Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Φωτεινή Παπαδημητρίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Γιάννενα. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή των Ιωαννίνων και εκεί ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή. Ασκεί το επάγγελμα της παιδιάτρου, έχοντας δικό της ιατρείο στην πόλη. Στον ιδιωτικό της χώρο και χρόνο, ταξιδεύει στον κόσμο, ακούει μουσική και μελετά την ιστορία του τόπου της και όχι μόνο.

Η αγάπη της για την ιστορία την οδήγησε στη συγγραφή του πρώτου της ιστορικού μυθιστορήματος. Έχει συγγράψει ως τώρα δύο ιστορικά μυθιστορήματα που σχετίζονται με την ιστορία του τόπου της, «Το Δεσποτάτο της λίμνης», εκδόσεις πηγή, 2022 και το νέο της μυθιστόρημα με τίτλο «Η πρώτη έποικος».

Το βιβλίο σας αποτελεί στην ουσία τη μυθιστορηματική βιογραφία της Κατερίνας Πλέσσου, μιας φυσιογνωμίας άγνωστης στους περισσότερους Έλληνες εκτός Ηπείρου. Πώς ανακαλύψατε εσείς τη συναρπαστική αυτή προσωπικότητα και αποφασίσατε να γράψετε, τελικά, την ιστορία της;

Η Κατερίνα Πλέσσου ήταν, ως επί των πλείστων, άγνωστη και εντός Ηπείρου, σας διαβεβαιώνω! Είχα μόλις τελειώσει τη συγγραφή του πρώτου μου μυθιστορήματος και ένιωθα ένα κενό, μου έλειπε τόσο η συγγραφή αυτή καθαυτή, όσο και η ενδελεχής έρευνα που προηγείται. Η μελέτη της ιστορίας είναι για μένα μεγάλη αγάπη, πέρα από τις γνώσεις που προσφέρει και τις εξηγήσεις για τα γεγονότα και τις ισορροπίες ή τις ανισορροπίες του σήμερα, είναι και ένα ταξίδι αυτογνωσίας. Νιώθω ιδιαίτερη έλξη δε, για τις αληθινές ιστορίες ανθρώπων που εξελίσσονται μέσα και παράλληλα με τα ιστορικά καταγεγραμμένα γεγονότα, ιστορίες ανθρώπων που χάνονται μέσα στη λεπτομερή καταγραφή της Ιστορία, αλλά μπορούν να φωτιστούν από τη λογοτεχνία. Ψάχνοντας λοιπόν κάτι να με εμπνεύσει, έπεσα πάνω στην ιστορία της Κατερίνας Πλέσσου, της πρώτης Ελληνίδας εποίκου της Αυστραλίας.

Τι θαυμάσατε περισσότερο στον χαρακτήρα της Κατερίνας Πλέσσου; Πιστεύετε πως ήταν μία γυναίκα μπροστά από την εποχή της;

Προσπάθησα να μπω στα παπούτσια της και να αποκωδικοποιήσω τον χαρακτήρα της. Αν σκεφτεί κανείς το ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο της εποχής, ήταν μίλια μπροστά από την εποχή της. Αναγκαστικά δρούσε υπηρετώντας τις προσταγές της μοίρας, αλλά σε σημαντικές στιγμές παίρνοντας τη ζωή της στα χέρια της. Στα 12 της την είχαν αρραβωνιάσει με τον Ιωάννη Κωλέττη στα τουρκοκρατούμενα Γιάννενα, στα 18 της παντρευότανε, από δική της επιλογή, τον Ιρλανδό αξιωματικό James Crummer και στα 26 της έφτανε στη μακρινή Αυστραλία, όπου βρέθηκε να είναι η μόνη Ελληνίδα κάτοικος.

