Γράφει: Πόπη Ξοφάκη

Το φωτορεπορτάζ.
Το βιβλίο «Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη».
Η συγγραφέας Μαρία Χανιώτου.
Οι Εκδόσεις Ωκεανός.

Οι Εκδόσεις Ωκεανός και το Public Συντάγματος, παρουσίασαν το μυθιστόρημα της Μαρίας Χανιώτου, «Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη».

Για το βιβλίο και τη συγγραφέα μίλησε ο δημοσιογράφος κος Ιωάννης Παρασκευόπουλος ενώ αποσπάσματα διάβασε ο ηθοποιός και τραγουδιστής, κος Ιωάννης Λυμπερόπουλος.

O κος Ιωάννης Παρασκευόπουλος μας παραχώρησε το κείμενο της ομιλίας του το οποίο και παραθέτουμε αυτούσιο:

Πριν από δυο χρόνια περίπου παρουσιάζοντας το βιβλίο της Μαρίας «Το πέρασμα για τον Τσεσμέ», είχα πει ότι ήταν το ένα από τα καλυτέρα βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία δέκα χρόνια ήταν αυτό. Σήμερα παρουσιάζοντας το νέο της βιβλίο θα πω χωρίς περιστροφής ότι από τα βιβλία που έχω διαβάσει τα τελευταία δέκα χρόνια τούτο το βιβλίο το θεωρώ και το χαρακτηρίζω αριστούργημα! Και δεν είναι ούτε υπερβολή ούτε χαριστικός ο χαρακτηρισμός!

Και τι δεν έχει το νέο αριστουργηματικό πόνημα της Μαρίας Χανιώτου, για να αρνηθεί κάνεις αυτό τον χαρακτηρισμό- διάκριση, τουλάχιστον έτσι όπως το ένιωσα εγώ! Πλοκή, δράση, αγωνία, ιστορικά στοιχεία άγνωστα σε πολλούς! Κυρίως όμως είναι μια πηγή πλούσιων και πολλών συναισθημάτων. Ακόμα υπάρχουν εικόνες, μνήμες που κάνεις ζωγράφος ή φωτογράφος δεν θα μπορούσε να αποδώσει, με τον τρόπο που τις αποδίδει ο λόγος, το έπος της Μαρίας Χανιώτου.

Ως λογοτεχνικό είδος το κατατάσσω στα έπη ή έπεα! Έπος, σύμφωνα με την Αρχαία Ελληνική Γραμματολογία, σημαίνει απλά και μόνο λόγος! Η ερμηνεία όμως αυτή άλλαξε με αφορμή τα έργα του Ομήρου και πλέον έως και σήμερα έπη ή έπεα εννοούμε τα αφηγηματικά τραγούδια τα οποία δεν είναι τίποτε άλλο από μεγάλα ποιητικά κείμενα μελοποιημένα! Από τη μια λοιπόν έπος ίσον λόγος από την άλλη η ίδια λέξη με άλλη έννοια!

Για λόγους που αφορούν τη γραφή της Μαρίας και μόνο θα κρατήσω την πρώτη ερμηνεία και πάνω αυτήν θα στηρίξω το δικό μου έπος, για την παρουσίαση του αριστουργηματικού έπους της Μαρίας Χανιώτου! Λόγος λοιπόν!

Σε τούτο το βιβλίο η συγγραφέας χρησιμοποίει τον λόγο με εξαιρετική μαεστρία, προκειμένου να μας κάνει κοινωνούς της πραγματικής, της αληθινής, νεότερης ιστορίας του πολυβασανισμένου τόπου μας! Μιας ιστορίας που όπως έχω ξαναπεί, οι ακαδημαϊκοί ιστορικοί είτε την αγνοούν, είτε την παρακάμπτουν επιμελώς!

