Γράφει: Μίλτος Γήτας

Ο Σπύρος Γόγολος γεννήθηκε και ζει στα Ιωάννινα. Είναι φιλόλογος, ερασιτέχνης συγγραφέας και έχει εργαστεί στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση. Δίδαξε για 14 χρόνια στο Κέντρο Διδασκαλίας Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Έχει ασχοληθεί με τη νεότερη και σύγχρονη βαλκανική ιστορία, καθώς και με την τελευταία περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το πρώτο του βιβλίο με τίτλο: "Στην καρδιά της Αυτοκρατορίας, Θεσσαλονίκη-Κωνσταντινούπολη-Σμύρνη (1905-1912)" εκδόθηκε το 2011 και διακρίθηκε ως το καλύτερο στην κατηγορία του από τον βιβλιοκριτικό Δ. Κούρτοβικ. Το 2013 μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στην Τουρκία. Τόσο η ελληνική, όσο και η τουρκική έκδοση απέσπασαν εγκωμιαστικές κριτικές από διακεκριμένους Έλληνες και Τούρκους βιβλιοκριτικούς, καθώς και από τις μεγαλύτερες ελληνικές και τουρκικές εφημερίδες και περιοδικά. Φέτος κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο του από τις εκδόσεις Επίκεντρο με τίτλο «Σμύρνη, μια ιστορία που δεν γράφτηκε». Λίγες μέρες μετά την παρουσίαση του νέου του βιβλίου στο αναγνωστικό κοινό των Ιωαννίνων συνομίλησε με τον ανταποκριτή του BOOKIA στην Ήπειρο, Μίλτο Γήτα.

Πως προέκυψε στη ζωή σου η συγγραφή βιβλίων;

Η ενασχόλησή μου με τη συγγραφή προέκυψε εντελώς αβίαστα. Αυτό βέβαια δε σημαίνει πως δεν υπήρχαν οι συνθήκες που «σιγόβραζαν» μέσα μου, όπως η μανία μου με την Ιστορία, τους χάρτες, τις περίεργες προσωπικές ιστορίες που άκουγα αλλά και γενικότερα μια έμφυτη τάση φυγής από εκεί πού κάθε φορά βρισκόμουν. Εξ ου και τα ταξίδια, που πάντα αγαπούσα και αγαπώ.

Γιατί επιλέγεις να γράψεις ιστορικά μυθιστορήματα;

Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα πολύ δύσκολο είδος και το καταλαβαίνει κανείς, όταν πάει να το γράψει. Και είναι δύσκολο, γιατί πρέπει να «καλουπώσεις» τη μυθοπλασία στην ιστορική πραγματικότητα. Και όσο πιο πιστά θέλεις να το κάνεις αυτό, τόσο πιο πολύ ιστορία πρέπει να γνωρίζεις. Ακόμη πρέπει να δημιουργήσεις στο μυαλό σου καταστάσεις, συνθήκες, ήρωες, οι οποίοι θα πρέπει να ταιριάζουν απόλυτα με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εκτυλίσσεται η υπόθεση. Με δυο λόγια στη συγγραφή του ιστορικού μυθιστορήματος δεν υπάρχει απόλυτη ελευθερία και αυτό μου επιτρέπει να «φτιάχνω» μυθιστορήματα πιο ανθρώπινα και «γήινα».

Οι Έλληνες σήμερα ξέρουν την ιστορία του τόπου τους;

Ξέρεις, το Έλληνες είναι πολύ γενικό. Υπάρχουν Έλληνες που ξέρουν πολλή περισσότερη ιστορία από προηγούμενες εποχές και υπάρχουν και άλλοι που δεν ξέρουν. Νομίζω ότι το ισοζύγιο είναι θετικό. Αλλά και γιατί πρέπει να έχουμε την απαίτηση όλοι να ξέρουν τα πάντα; Αυτό δε συνέβαινε ποτέ. Σε παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι ήταν πιο πεζοί και πιο «ρηχοί» από σήμερα.

Τι θα διαβάσει κάποιος στο νέο σου βιβλίο «Σμύρνη, μια ιστορία που δεν γράφτηκε» των εκδόσεων Επίκεντρο; Μίλησε μου για την ιστορία και τους ήρωες του;