Στο βιβλίο σας χρησιμοποιείτε γλώσσα απολύτως ταιριαστή με την εποχή κατά την οποία ζουν και δρουν οι ήρωές σας, τα  τέλη του 19ου αιώνα, δηλαδή, στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Πόσο σας δυσκόλεψε αυτό κατά τη συγγραφή; Γνωρίζατε όλες τις τουρκικές λέξεις που έχετε εντάξει στο κείμενό σας; Είναι όλες σε χρήση στα Γιάννενα και σήμερα;

Η αλήθεια είναι πως η σωστή αναπαράσταση της γλώσσας, με τους χρησιμοποιούμενους ιδιωματισμούς,  είχε τη δυσκολία της. Δεν ήξερα τις περισσότερες λέξεις  καθώς κάποιες είναι τουρκικής και κάποιας αλβανικής προέλευσης και ελάχιστες χρησιμοποιούνται σήμερα. Η προφορά στα χωριά μπορεί να παραμένει ως ένα βαθμό, ή η χρήση μεμονωμένων λέξεων, όπως για παράδειγμα η λέξη γκιζερώ που σημαίνει τριγυρνώ. Για τις περισσότερες χρειάστηκε να ανατρέξω σε αρχεία και κείμενα της εποχής.  Ήθελα όμως η γλώσσα του βιβλίου να είναι αληθοφανής όσο γίνεται περισσότερο, όπως και τα υπόλοιπα λαογραφικά στοιχεία, για να έχει ο αναγνώστης την πλήρη εικόνα της εποχής. Γι αυτό και τίποτα δεν είναι τυχαίο, ούτε τα ονόματα, ούτε ακόμη και οι δρόμοι, οι εκκλησίες, η αρχιτεκτονική, τα φαγητά, ο ρουχισμός ή τα μουσικά όργανα στα γλέντια.

Η μητέρα της Κατερίνα Πλέσσου ήταν ερωμένη του Μουχτάρ, του μεγαλύτερου γιου του Αλή Πασά, όπως και η Βασιλική Κονταξή ερωμένη του ίδιου του Αλή Πασά. Ήταν, επομένως, πολύ συνηθισμένο στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα να παίρνουν οι Οθωμανοί πασάδες  Ρωμιές γυναίκες; Ρωμιοί άνδρες, αντίθετα, παντρεύονταν μουσουλμάνες το ίδιο συχνά, γνωρίζετε;

Οι πασάδες, οι αγάδες εννοείται ότι μπορούσαν να παίρνουν χριστιανές γυναίκες για τα χαρέμια τους. Ειδικά ο Αλή πασάς είχε ειδικές γυναίκες, τις προξενήτρες,  που ψάχνανε τις όμορφες για να τις πάρει στο χαρέμι του. Ο μόνος τρόπος για να προστατέψει μια οικογένεια τα παιδιά της, ήταν να τα παντρέψει. Για αυτό και οι Χριστιανοί, λογοδίνανε τα παιδιά τους από τα πρώτα χρόνια της ζωή στους. 

Φυσικά, οι Ρωμιοί άντρες απαγορευότανε να παντρευτούν μουσουλμάνες. Μόνο αν αλλαξοπιστούσανε ήταν κάτι τέτοιο εφικτό.

Πώς καταφέρνετε να συνδυάζετε τις απαιτητικές ιδιότητες της γιατρού και της λογοτέχνιδας; Αν είχατε να διαλέξετε μία από τις δύο ποια θα επιλέγατε;

Η Ιατρική, πέρα από επιστήμη, είναι και τρόπος ζωής. Είσαι ως γιατρός και δη παιδίατρος, μέλος πολλών οικογενειών και ζεις με τα προβλήματά τους, τις ανησυχίες τους, αλλά και τις χαρές τους. Δεν αλλάζει αυτό, το παντρεύεσαι από τη στιγμή που δίνεις τον όρκο του Ιπποκράτη. Η συγγραφή βιβλίων είναι κάτι που ξεκουράζει το μυαλό μου από τις ανησυχίες του ιατρικού επαγγέλματος, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται αυτό, καθώς απαιτεί πνευματική κούραση. Όσο μπορώ να υπηρετώ και τις δυο ιδιότητες, θα το κάνω.