Ποια είναι όμως αυτή η αγνοούμενη ιστορία; Και γιατί οι ιστορικοί δεν την αναφέρουν; Είναι η ιστορία που απλοί καθημερινοί άνθρωποι την γράφουν με τον πόνο τους, το αίμα τους, τα βάσανα τους! Με τις χαρές και τις λύπες τους! Είναι η ιστορία που η ζωή η ίδια γονυπετεί μπροστά στην δύναμη και την μεγαλοσύνη κάποιων…. «μικρών» ανθρώπων! Εκείνων των αλύγιστων, των αδούλωτων, των αρνητών στα όποια σκοτεινά σχέδια της μοίρας! Εκείνων που δεν βλέπουν τα μαύρα κι άραχλα. Αλλά που μέσα από αυτά βλέπουν φως, ξαστεριά, γαλάζιο ουρανό!

Είναι η ιστορία η προσωπική του καθενός από αυτούς, που συνθέτουν κομμάτι κομμάτι το πάζλ του αγώνα τους, για το δικαίωμα να ζήσουν όπως αυτοί ορίζουν και όχι όπως οι άλλοι τους υποχρεώνουν! «Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη»…. Ένα βιβλίο που γράφει ιστορία Κι πιστεύω πως θα γράφει για πολλά χρόνια ακόμα στο λογοτεχνικό χώρο.

Η Μαρία Χανιώτου μας παραδίδει σήμερα ένα μέρος της νεότερης ιστορίας μας, εκείνης της αληθινής, της παραπεταμένης που έλεγα λίγο πριν. Ως αόρατος παρατηρητής παρακολουθεί και καταγραφεί την πορεία των ηρώων της μέσα στο χρόνο και στα τεκταινόμενα. Αυτά για τα οποία δεν έχουν καμία απολύτως ευθύνη και για τα οποία άλλοι έχουν το λόγο και το χρέος!

• 1922, Η ΕΛΛΑΔΑ ΞΕΡΙΖΩΝΕΤΑΙ!
• 1940, Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΓΑΛΟΥΡΓΕΙ!
• 1941, Η ΕΛΛΑΔΑ ΛΥΓΙΖΕΙ!
• 1944, Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΝΑΣΤΑΙΝΕΤΑΙ!
• 1945, Η ΕΛΛΑΔΑ ΔΙΧΑΖΕΤΑΙ ΘΡΗΝΕΙ!
• 1949, Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΤΡΑ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΤΗΣ, ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΤΙΣ ΓΛΥΦΕΙ! ΑΥΤΟ ΘΑ ΤΟ ΚΑΝΕΙ ΠΟΛΥ ΑΡΓΟΤΕΡΑ!

Ανάμεσα σ’ αυτές τις χρονολογίες, η Μαρία Χανιώτου διαδρομεί την αφήγησή της πλάι πλάι με τους ήρωες της στον πανδαμάτορα χρόνο! Έξι μεγάλοι σταθμοί στο χρόνο για τον τόπο μας, τους ανθρώπου του αλλά και για τους ήρωες τούτου του βιβλίου. Λέω για τους ήρωες και όχι για τους πρωταγωνιστές ή τους χαρακτήρες γιατί όλοι όσοι πλέκουν τον ιστό αυτής της ιστορίας μονό ήρωες μπορώ να τους χαρακτηρίσω. Γιατί όχι μονό δίνουν ανελέητες μάχες για να κατακτήσουν όσα ανθρώπινα δικαιούνται άλλα κυρίως διδάσκουν ηρωισμό!

Η Αντωνία, ο Βαγγελάκος, ο Νικόλας, ο Θανάσης, ο Στέλιος η Ελένη, και κάποιοι άλλοι ακόμη, στ' αλήθεια μας προσφέρουν σπουδαία διδάγματα και τα μεταφέρουν από την τότε εποχή, μέχρι τη σημερινή που τόσο ανάγκη τα έχουμε.

Αυτοί οι ήρωες βιώνουν τραγικές καταστάσεις χωρίς όμως ποτέ να γίνονται τραγικοί! Προγκίζουν την μοίρα τους δίχως να γίνονται μοιραία πρόσωπα. Προκαλούν τον θάνατο, άλλα αλυσοδένονται με τη ζωή. Ζουν στο σκοτάδι άλλα μάχονται και το γεμίζουν φωτεινές τρύπες! Πως αλλιώς λοιπόν μπορείς να τους αποκαλέσεις εκτός από ήρωες;

«Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη»… Ένας τίτλος που πολλές φορές θα σας έρθει στο νου διαβάζοντας τούτο το βιβλίο. Πρωτότυπος μα και ουσιαστικός, σκωπτικός έως ειρωνικός! Μια φράση εύρημα της συγγραφέως για καταδείξει την αναγκαιότητα της γονικής μιζέριας κάτω από την πίεση της φτώχειας, της ανέχειας, της εξαπάτησης, άλλα και των κακών επίλογων.