Θα διαβάσει και θα μάθει πολύ εύληπτα το παρασκήνιο της καταστροφής της Σμύρνης. Μέσα από την προσωπική ιστορία του Φίλιπ Πάρκερ, του κεντρικού ήρωα δηλαδή, θα ζήσει την τελευταία δεκαετία στη μικρασιατική μητρόπολη. Πρόκειται στην ουσία, για έναν νεαρό άνδρα, ο οποίος βρίσκει την πραγματική του ταυτότητα, σε μία πόλη που χάνει τη δική της. Σε μία πόλη, η οποία χαρακτηρίστηκε ως ο οφθαλμός της Ασίας στην Ευρώπη... Σε μία πόλη, στην οποία το διηπειρωτικό εμπόριο έδινε ευκαιρίες σε όλους και πρόσφερε απλόχερα τον πλούτο... Σε μία πόλη, η οποία πέρασε απότομα από τον κοσμοπολιτισμό στον εθνικισμό και έζησε την απόλυτη καταστροφή... Σε μια πόλη, η οποία ακόμη και σήμερα δεν έχει συμφιλιωθεί με το παρελθόν της «επειδή κάηκε και έφυγαν».

Ο ήρωάς μας λοιπόν, ζώντας στη λεβαντίνικη Σμύρνη μέχρι την καταστροφή της και αλληλογραφώντας τόσο με τους δύο επιστήθιους φίλους του, τον Αλέξη Καρέλη, εξ απορρήτων του Ελευθέριου Βενιζέλου και τον Σελίμ Μπέη, δεξί χέρι του Μουσταφά Κεμάλ, όσο και με τον διπλωμάτη πατέρα του στο Foreign Office, μας αποκαλύπτει ένα πλούσιο παρασκήνιο, που ξεκινά το 1912 στο Λονδίνο και εν συνεχεία διαδραματίζεται στο Παρίσι, την Αθήνα, την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα. Ένα παρασκήνιο, στο οποίο πρωταγωνιστούν ηγέτες που σημάδεψαν τον 20^ο αιώνα, διπλωμάτες, μυστικές υπηρεσίες, πόρνες και ερωμένες αλλά και απλοί καθημερινοί άνθρωποι. Ένα παρασκήνιο, το οποίο αποκαλύπτεται παράλληλα με την καθημερινή ζωή αλλά και με τις μοναδικές ανθρώπινες ιστορίες της μικρασιατικής πρωτεύουσας, που τόσο λάτρευε τη ζωή. Ένα παρασκήνιο, το οποίο ξαφνικά ανέτρεψε βίαια τα πάντα και οδήγησε στην απώλεια της πιο κοσμοπολίτικης πόλης της Ανατολικής Μεσογείου, το Σεπτέμβριο του 1922.

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να γράψει κανείς ένα ιστορικό μυθιστόρημα; Ποιος είναι ο τρόπος που γράφετε ένα τέτοιο βιβλίο;

Όπως είπα και παραπάνω είναι πολύ δύσκολο, γιατί λαμβάνεις κατά τη συγγραφή του συνεχώς υπ’ όψη την ιστορία. Ο τρόπος, ο οποίος γράφω εγώ είναι πολύ συστηματοποποιημένος. Περισσότερο μοιάζει με δημιουργία ταινίας ή ντοκυμαντέρ. Μελετώ πολύ καλά και από όλες τις πλευρές αρχικά το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο θα «χτίσω» μετά μυθιστορηματικά. Βρίσκω τις κοινωνικές συνθήκες, τη διαστρωμάτωση, τις πολιτικές, την πολεοδομία των πόλεων στην οποία ζουν οι ήρωες (τα μυθιστορήματά μου όλα εξελίσσονται σε πόλεις), τη μόδα, τη διακόσμηση, την αρχιτεκτονική, τις γαστριμαργικές συνήθειες, λεπτομέρειες όπως μάρκες αυτοκινήτων, επώνυμα καταστήματα και ξενοδοχεία, είδη μουσικής, αντικείμενα της εποχής, προκειμένου να μεταφερθεί όσο γίνεται πιο κοντά ο αναγνώστης στην εποχή και τον τρόπο ζωής, έτσι ώστε να κατανοήσει καλύτερα και το μυθιστόρημα αλλά και γιατί η ιστορία εξελίχθηκε έτσι, όπως εξελίχθηκε. Και νομίζω ότι εκεί έγκειται η επιτυχία και των δύο βιβλίων μου.

Σήμερα κι εν μέσω οικονομικής κρίσης ο κόσμος διαβάζει βιβλία; Ποια είναι η γνώμη σου;

Δεν ξέρω! Νομίζω ότι είναι λάθος να βλέπουμε τα πάντα μέσα από το πρίσμα της οικονομικής κρίσης. Ναι, σίγουρα ζούμε μια δύσκολη εποχή αλλά αν το δούμε συγκριτικά με άλλες δύσκολες εποχές, μάλλον η σημερινή δύσκολη εποχή είναι πιο εύκολη. Πάντως, αν δεχτούμε ότι δε διαβάζει δε νομίζω ότι φταίει η κρίση, γιατί το βιβλίο είναι πια πάρα πολύ φθηνό αλλά τα άπειρα άλλα οπτικοακουστικά ερεθίσματα και ο όγκος των πληροφοριών που δέχεται καθημερινά.

