Γράφει: Πόπη Ξοφάκη

Το βιβλίο «Ακόμη θυμάμαι».
H συγγραφέας Ελένη Γαληνού.
Οι εκδόσεις Μίνωας.

Η συγγραφέας κα Ελένη Γαληνού τίμησε το Bookia παραχωρώντας συνέντευξη για το βιβλίο της «Ακόμη θυμάμαι», από τις εκδόσεις Μίνωας. Μια κοινωνική ιστορία δοσμένη μέσα από ιδιαίτερες και πρωτότυπες καταστάσεις, με έντονη την παρουσία τού μεταφυσικού.

Όμως, όπως μας είπε αργότερα και η ίδια η συγγραφέας, το μεταφυσικό δεν είναι το θέμα τής ιστορίας αλλά η αφορμή για να δούμε πίσω και πέρα από αυτό, «...με αφορμή το χάρισμα της κοπέλας, θα συναντήσουμε την θέση της θρησκείας, την άποψη της επιστήμης και την τοποθέτηση των απλών ανθρώπων. Ωστόσο, το ζητούμενο δεν είναι να αναλύσουμε το φαινόμενο, όσο να δούμε πίσω από αυτό. Το ίδιο το χάρισμα λειτουργεί σε πολλά σημεία σαν αλληγορία και εκεί πρέπει να σταθούμε».

Από την άλλη πάλι, τι είναι μεταφυσικό ή υπερφυσικό; Για να υπάρχει και α συμβαίνει κάτι, όταν συμβαίνει, δεν μπορεί παρά να είναι «φυσικό». Σωστά λοιπόν σχολιάζει και η ίδια η συγγραφέας σε σχετικό ερώτημα, «Μεταφυσικό ονομάζουμε κάτι, που μέχρις στιγμής, δεν έχει καταφέρει να αποδείξει η επιστήμη, μόλις το αποδείξει πειραματικά, θα γίνει και αυτό ένα φυσικό φαινόμενο».

Αυτά και άλλα πολλά συζητήσαμε με την κα Γαληνού στο φυσικό (και όχι «μεταφυσικό» :-)) χώρο τού βιβλίου της, ένα βιβλιοπωλείο στα Βόρεια Προάστια όπου βρέθηκε για τις ανάγκες υπογραφών αντιτύπων για τους αναγνώστες της. Εκεί, φιλοξενούμενοι από την κα Παπαχρήστου Γεωργία στο βιβλιοπωλείο «Η φωλιά», ένα χειμωνιάτικο αλλά ζεστό πρωινό Κυριακής, μιλήσαμε και παραθέτουμε συνοπτικά τις απαντήσεις που μας έδωσε.

Στις συνεντεύξεις στο Bookia, με τις ερωτήσεις μας προσπαθούμε να δώσουμε την ευκαιρία στους συγγραφείς να μιλήσουν κατ' αρχήν για τη δουλειά τους αλλά πολύ περισσότερο, να αναδείξουν την ίδια την προσωπικότητά τους μέσα από τις απόψεις τους για θέματα πέρα από το ίδιο ο βιβλίο τους.

Η κα Γαληνού λοιπόν, δεν γράφει απλώς ιστορίες, ζει στην εποχή της και έχει ολοκληρωμένη άποψη για τους μηχανισμούς που την κινούν, για τους λόγους για τους οποίους η κοινωνία μας βρίσκεται εδώ και τη διαδρομή που ακολούθησε ο πολιτισμός έως εδώ.

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε:

Μια ιστορία σαν θρύλος.
Ένα μυθιστόρημα ύμνος στο μεγαλείο και στη δύναμη της αγάπης.

1920. Μια νεαρή γυναίκα ζητάει καταφύγιο σε μια απομακρυσμένη μονή και, πριν πεθάνει, γεννάει ένα κοριτσάκι με σπάνιο χάρισμα.
Πέντε μοναχές, Μαρία, Δομινίκη, Ορθοδοξία, Χρυσοστόμη, Αικατερίνη, προστατεύουν και μεγαλώνουν το κορίτσι έχοντας πλήρη επίγνωση του δώρου που φέρει.
Η καθεμία με τη δική της ξεχωριστή ιστορία.
Μια άγνωστη μοίρα από τον έξω κόσμο περιμένει να τις δέσει περισσότερο με τη ζωή του κοριτσιού.