Αλήθεια, πώς σας μπήκε το μικρόβιο της συγγραφής; Ήταν παιδικό σας όνειρο ή σας γεννήθηκε η επιθυμία σε μεγάλη ηλικία;

Τα μικρόβια «μπαίνουν» στον οργανισμό μας χωρίς να το καταλάβουμε! Όχι, δεν ήταν παιδικό μου όνειρο. Αν μου έλεγε κάποιος πριν δέκα χρόνια, ότι στο μέλλον θα έγραφα βιβλία, θα έλεγα αποκλείεται! Το πρώτο μου βιβλίο, «Το Δεσποτάτο της Λίμνης» γράφτηκε γιατί είχα η ίδια γοητευτεί από τις πληροφορίες που είχα ανακαλύψει για τη βυζαντινή ιστορία των Ιωαννίνων και ήθελα να μοιραστώ τον ενθουσιασμό μου με άλλους ανθρώπους. Πώς είναι όταν διαβάζεις κάτι θαυμαστό και θέλεις να το μοιραστείς  με τους φίλους σου; «Η Πρώτη Έποικος» όμως, προέκυψε από τη «εισβολή» του μικροβίου. Και είναι πια νομίζω αυτό το μικρόβιο μέρος του μικροβιώματός μου!

Τα Γιάννενα είναι ταυτισμένα στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων με την αμφιλεγόμενη φυσιογνωμία του Αλή Πασά. Εσείς, από όσα έχετε διαβάσει για αυτόν, ποια γνώμη έχετε σχηματίσει για το άτομό του; ήταν τελικά, τύραννος ή ευεργέτης για την πόλη;

Ο Αλή πασάς  ήταν αδιαμφισβήτητα μια ιδιάζουσα προσωπικότητα που επέτρεψε την άνθηση των Ιωαννίνων και εμπορικά και πολιτιστικά και πνευματικά. Και οι δυο ιδιότητες θα μπορούσαν να του αποδοθούνε, ανάλογα με την περίσταση. Φυσικά και διοικούσε σαν τύραννος, απίστευτα τιμωρητικός και εκδικητικός. Φυσικά και τον ενδιέφερε ο εαυτός του και τα πλούτη του. Όμως παράλληλα, θαύμαζε και στήριζε τους πνευματικούς ανθρώπους, όπως για παράδειγμα τον Αθανάσιο Ψαλίδα, ενδιαφέρθηκε για την άνθηση της πόλης, την ανάπτυξη του εμπορίου και την καλλιτεχνικά δρώμενα. Βεβαία όλα αυτά ίσχυαν όσο η πόλη ήταν υπό την ιδιοκτησία του. Όταν ένιωσε ότι θα χάσει τα Γιάννενα, προτίμησε να  τα κάψει.

Θα συνεχίσετε την πορεία σας στο ιστορικό μυθιστόρημα; Αν ναι, με ποιο ιστορικό θέμα και με ποια εποχή θα θέλατε να ασχοληθείτε; Θα γράφατε κάτι που να μη σχετίζεται με την ιστορία του τόπου σας;

Θα συνεχίσω την πορεία μου στη συγγραφή, γιατί είναι κάτι που με γεμίζει. Επειδή έχω μια εμμονή με την αληθοφάνεια, μου είναι πιο εύκολο να γράφω για τον τόπο μου, καθώς οι πηγές είναι πιο προσβάσιμες και το κυριότερο, έχω εικόνα των τόπων. Αλλά ταξιδεύω, όποτε ναι, θα μπορούσα να επεκτείνω τα γραπτά μου και σε άλλους τόπους. Ήδη γίνεται βεβαίως ως ένα βαθμό. Η ηρωίδα μου, έμεινε και στο Τεπελένι, στις Σέρρες, στο Μεσολόγγι, τον Κάλαμο και την Κέρκυρα, πριν φύγει για την μακρινή Αυστραλία, οπότε κι εγώ ταξίδεψα στα μέρη αυτά.

Δεν κατηγοριοποιώ τα γραπτά μου, δε βάζω ταμπέλες, γράφω για ιστορίες, ή για γεγονότα που με γοητεύουν. Οπότε θα σας απαντήσω ότι θα γράψω όπως νιώσω ότι μου ταιριάζει για όποια εποχή με εμπνεύσει. Βρίσκομαι σε αναζήτηση αυτή τη στιγμή.

Σας ευχαριστώ θερμά!

Εγώ σας ευχαριστώ, εις το επανιδείν!