Πως αντιδράς σε μια θετική και σε μια αρνητική κριτική;

Απολύτως φυσιολογικά. Η θετική κριτική θα με ευχαριστήσει, η αρνητική θα με στενοχωρήσει και θα με κάνει να σκεφτώ, γιατί το έγραψε αυτό και πού έφταιξα εγώ.

Το πρώτο σου βιβλίο "Στην καρδιά της Αυτοκρατορίας, Θεσσαλονίκη-Κωνσταντινούπολη-Σμύρνη (1905-1912)"μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε και στην Τουρκία κάνοντας κι εκεί μεγάλη επιτυχία. Τελικά ο πολιτισμός ενώνει τους λαούς;

Εξαρτάται για ποιους πολιτισμούς μιλάμε. Δε μπορούν να «ενωθούν» όλοι οι πολιτισμοί. Δε μπορεί να ενωθεί για παράδειγμα η Αναγέννηση με το ακραίο Ισλάμ. Ο πολιτισμός ενώνει πάντα αυτούς που θέλουν να «ενωθούν», αυτούς που δεν είναι φανατικοί, πορωμένοι, αδιάλλακτοι αλλά ανοιχτόμυαλοι και δεκτικοί. Μ’ αυτή τη λογική, ναι η τουρκική έκδοση του πρώτου μου βιβλίου, ένωσε τους ανοιχτόμυαλους Έλληνες με τους ανοιχτόμυαλους Τούρκους, οι οποίοι στην κυριολεξία το λάτρεψαν.

Η Σμύρνη για σένα τι σηματοδοτεί;

Όπως είπα και πριν οι ήρωες των βιβλίων μου κινούνται σε μεγάλες πόλεις της ανατολικής Μεσογείου στις αρχές του 20^ου αιώνα. Η Σμύρνη είναι μια από αυτές. Η Σμύρνη για μένα ήταν μια ευδαίμων πόλη, η οποία συνδύαζε τέλειο κλίμα, δυνατότητες ανοδικής κοινωνικής κινητικότητας και μια μοναδική πανσπερμία ανθρώπων. Με μία αναγωγή στο σήμερα, θα μπορούσε να είναι το Παρίσι, το Λονδίνο, η Νέα Υόρκη. Η Σμύρνη λοιπόν για μένα σηματοδοτεί τον καλώς νοούμενο κοσμοπολιτισμό και την αστική ζωή, την οποία λατρεύω.

Λόγω και της ιδιότητας του εκπαιδευτικού θα ήθελα να μου πεις αν το σχολείο φέρνει τα παιδιά κοντά στη λογοτεχνία και την ιστορία ή το υπάρχον σύστημα τα απομακρύνει;

Νομίζω ότι το σχολείο αλλά και η εποχή μας γενικότερα τα απομακρύνει από τη μάθηση και την επαφή με τη γενική παιδεία, τις γενικές γνώσεις και την εγκύκλια μόρφωση. Και γι’ αυτό φταίει νομίζω η ίδια η φύση του πολιτισμού μας μετά τη βιομηχανική επανάσταση. Δυστυχώς ο πολιτισμός μας αναπτύχθηκε και αναπτύσσεται μονοδιάστατα. Έχει χάσει την πνευματική του πλευρά. Είναι άδικο λοιπόν να κατηγορήσουμε γι’ αυτό το σχολείο ή τα παιδιά.

Ποια είναι οι αγαπημένοι συγγραφείς και γιατί;

Όσο και αν σας φαίνεται περίεργο δε διαβάζω ούτε λογοτεχνία, ούτε ποίηση, Ωστόσο, ο αγαπημένος μου συγγραφέας είναι ο Καραγάτσης και ποιητής ο Καβάφης. Διαβάζω περισσότερο ιστορικά, πολιτικά, θεολογικά βιβλία, βιβλία σχετικά με την αρχιτεκτονική, τις μυστικές υπηρεσίες και γενικώς ό,τι έχει να κάνει με την πραγματικότητα.

Ποια είναι τα επόμενα λογοτεχνικά σου σχέδια;

Προς το παρόν δεν υπάρχουν επόμενα λογοτεχνικά σχέδια, αν και υπάρχουν κάποιες σκέψεις. Αλλά νομίζω ότι χρειάζομαι μια αρκετά μεγάλη περίοδο «ξεκούρασης», γιατί η συγγραφή της Σμύρνης ήταν πολύ κουραστική. Επόμενα σχέδια λοιπόν δεν υπάρχουν παρά μόνο για ταξίδια.