιαιτερότητες της γυναικείας φύσης γιατί απαρτίζονταν κυρίως από γυναίκες αστές που δε χρειάστηκε ποτέ να δουλέψουν για να ζήσουν. Έτσι για παράδειγμα ενώ η φιλανθρωπία καταγγέλλονταν από αυτές τις φεμινίστριες ταυτόχρονα ήταν μέλημα τους! Η Άννα δεν είχε άδικο, αλλά αποκόπτοντας τον ταξικό χαρακτήρα από τις κυρίαρχες σχέσεις το ζήτημα της πλήρους γυναικείας χειραφέτησης παραμένει ανολοκλήρωτο. Γιατί το ζητούμενο είναι ισότητα με δικαιοσύνη, δηλαδή ισοτιμία.

Στη σελίδα 241 γράφετε πως «η Τέχνη και η Αντίσταση είναι σαν σιαμαία αδέλφια». Γεννιέται Τέχνη χωρίς αντίσταση και αντίδραση; Είναι δυνατόν οι δημιουργοί να γεννούν Τέχνη μέσα σε μια γυάλα χωρίς λαϊκά ερείσματα;

Η Τέχνη οφείλει να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το κοινωνικό γίγνεσθαι, να γίνεται κτήμα του λαού. Να γίνεται σύμβουλος, συνοδοιπόρος, σύντροφος που πηγαίνει με το μέρος των πολλών. Ο καλλιτέχνης, ο δημιουργός ηθελημένα ή αθέλητα στρατεύεται. Δεν υπάρχει …ουδετερότητα στην Τέχνη όσο επιτήδειος και να είναι κάποιος. Το ζητούμενο είναι η Τέχνη να «πηγαίνει» με το μέρος των πολλών, των αδικημένων, όσων υφίστανται εκμετάλλευση. Να υπηρετεί τον άνθρωπο και τις αξίες του, να υπηρετεί το δίκιο. 

Στη σελίδα 269 γράφετε «Χωρίς επανάσταση δεν παλεύουμε να αλλάξουμε τα πράγματα αλλά να τα διορθώσουμε». Κάνοντας τον συνήγορο του διαβόλου, πιστεύετε πως όπου έγινε επανάσταση έγινε ριζική ανατροπή των συλλογικών συνειδήσεων; 

Το παρελθόν νοηματοδοτεί το παρόν και δεν ανασκευάζεται παρά τη γιγαντιαία επιχείρηση αναθεώρησης της ιστορίας των τελευταίων δεκαετιών. Η πρώτη προσπάθεια οικοδόμησης του σοσιαλισμού, παρά τα όποια λάθη και τις αδυναμίες ανέδειξε την ανωτερότητα του νέου συστήματος εν συγκρίσει με το κεφαλαιοκρατικό σύστημα της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Οι κατακτήσεις σε τομείς όπως η εργασία, η υγεία, η εκπαίδευση, οι επιστήμες, ο πολιτισμός ήταν πρωτόγνωρες. Μάλιστα η σημασία τους πολλαπλασιάζεται αν σκεφτούμε τις πρωτόγονες συνθήκες που επικρατούσαν στην προεπαναστατική, την τσαρική Ρωσία και το άλμα που έγινε. Αυτά τα έζησε ο Νίκος Βαβούδης και με όλες του τις δυνάμεις προσπάθησε και ο ίδιος να συμβάλλει. Δηλαδή είδε εκ του σύνεγγυς πως ο κεντρικός σχεδιασμός και η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής μπορούν όχι μόνο να εξυψώσουν μα και να σώσουν τον λαό, όπως έγινε στη ναζιστική επίθεση.

Ποια είναι η γνώμη σας για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Το εύρος των δυνατοτήτων ενημέρωσης και επικοινωνίας σε αναγνώστες και συγγραφείς που παρέχει το κοινωνικό δίκτυο Bookia εξακολουθεί να με εντυπωσιάζει. Είναι ένα εξαιρετικά χρήσιμο «εργαλείο» και μία πυξίδα, πυξίδα στο σύμπαν του βιβλίου. Για αυτό και όσοι ξανοιγόμαστε στην περιπέτεια των λέξεων μπορούμε να υπολογίζουμε πως θα βρούμε αποδέκτες. Προσωπικά έχω την τιμή να έχει φιλοξενηθεί στο Bookia κάθε νέα συγγραφική μου απόπειρα. Σας ευχαριστώ, σας συγχαίρω και εύχομαι καλή συνέχεια!

Ευχαριστώ κυρία Μαραγκοζάκη και σας εύχομαι να είναι καλοτάξιδο!

 
 
``

Θέλετε να λαμβάνετε ενημέρωση από το Bookia;

Πηγή δεδομένων βιβλίων



Χορηγοί επικοινωνίας






Κοινωνικά δίκτυα