Γράφει: Τόλης Αναγνωστόπουλος

Η Κατερίνα Μαλακατέ γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα και είναι φαρμακοποιός. Είναι παντρεμένη κι έχει δυο γιους. Από το 2009 διατηρεί το βιβλιοφιλικό ιστολόγιο www.diavazontas.blogspot.gr, ενώ είναι συνιδιοκτήτρια του βιβλιοπωλείου - καφέ Booktalks. Διηγήματά της έχουν συμπεριληφθεί σε τέσσερα συλλογικά έργα.

Κυρία Μαλακατέ, πρόσφατα εκδόθηκε το τρίτο σας βιβλίο, με τίτλο «Χωρίς πρόσωπο» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Θέμα πρωτότυπο, έρευνα σε βάθος. Εναλλαγές αφηγητών, ύφους, καλά δουλεμένος εσωτερικός μονόλογος, διάλογοι ρεαλιστικοί. Ηθικά, υπαρξιακά ζητήματα, σχέση μάνας-γιου, το τοξικό περιβάλλον των social media. Ένα δύσκολο και συνάμα δυνατό βιβλίο για τον αναγνώστη. Πόσο εύκολο ήταν από την πλευρά του συγγραφέα να το δομήσει και να το αποδώσει;

Μου πήρε κοντά τέσσερα χρόνια να γράψω το «Χωρίς πρόσωπο». Έκανα έρευνα χωρίς να γράφω για καιρό. Η πρώτη γραφή του βιβλίου βγήκε αβίαστα, όμως βιβλία σαν κι αυτό χρειάζονται συνεχείς διορθώσεις για να αποκτήσουν βάθος, ουσία αλλά και συνοχή. Διαφορετικά είναι αδύνατον να βρεις κάθε φορά την αφηγηματική φωνή, να ξέρεις από ποια πλευρά να το προσεγγίσεις.

Ο Διονύσης ο ήρωας του βιβλίου, είναι ένας άνθρωπος χωρίς πρόσωπο που κρύβεται πίσω από ένα πληκτρολόγιο. Πόσο διαφέρει τελικά από πολλούς άλλους που αλλοιώνουν το δικό τους για να είναι επαρκείς και αρεστοί στην αρένα της ηλεκτρονικής επικοινωνίας; Μήπως σε λίγα χρόνια θα μιλάμε για αληθινό σενάριο όταν άνθρωποι δε θα χρειάζεται να βγουν στον πραγματικό κόσμο βλέπε chat rooms, εφαρμογές γνωριμιών, e-shops, τηλεργασίες κλπ;

Ζούμε μια φοβερή επανάσταση, αυτή του διαδικτύου. Έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή, χωρίς καν να το καταλάβουμε, είμαστε οι περισσότεροι καλωδιωμένοι για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας. Τις επιπτώσεις θα τις καταλάβουμε χρόνια αργότερα, αυτή τη στιγμή απλά το ζούμε. Η πανδημία βέβαια έφτασε στα όρια της αυτή την ιστορία.

Η ρήση του Καμύ: «Σε τελευταία ανάλυση χρειάζεται περισσότερο κουράγιο για να ζήσεις παρά για να αυτοκτονήσεις» πόσο κοντά στο βιβλίο σας είναι;

Θα μπορούσε ίσως να είναι και το μότο του. Ο ήρωας μου δεν παραδέχεται καν στον εαυτό του αν προσπάθησε να αυτοκτονήσει ή όχι. Το πάτημα της σκανδάλης, της όποιας σκανδάλης, είναι απλά μια στιγμή. Οι συνέπειες της ζωής διαρκούν πολύ περισσότερο.

Σε προηγούμενο πόνημά σας το «Κανείς δεν θέλει να πεθάνει», μια κατάκοιτη ηλικιωμένη αλλάζει κορμί με την αποκλειστική της και βγαίνει στον κόσμο. Στο «Χωρίς πρόσωπο» ο Διονύσης προχωρά σε μεταμόσχευση προσώπου και ψάχνει τη λύτρωση. Έχουμε μια τρανταχτή επανάληψη άρα κάτι ουσιαστικό «τσιγκλάει» το μέσα σας να βγει προς τα έξω. Θα το μοιραστείτε μαζί μας;

Το θέμα είναι πάντα ο εγκλωβισμός, ακόμα και στο τρίτο μου βιβλίο που δεν αναφέρεται εδώ, «Το Σχέδιο». Να μπορέσεις να βγεις από αυτό που σε κρατάει δέσμιο, σωματικά, κοινωνικά, πολιτικά και ψάξεις να βρεις ποιος είσαι και πώς θα ήθελες να ζήσεις. Είναι για μένα το κυρίαρχο ζήτημα της γενιάς μου, και δεν μπορεί να λείπει από κανένα βιβλίο μου.

