Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η Λεύκη (Ελευθερία) Σαραντινού γεννήθηκε στο Ρέθυμνο. Σπούδασε ιστορία και μουσική. Ασχολείται με τη συγγραφή, τη βιβλιοκριτική και τη διδασκαλία της μουσικής, της ιστορίας και της δημιουργικής γραφής. Έχει εκδώσει δεκατέσσερα βιβλία, στα οποία συμπεριλαμβάνονται μυθιστορήματα, παιδικά βιβλία, δοκίμια και εκπαιδευτικά βοηθήματα, ενώ διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε διάφορα συλλογικά έργα. Το 2021 βραβεύτηκε στον διαγωνισμό των εκδόσεων Ιανός: Ταξίδια, 40+7 βραβευμένα διηγήματα. Η Ψυχή από πέτρα είναι η πρώτη συλλογή διηγημάτων της, από τις εκδόσεις Βακχικόν.

Δεκαοκτώ διηγήματα μας φέρνει η Λευκή Σαραντινού το 2025 από τις εκδόσεις Βακχικόν. Από αυτά, τα πρώτα έντεκα είναι ιστορικά, τα οποία οι μυθοπλαστικοί ήρωες της τα διηγούνται σε πρώτο πρόσωπο, που τα καθιστούν άμεσα και ολοζώντανα. Τα υπόλοιπα, είναι στιγμές από τη σύγχρονη ζωή, από προσωπικές αναμνήσεις και  εμπειρίες, τα οποία συγκινούν αλλά και ξύνουν τη δική μας μνήμη. Γιατί ψυχή από πέτρα; Τα πρόσωπα της συλλογής ακροβατούν ανάμεσα στη σιωπή και τη φλόγα. Μιλούν λίγο, αλλά νιώθουν πολλά. Είναι σμιλεμένοι χαρακτήρες, με ακμές και χαρακιές, σαν πέτρινα αγάλματα που αποκτούν φωνή. Γιατί ξεκινά το λογοτεχνικό της ταξίδι στην ιστορία από το 1492, με την απόβαση του Κολόμβου στον Νέο Κόσμο, και σταματά στην ενέδρα που έστησε ο ΙΡΑ στους άγγλους κατακτητές και τη σύγχρονη εποχή; Η Μικρασιατική Καταστροφή αλλά και η Θράκη με την απελευθέρωση από τον βουλγαρικό ζυγό έχουν τη θέση τους. Και γιατί χρησιμοποιεί ένα γάτο ως πρωταγωνιστή αλλά και άτομα που της έδωσαν τα στοιχεία εκείνα που διαμόρφωσαν την προσωπικότητά της; Όλα αυτά και άλλα πολλά θα μας τα απαντήσει η συγγραφέας.

Λεύκη Σαραντινού ευχαριστώ για τον χρόνο σου. Γιατί στα διηγήματά σου έδωσες τον τίτλο "Ψυχή από πέτρα"; Μήπως γιατί οι ήρωές σου δε σπάνε εύκολα; Μπορεί να φαίνονται σκληροί, σιωπηλοί, αλλά μέσα τους υπάρχει ζωή που παλεύει;

Η αλήθεια είναι ότι ο τίτλος της συλλογής ήταν εμπνευσμένος από το διήγημα με τίτλο «Ψυχή από πέτρα», ένα διήγημα που είχα γράψει για τον διαγωνισμό του Ιανού με τίτλο «Ταξίδια». Αυτό είχε βραβευθεί και συμπεριληφθεί σε έκδοση του βιβλιοπωλείου. Του είχα δώσει αυτόν τον τίτλο γιατί μου φαινόταν ότι το φαινομενικά άψυχο μοάι στη Νήσο του Πάσχα δε θα μπορούσε παρά να έχει ψυχή, τουλάχιστον στα δικά μου μάτια…

Γιατί επέλεξες να γράψεις διηγήματα γι’ αυτές τις συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους; Ήθελες να αναδείξεις φωνές ή εμπειρίες που έχουν ιστορικά αποσιωπηθεί;

Η επιλογή των εποχών έγινε καθαρά με προσωπικό κριτήριο. Δε θα έλεγα ότι οι εποχές αυτές, όπως της εποχής της Καταστροφής της Σμύρνης, ή της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, έχουν αποσιωπηθεί, το αντίθετο μάλιστα. Απλά ήταν εποχές που κέντρισαν αφηγηματικά και ιστορικά και το δικό μου ενδιαφέρον    έτσι ώστε να ασχοληθώ συγγραφικά με αυτές.

Τι σε οδήγησε να αφηγηθείς τη στιγμή της αποβίβασης του Κουκ στο Νησί του Πάσχα; Τα αγάλματα μοάι έχουν κάποιον ρόλο στην αφήγηση;

Τα μοάι πάντοτε με εντυπωσίαζαν και είναι όνειρο ζωής να πάω κάποτε στη Νήσο του Πάσχα- αν και δεν το βλέπω, γιατί παραείναι μακριά! Οπότε επέλεξα αυτό το ταξίδι του Κουκ γιατί ήθελα να αποτυπώσω την εντύπωση που θα έκαναν σε έναν Ευρωπαίο τα τεράστια αυτά και μυστηριώδη αγάλματα. Αυτός είναι και ο ρόλος τους στην αφήγηση. Και έτσι μπορώ να πω ότι πήγα κι εγώ εκεί, τουλάχιστον με τη φαντασία μου!