Χρόνια μετά το κορίτσι αυτό, η Χάρις, αφήνει το μοναστήρι για να προσφέρει το δώρο της στους ανθρώπους.
Όταν ο έρωτας εισβάλλει στη ζωή της, οι ισορροπίες κλονίζονται.
Το χάρισμα απαιτεί αγνότητα.
Η επιλογή δύσκολη και ο έρωτας ορμητικός.
Το χάρισμα χάνεται.

 

1940. Καθώς η Χάρις αναζητάει τον αγαπημένο της στη δίνη του πολέμου, έρχεται αντιμέτωπη με μεγάλες αλήθειες που ποτέ δεν είχε σκεφτεί.
Πόσο δύσκολος αποδεικνύεται ο νέος δρόμος;
Τι σκοτεινό και ανατρεπτικό απειλεί τη ζωή της;

Στις μέρες μας η τελευταία ηγουμένη αποκαλύπτει τη συγκλονιστική ιστορία που ακόμη θυμάται, και...

Ε: Στο βιβλίο κυριαρχεί το μεταφυσικό και αυτό το καθιστά πραγματικά ιδιαίτερο. Υπάρχει συγκεκριμένη αφορμή για αυτό;

Α: Δεν θα έλεγα ότι κυριαρχεί το μεταφυσικό. Εκτός από τα σημεία που υπάρχει το χάρισμα, τα υπόλοιπα θα μπορούσαν να είναι πραγματικά γεγονότα. Η ελληνική ύπερος εκείνης της εποχής, οι ζωές των καλογριών, ακόμα και ο πόλεμος του 1940 παρουσιάζονται με ρεαλισμό. Όσο για το μεταφυσικό. Μεταφυσικό ονομάζουμε κάτι, που μέχρις στιγμής, δεν έχει καταφέρει να αποδείξει η επιστήμη, μόλις το αποδείξει πειραματικά, θα γίνει και αυτό ένα φυσικό φαινόμενο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν τέτοια ανεξήγητα φαινόμενα. Έτσι, μέσα στο βιβλίο, με αφορμή το χάρισμα της κοπέλας, θα συναντήσουμε την θέση της θρησκείας, την άποψη της επιστήμης και την τοποθέτηση των απλών ανθρώπων. Ωστόσο, το ζητούμενο δεν είναι να αναλύσουμε το φαινόμενο, όσο να δούμε πίσω από αυτό. Το ίδιο το χάρισμα λειτουργεί σε πολλά σημεία σαν αλληγορία και εκεί πρέπει να σταθούμε.

Ε: Έντονο είναι επίσης και το θρησκευτικό στοιχείο. Οι άνθρωποι μη μπορώντας να χειριστούν αυτές τις «μεταφυσικές περιπτώσεις» στρέφονται στη θρησκεία. Είναι έτοιμος ο πολιτισμός μας να αποδεχθεί μία πραγματική περίπτωση «υπερφυσικού» ανθρώπου;

Α: Την εποχή που διαδραματίζεται το «Ακόμη θυμάμαι», 1920-1940, ο κόσμος, ιδίως της επαρχίας, στρεφόταν συχνά προς την θρησκεία όταν δεν μπορούσε να εξηγήσει κάτι, κι αυτό κυρίως γινόταν, από άγνοια, από προκατάληψη ή από φόβο προς το ανεξήγητο. Στις μέρες μας τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Οι ενεργειακές θεραπείες κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος με αποτέλεσμα αντίστοιχα φαινόμενα να μπαίνουν σταδιακά στην ζωή μας και να γίνονται όλο και πιο προσιτά. Τίποτα ωστόσο δεν είναι απόλυτο. Οι ορθολογιστές θα τα αμφισβητούν, οι οραματιστές θα τα αποδέχονται, και η επιστήμη θα τα αναλύει μέχρι να τα αποδείξει.