Η Μαρία Χανιώτου με μοναδικό τρόπο μας δίνει μια ιστορημένη αλήθεια, ξεδιπλώνοντας το αδιαμφισβήτητο συγγραφικό της ταλέντο που συναρπάζει και συγκινεί. Με την εξαιρετική περιγραφική της δεινότητα μας μεταφέρει σε ακραίες καταστάσεις και γεγονότα χωρίς όμως να φτάνει στα άκρα! Πλούσιος και πολλές φορές ποιητικός ο λόγος της, όμως δίχως υπερβολές και λογοτεχνικά ατοπήματα, χάριν της αναγνωσιμότητας και της επιδίωξης του… ευπόλητου!

Θα έλεγα ότι το πόνημα της αυτό χαρακτηρίζεται από κλασσική γραφή σαν αυτή των Καρκαβίτσα, Λουντέμη και ακόμη του «δημοτικοποιημένου» Παπαδιαμάντη! Ο λόγος βατός, μεστός, δυναμικός, δίχως ζάρες και κοιλιές. Ποτάμι που ρέει δίχως λούμπες, μικρά ή μεγάλα φράγματα ή αναχώματα. Κι αν κάποιες στιγμές υποχρεωθείτε να διαβάσετε δυο και τρεις φορές κάποια αποσπάσματα, θα το κάνετε όχι για να κατανοήσετε «τι θέλει να πει η συγγραφέας», άλλα για να νιώσετε ξανά και ξανά τα έντονα συναισθήματα που έρχονται κι αγγίζουν τα κατάβαθα της ψυχής!

Σίγουρα κάποιες σελίδες του θα υποχρεωθείτε να τις σκουπίσετε από κάποιο ανεξέλεγκτο δάκρυ συγκίνησης. Είναι βέβαιο ότι φορές θα χαμογελάσετε συγκρατημέν. Ίσως κάποιοι να θυμώσετε να αγανακτήσετε, να σφίξετε τις παλάμες σε γροθιές, να βλαστημήσετε την δύναμη της απανθρωπιάς, της μισαλλοδοξίας, την παραδοπιστία, την αλαζονεία.

Κυρίως όμως να νιώσετε απέχθεια με την εμμονή και το πάθος κάποιων για την εξουσία και την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Όμως με όλα αυτά μην νομίσετε ότι η Μαρία Χανιώτου έχει γράψει ένα μαύρο ψυχοπλακωτικό βιβλίο, απόσταγμα της απαισιοδοξίας κάθε άλλο. Το «Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη» βρίθει από αισιοδοξία. Είπα προηγουμένως ότι οι ήρωες του παλεύουν κι ανοίγουν φωτεινές τρύπες στο μαύρο σκοτάδι που τους περιβάλει. Τι πιο αισιόδοξο από αυτό;

Ακόμα πιο πίσω είπα ότι οι ίδιοι διδάσκουν ηρωισμό, μα πως αλλιώς μπορεί κάποιος να γίνει ήρωας αν δεν αισιοδοξεί για την επιτυχία αυτών που στοχεύει; Ναι το βιβλίο της Μαρίας να είναι ένα αισιόδοξο, ένα φωτεινό ανάγνωσμα που ίσως ακόμα κι ο πιο δύσκολος αναγνώστης τελειώνοντας το να πει «προς γνώση και συμμόρφωση», όλα αυτά! Κλείνοντας πρέπει να τονίσω, πως περά και πάνω από όλα, τούτο το βιβλίο ή μάλλον η ιστορημένη αλήθεια σε τούτο το βιβλίο είναι άκρως διδακτική είναι αυτό ακριβώς που η συγγραφική μαεστρία της συγγραφέως μας προσφέρει ως αντίδωρο για την τιμή της ανάγνωσης του.