Σχολιάζεις την αποικιοκρατία ως βία ή ως πολιτισμική επιβολή;

Μοιραία η αποικιοκρατία ήταν και τα δύο, είτε μας αρέσει είτε όχι… Η αποικιοκρατία έχει πολλές όψεις, για να τις αφηγηθείς όλες πρέπει να γράψεις ολόκληρο μυθιστόρημα, όχι μόνο ένα διήγημα, πιστεύω. Εγώ στα συγκεκριμένα διηγήματα για τον Κολόμβο και τον Κουκ τονίζω μόνο την εντύπωση που έκαναν οι μακρινοί Νέοι Κόσμοι στους Ευρωπαίους.

Οι σπουδές σου στην ιστορία και η αγάπη σου στην εθνολογία είναι οι αιτίες που έχεις γράψει ιστορικά μυθιστορήματα; Και η μουσική; Που υπάρχει στα διηγήματά σου;

Στα συγκεκριμένα διηγήματα η μουσική συμμετέχει σε εκείνα των παιδικών μου αναμνήσεων από το Ρέθυμνο. Στη μνήμη μου το Ρέθυμνο είναι και πόλη της μουσικής για μένα, αφού εκεί είχα τις πρώτες μουσικές εμπειρίες μου, εκτός από πόλη της Ιστορίας.

Μου άρεσε το διήγημα «Καφεκοπτείο Λουμίδη στην Κατοχή» στο οποίο διακρίνεται η αλληλεγγύη των ανθρώπων. Επέλεξες να φωτίσεις την καθημερινότητα των ανθρώπων, όπως η αναζήτηση τροφής, το μαγείρεμα, οι ουρές, η απαγόρευση κυκλοφορίας. Πώς επηρεάζει η μνήμη της Κατοχής τη σημερινή ελληνική ταυτότητα; 

Οπωσδήποτε πρόκειται για μία περίοδο της Ιστορίας μας που άφησε τα σημάδια τους, τουλάχιστον στους παλαιότερους. Η βία της εποχής δε μας άφησε ανεπηρέαστους και η επιρροή της τουλάχιστον στη λογοτεχνία είναι τεράστια. Οι σημερινοί νέοι, βέβαια, νομίζω ότι αισθάνονται αρκετά μακριά από την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, γιατί δεν έχουν να ακούν τις αφηγήσεις των παππούδων τους που ακούσαμε εμείς από πρώτο χέρι.

Γιατί επέλεξες να γράψεις για την καραντίνα από τη σκοπιά ενός γάτου; Τι προσφέρει αυτό το βλέμμα;

Νομίζω ότι ήταν κάτι διαφορετικό από την οπτική των ανθρώπων. Και αυτήν ακριβώς τη διαφορετική οπτική ήθελα να αναδείξω με το συγκεκριμένο διήγημα, το οποίο είχε γραφτεί και αυτό με αφορμή έναν διαγωνισμό των εκδόσεων Ωκεανός.

Πιστεύεις ότι τα παιδικά βιώματα καθορίζουν το ποιοι γινόμαστε ως ενήλικες; Αν ναι, με ποιους τρόπους;

Σίγουρα τα παιδικά μας βιώματα καθορίζουν αυτό που θα γίνουμε αργότερα ως ενήλικες. Νομίζω δε ότι αυτά επιδρούν πάνω μας με όλους τους δυνατούς τρόπους, ψυχολογικά, κοινωνικά, πολιτισμικά κτλ. Η οικογένεια, όμως, και το περιβάλλον, ο χώρος των παιχνιδιών και της κοινωνικοποίησής μας δηλαδή, θεωρώ ότι είναι τα πιο σημαντικά μας βιώματα.

Η τέχνη μπορεί να γίνει ένας τρόπος να ξαναδείς ή να "θεραπεύσεις" παιδικές εμπειρίες;

Σίγουρα η τέχνη μας ορίζει, εμάς που ασχολούμαστε καθημερινά με αυτήν τουλάχιστον, και υπάρχει κάποια αμφίδρομη σχέση. Δηλαδή από τη μία αυτή προσφέρει κάποιον νέο τρόπο για να «ξαναζήσουμε» τις παιδικές εμπειρίες μας, από την άλλη οι ίδιες οι εμπειρίες μας τροφοδοτούν την τέχνη και τα γραπτά μας!

Η «Νοσταλγία» είναι ένα πολύ συγκινητικό και νοσταλγικό διήγημα, αφιερωμένο στη Στέλλα Μανωλουδάκη. Μια απλή γυναίκα που σε πρόσεχε όταν ήσουν μικρή και σε μπόλιασε με αξίες, ιδανικά και μνήμες. Το παλιό σπίτι της ήταν σαν σώμα, με δωμάτια σαν μνήμες. Όταν γκρεμίστηκε, ένιωθες πως χάθηκε η ψυχή του;

Πραγματικά έτσι ένιωσα τότε. Προδομένη που χάθηκε για πάντα το σπίτι των παιδικών μου αναμνήσεων… Ως παιδί δεν μπορούσα, όπως ήταν λογικό, να κατανοήσω τον κόσμο των μεγάλων και τα κίνητρά τους και είχα θυμώσει-παροδικά μόνο φυσικά- στην κυρία Στέλλα για αυτή της την απόφαση, που τότε δεν κατανοούσα. Τώρα ο κόσμος αυτός υπάρχει μόνο σε παλιές φωτογραφίες και στις αναμνήσεις μου, όμως, κάπως έτσι δε συμβαίνει σε όλους μας με τις παιδικές αναμνήσεις μας;

Ευχαριστώ Λεύκη Σαραντινού για την κουβέντα μας και σου εύχομαι να είναι καλοτάξιδη και τούτη η συλλογή.

Κι εγώ ευχαριστώ θερμά!