Ε: Στην ελληνική κλασσική περίοδο, οι άνθρωποι με (υποτιθέμενες) «υπερφυσικές» ικανότητες θεωρούνταν ημίθεοι, γίνονταν ήρωες, αντιπροσώπευσαν το θετικό. Με την επικράτηση τού χριστιανισμού προκαλούσαν το φόβο, συσχετίζονταν περισσότερο με το «κακό» και λιγότερο με το «καλό» και τίθονταν στο περιθώριο, εκεί που τοποθετείτε και εσείς τους δικούς σας ήρωες. Ποια πιστεύετε ότι είναι η ειδοποιός διαφορά αυτών των δύο αντιλήψεων;

Α: Όταν ο χριστιανισμός έγινε επίσημη θρησκεία και απέκτησε εξουσία μέσω του κλήρου, ορισμένοι κληρικοί, ένιωσαν πως κινδυνεύουν από παρόμοια φαινόμενα. Έτσι δαιμονοποίησαν τους ανθρώπους που τα είχαν και τους καταδίωξαν, γιατί ήθελαν ανθρώπους υποταγμένους και φοβισμένους, όπως σε κάθε μορφή εξουσίας άλλωστε. Ο άνθρωπος όμως πλάστηκε από τον Θεό με το δώρο της ελεύθερης βούλησης, με τόλμη και με μυαλό ικανό να σκέφτεται, να κρίνει και να αποφασίζει. Γι’ αυτό εξελίσσετε. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν ελεύθερο πνεύμα και έβλεπαν κάποια πράγματα από άλλη σκοπιά. Όμως και οι σύγχρονοι χριστιανοί έχουν ελεύθερο πνεύμα, όσοι τουλάχιστον δεν φοβούνται τον Θεό αλλά τον αγαπούν μέσα από την καρδιά τους και πιστεύουν πως πλάστηκαν για να εξυψωθούν και όχι να παραμείνουν άβουλα καθοδηγούμενα όντα. Το ίδιο και οι ήρωες του βιβλίου μου. Την βαθιά τους πίστη και την αγάπη τους προς τον Θεό, δεν μπόρεσε να τους την κλονίσει κανένας, όσες δυσκολίες κι αν βίωσαν.

Ε: Κρίσιμο ρόλο στην ιστορία σας παίζουν οι προϋποθέσεις για να έχει κάποιος μία «υπερφυσική» ικανότητα, η ακύρωση των οποίων έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνον την αφαίρεση αυτής της ικανότητας αλλά και το θάνατο. Κρύβει κάτι περισσότερο αυτό το λογοτεχνικό εύρημα εκτός από τη χρήση του για την εξέλιξη της ιστορίας;

Α: Το σύμπαν λειτουργεί με τους δικούς του νόμους που στηρίζονται στην ισορροπία, αν σου δοθεί ένα δώρο θα σου ζητηθεί κάποιο αντάλλαγμα. Όπως είπα και παραπάνω, ο άνθρωπος έχει την ευλογία της ελεύθερης βούλησης, και αυτό βλέπουμε να συμβαίνει και με τους ήρωες. Παίρνουν τις αποφάσεις τους και ενεργούν με τον τρόπο που εκείνοι πιστεύουν, ανεξάρτητα με όποιο τίμημα θα πληρώσουν. Ωστόσο, αυτό που δυναμώνει ή αποδυναμώνει ένα «χάρισμα», είναι η βαθιά πίστη σε αυτό. Αυτή το έλκει ή το απωθεί, η δύναμη της πίστης, όπως συμβαίνει και με οτιδήποτε θέλουμε πραγματικά να επιτύχουμε. Η δύναμη της θέλησης είναι το κλειδί. Η ηρωίδα χάνει το χάρισμα επειδή σταματά να το πιστεύει, και αντίστοιχα, μόνο η πίστη μπορεί να το επαναφέρει.

Ε: Κάποιοι από τους ήρωές σας, με οδηγό την αγάπη, κάνουν επιλογές φαινομενικά παράλογες, απαρνούμενοι «χαρίσματα» που άλλοι θα ζήλευαν. Άλλοι ήρωές σας βρίσκονται στον αντίποδα, κάνοντας τα πάντα για να αποκτήσουν κάτι που δεν έχουν. Σε αυτή την αέναη σύγκρουση σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, ποιος βγαίνει τελικά νικητής;

Α: Η ηρωίδα, μετά από μια έντονη εσωτερική σύγκρουση, αποφασίζει να απαρνηθεί το χάρισμά της επιλέγοντας τον έρωτα. Έρχεται ωστόσο στιγμή, που αμφισβητεί την απόφασή της. Εκείνη την ώρα, περνάει μπροστά η ίδια η αγάπη για να της δείξει πόση δύναμη κρύβει. Με αυτήν θα παλέψει, και όπως θα δούμε, θα κερδίσει πολλές μάχες. Γιατί η αληθινή αγάπη, είναι η μεγαλύτερη κινητήρια δύναμη μέσα στο σύμπαν και συνεχίζει να υπάρχει ακόμα και έξω από την φυσική μας υπόσταση. Είναι η μόνη αποσκευή που μπορούμε να πάρουμε φεύγοντας από αυτό τον κόσμο.