Στο τέλος της ιστορίας η Μαρία μας έχει μια μικρή έκπληξη είμαι σίγουρος ότι θα σας αρέσει. «Να ο πατέρας σου Βαγγελάκη»…. Ένα έπος μικρό σε έκταση που όμως, ως λόγος δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από την σημερινή έννοια της λέξης. Κι αυτό γιατί και στη μια περίπτωση και στην άλλη κυρίαρχο στοιχείο είναι ο ηρωισμός. Το μόνο που ίσως να απουσιάζει από το έπος της Μαρίας είναι το μελωδικό μέτρο, και κάποιο ίσως μουσικό όργανο που θα συνοδεύει την αφήγηση.

Όσο για το ποιητικό μέρος σίγουρα υπάρχει και μάλιστα έντονα, στα μέρη εκείνα του βιβλίου που αναφέρονται στη ζωή κοντά στη φύση. Εκείνη των ξωμάχων, αλλά και στις δεκάδες εικόνες που δυστυχώς σήμερα σπανίζουν, μακριά από τις μεγαλουπόλεις. Διαβάστε αυτό το βιβλίο και είμαι βέβαιος ότι θα δικαιώσετε τα έπεα μου για το έπος της Μαρίας. Και να είστε σίγουροι πως δεν είναι «έπεα πτερόεντα».

Οκτώβρης του 1922 ήταν, όταν ο Βαγγέλης άκουσε τη φράση: «Νά ο πατέρας σου Βαγγελάκη!». Οκτώβρης του 1923 ήταν, όταν η μάνα του έφερνε στο κόσμο άλλο ένα αγόρι. Οκτώβρης επίσης, όταν ο τοκογλύφος απειλούσε πως θα τους πετάξει έξω από το σπίτι, φέρνοντας στην καρδιά τους την απελπισία.
Οκτώβρης του 1929, όταν δεν θα μπορούσε να πάει σχολείο, όσο κι αν το λαχταρούσε, αλλά θα τον πουλούσαν αναγκαστικά σε έναν τσοπάνη στο Καμάρι για τριακόσιες δραχμές τον μήνα, και ένα φόρτωμα σιτάρι… για την επιβίωση...

Οκτώβρης ήταν ο μήνας των μεγάλων δυστυχιών του, μήνας επίφοβος... Στις είκοσι οκτώ Οκτωβρίου του 1940 στρατολογήθηκε για τον πόλεμο με τους Ιταλούς.

12 Οκτώβρη 1944 έφυγαν οι Γερμανοί από την Αθήνα. Μα τότε άρχισε μια νέα περιπέτεια. Τη χαρά της απελευθέρωσης διαδέχτηκαν νέα δεινά, αδελφικό αιματοκύλισμα, οδυρμός… Κι όμως, ο Βαγγέλης, στο πρόσωπο της γλυκιάς Αντωνίας θα βρει την ελπίδα και τη συναισθηματική θαλπωρή που πάντα του έλειψε, θα μάθει να μη φοβάται αυτόν τον πικρό μήνα Οκτώβρη της δύσκολης ζωής του. Η Αντωνία θα τον περάσει από την πύλη του φόβου, στα λιβάδια της αγάπης, της ελπίδας, της χαράς...

Η Μαρία Χανιώτου γεννήθηκε στην Αθήνα όπου ζει με την οικογένειά της. Σπούδασε θέατρο, χορό, αισθητική και ασχολήθηκε επαγγελματικά με όλους τους κύκλους των σπουδών της. Η αγάπη της για το θέατρο την οδήγησε στη Σχολή του Γιώργου Θεοδοσιάδη, από τη οποία αποφοίτησε το 1983. Αμέσως εντάχθηκε στη σκηνή του Παιδικού Θεάτρου "Παιδική Θεατρική Πρωτοπορία", από την οποία αποχώρησε μετά από μία δεκαπενταετία. Το ίδιο χρονικό διάστημα εργάστηκε ως χορεύτρια ελληνικών δημοτικών χορών, ενώ παράλληλα συμμετείχε επιλεκτικά ως ηθοποιός σε ταινίες.