Ε: Η ερωτική αγάπη είναι μόνον μία μορφή αγάπης. Μπορεί ένας άνθρωπος να τη νιώσει πραγματικά χωρίς να αγαπάει γενικά; Να αγαπάει τους πάντες και τα πάντα, έτσι, χωρίς όρους;

Α: Η αγάπη δεν έχει ορισμό ούτε κανόνες, δεν έχει όρια, όποιος την έχει νιώσει, δεν χρειάζεται να τη ονομάσει ή να την περιγράψει, του είναι αρκετό που την νιώθει κι αυτό είναι άμεσα ορατό. Και νομίζω, πως μόνο όταν έχεις καταλάβει πόσο ευεργετική είναι για σένα τον ίδιο μπορείς να την δώσεις απλόχερα. Η αγάπη σε γεμίζει όσο πιο πολύ την βγάζεις και την μοιράζεις.

Ε: Στο βιογραφικό σας αναφέρονται πολλά και διαφορετικά ενδιαφέροντα. Όλα όμως έχουν έναν κοινό παρονομαστή, την τέχνη. Ζωγραφική, στιχουργική, ποίηση, φωτογραφία, λογοτεχνία… Ποια απ’ όλες αυτές τις τέχνες σάς καθόρισε περισσότερο ως δημιουργό;

Α: Το έχω πει κι άλλες φορές, για μένα όλες αυτές οι μορφές τέχνης λειτουργούν παράλληλα. Μοιάζουν να αλληλοσυμπληρώνονται κι αυτό, μου δίνει μια επιπλέον γεύση δημιουργίας. Όταν γράφω ένα μυθιστόρημα, το βλέπω παράλληλα σαν ταινία να προβάλετε στο μυαλό μου. Σε κάποια σημεία που δεν χωρούν πεζά λόγια, γράφω στίχους και το αφήνω να ολοκληρώσει τη σκηνή μέσα μου αναζητώντας ακόμα και μια πιθανή μελωδία. Σας βεβαιώνω είναι μαγευτικό. Για παράδειγμα, στην αρχή του «Πέρα από τις κόκκινες γραμμές» υπάρχει ένα δικό μου ποίημα. Είναι ολόκληρη η ιστορία με λίγες μόνο λέξεις. Για αυτό το βιβλίο επίσης, έγραψα τους στίχους τριών τραγουδιών, που με την βοήθεια του εκδότη μου μελοποιήθηκαν και ερμηνεύτηκαν ζωντανά από δυο ταλαντούχους μουσικούς στην κεντρική παρουσίαση του βιβλίου. Θα σας αποκαλύψω επίσης, ότι σε μυθιστορήματα που δεν έχουν ακόμα εκδοθεί, υπάρχει κάποιο που φιλοξενεί 15 δικούς μου πίνακες φτιαγμένους για την συγκεκριμένη ιστορία. Υπάρχει επίσης κάποιο άλλο που είναι βασισμένο σε πίνακα άλλου ζωγράφου. Όμως και στις εκθέσεις ζωγραφικής που έκανα, μου άρεσε να συνοδεύω τους πίνακές μου με ποιήματα και στίχους βασισμένους στο θέμα. Δεν σας κρύβω πως ένιωθα χαρά όταν έβλεπα τον κόσμος να σταματά και τους διαβάζει.

Ε: Η επίσημη εκκλησία, στο πρόσωπο τού παπα-Σάββα, δεν παραδέχεται τα «υπερφυσικά» χαρίσματα. Είναι ο ορθολογισμός ή η απειλή της εξουσίας της;

Α: Ο παπα-Σάββας είναι μια κακή μορφή εξουσίας. Ο ίδιος ο Θεός είναι έννοια υπερβατική, βασίζεται στη πίστη μας, δεν αποδεικνύεται ορθολογικά. Έτσι θα έλεγα, πως περισσότερο είναι η άγνοια και η προκατάληψη που επικρατούσε, ιδίως σε παλιότερες εποχές. Υπάρχουν πολλοί ιερείς που εκπέμπουν αγάπη και εξυψώνουν το λειτούργημά τους, και άλλοι, που το κάνουν να δείχνει ένα στενόμυαλο καταπιεσμένο φοβικό χρέος. Εγώ θα ήθελα να σταθούμε στους πρώτους.

Ε: Σε ποια λογοτεχνική κατηγορία θα κατατάσσατε το βιβλίο σας; Ερωτική, κοινωνική, φαντασίας;

Α: Θα έλεγα πως είναι περισσότερο κοινωνικό, γιατί ακόμα και πίσω από τα φανταστικά σημεία, υπάρχουν αλληγορικά νοήματα που μπορεί να βρει ο αναγνώστης. Πράγματα που αφορούν ανθρώπινες συμπεριφορές και κοινωνικά φαινόμενα. Επίσης ο έρωτας, αν και παίζει σημαντικό ρόλο, δεν είναι το κύριο θέμα που πραγματεύεται το βιβλίο.

Ε: Αντιμετωπίζουμε σήμερα δύο μεγάλα παγκόσμια γεγονότα, το μαζικό προσφυγικό ρεύμα προς την Ευρώπη και την τρομοκρατία. Πιστεύετε ότι σχετίζονται μεταξύ τους τα δύο φαινόμενα και με ποιον τρόπο εκτιμάτε ότι μπορεί να εξομαλυνθεί η κατάσταση;

Α: Δεν πιστεύω ότι σχετίζονται, νομίζω πως απλά, κάποιοι εκμεταλλεύονται την δυσχερή κατάσταση αυτών των ξεριζωμένων ανθρώπων, για να περάσουν τις δικές τους αρρωστημένες θέσεις. Για μένα η τρομοκρατία είναι μια ύπουλη μορφή βίας που πρέπει να καταδικάζεται από όλους. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε, πως η συγκεκριμένη τρομοκρατία, έχει ντυθεί το μανδύα ενός θρησκευτικού πολέμου και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό.

E: Οι αναγνωστικές προτιμήσεις ενός συγγραφέα είναι πάντα ενδιαφέρουσες και φωτίζουν εμέσως μία πλευρά του. Εσείς τι τυχαίνει να διαβάζετε αυτήν την εποχή και ποιους συγγραφείς προτιμάτε γενικά;

Αυτές τις μέρες ξεκίνησα το μυθιστόρημα της Έμα Χίλι, «ΧΑΡΤΙΝΗ ΜΝΗΜΗ», και ομολογώ πως με έχει κερδίσει από τις πρώτες κιόλας σελίδες. Κάτι μου λέει πως θα διαβάσω κάτι ωραίο και ξεχωριστό.

Όσο για το ποιους συγγραφείς προτιμώ, θα έλεγα πως δεν διαβάζω με μανία κάποιον συγκεκριμένα. Μου αρέσει να ψάχνω ανάμεσα σε πολλούς και διαφορετικούς, έλληνες και ξένους, και να επιλέγω το βιβλίο που σε κάτι θα μου κεντρίσει το ενδιαφέρον. Ωστόσο, ένα απαραίτητο συστατικό που με έλκει για να επιλέξω ένα μυθιστόρημα, είναι η γραφή του. Θεωρώ πολύ σημαντικό να διαβάζω δουλεμένη λογοτεχνική γλώσσα και όχι απλά μια ξερή παράθεση γεγονότων. Πιστεύω πως ο συγγραφέας που μπορεί να απογειώσει και το πιο απλό πράγμα με την καλοδουλεμένη γραφή του είναι ταλαντούχος.

Επίσης, κάτι που συνηθίζω να κάνω, είναι παράλληλα με κάποιο μυθιστόρημα, να διαβάζω και κάποιο άλλο είδος βιβλίου, όπως έρευνες, ιστορικά βιβλία, ποίηση. Όλα έχουν το δικό τους ξεχωριστό αποτύπωμα και το νιώθω να λειτουργεί συμπληρωματικά μέσα μου.

Ε: Πως σχολιάζετε τις δράσεις τού Bookia και τις έως τώρα παρεμβάσεις του στο χώρο τού βιβλίου;

Α: Θεωρώ ότι το θέμα της προώθησης ενός βιβλίου είναι σημαντικό και το Bookia συμβάλλει με τον τρόπο του.