Το «Χωρίς πρόσωπο» έφτασε στα χέρια αναγνωστών που συμπτωματικά ήταν χωρίς πρόσωπο, με μάσκες, λόγω της πανδημίας. Πήρατε τη χαρά που θέλατε για την πορεία του «παιδιού σας» ή μετριάστηκε αυτή λόγω απουσίας της κατά πρόσωπο επικοινωνίας και των παρουσιάσεων;

Λείψανε οι παρουσιάσεις σίγουρα, για μένα είναι η μισή χαρά της έκδοσης, η επαφή με τους αναγνώστες, η συζήτηση. Δεν έχει να κάνει τόσο με την προώθηση του βιβλίου, αυτό ανακαλύψαμε πως μπορεί να γίνει και με άλλα μέσα. Το ζήτημα είναι το ανθρωποδίκτυο, η οικειότητα που δημιουργεί η δια ζώσης κουβέντα. Αυτά μεσοπρόθεσμα. Μακροπρόθεσμα, μένουν μόνο τα κείμενα.

Φαρμακοποιός, διαχειρίστρια του μεγαλύτερου βιβλιοφιλικού blog του «Διαβάζοντας», βιβλιοπώλης, συγγραφέας. Τι σας εκνευρίζει περισσότερο; Η συνταγή ενός γιατρού με ορνιθοσκαλίσματα (συνηθισμένο πράγμα), ένα επιθετικό σχόλιο στο blog ή ένα κακογραμμένο βιβλίο;

Με εκνευρίζει η κακή προαίρεση, η φαυλότητα, οι ανέντιμες προθέσεις και η επιθετικότητα. Τα υπόλοιπα όλα είναι διαχειρίσιμα.

Υπάρχουν βιβλία που θα έπρεπε να δίνονται με συνταγή γιατρού ή ορισμένα που εναλλακτικά θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν κάποια φαρμακευτική αγωγή;

Τα βιβλία δεν μπορούν να σώσουν τον κόσμο. Ούτε μπορούν να υποκαταστήσουν τον ψυχολόγο ή το γιατρό μας. Αλλά αδιαμφισβήτητα τα βιβλία μπορούν να μας σώσουν προσωπικά. Και τότε μπορεί εμείς να αλλάξουμε τον κόσμο (μας).

Έχετε και μια υπέροχη οικογένεια. Για να αποφύγω την κλισέ ερώτηση «πως τα καταφέρνετε όλα αυτά;» θα τολμήσω το «τι θυσιάζετε για όλα αυτά»; Πώς θα σας φαινόταν αν υπήρχε ένας οδηγός με οδηγίες χρήσης για πολυπράγμονα άτομα; (μακάρι ο Περέκ στο «Ζωή με οδηγίες χρήσης» να το έλυνε το θέμα).

Δυστυχώς, ούτε κι ο Περέκ το λύνει. Τα κομμάτια του παζλ του παραμένουν διάσπαρτα, με πολλές θέσεις κενές, κι άλλες που επιδέχονται πολλών απαντήσεων. Δεν θα απαντήσω με το κλισέ, «ισορροπία και προτεραιότητες». Θα απαντήσω το άλλο κλισέ, είμαι ένας άνθρωπος που τα κάνω όλα πολύ, αγαπάω πολύ, δουλεύω πολύ. Όταν νιώθω καλά, δίνω όλα όσα έχω, δεν κρατάω καβάντζες.

Θα είχε πολύ ενδιαφέρον να μου πείτε τη γνώμη σας για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία και εκδοτική παραγωγή. Μήπως τα τελευταία χρόνια ως αναγνώστες ζούμε σε ένα ιδιότυπο lock down με «περιφραγμένες» ποσοτικές και λιγότερες ποιοτικές επιλογές, με βιβλία συγκεκριμένης θεματολογίας να επικρατούν και μικρά διαμάντια να χάνονται στο πέλαγος των χιλιάδων ετήσιων εκδόσεων;

Η εκδοτική μας παραγωγή ως προς τις μεταφράσεις είναι εξαιρετική. Ποτέ άλλοτε δεν μεταφράζονταν τόσα καλά βιβλία. Στα της ελληνικής εκδοτικής παραγωγής τώρα, τα πράγματα περιπλέκονται. Από τη μια έχουμε πληθώρα αυτοεκδόσεων που αποπροσανατολίζουν. Από την άλλη, οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι μοιάζουν διστακτικοί να εμπιστευτούν νέες φωνές.

Η κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, η διαχείριση από τους μεγάλους εκδοτικούς οίκους και τις μεγάλες αλυσίδες βιβλίων και η απουσία επαγγελματιών κριτικών βιβλίων είναι λόγοι για αυτό που έχει στηθεί σήμερα στο χώρο;

Το βασικό είναι η κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και η απουσία πολιτικής για το βιβλίο. Τα υπόλοιπα απορρέουν από την ανυπαρξία ελέγχου και στρατηγικής, ο καθένας κοιτά μονάχα το προσωπικό συμφέρον και χάνεται η μεγαλύτερη εικόνα.

Είδατε σαν μια μικρή αχτίδα φωτός σε όλα αυτά το ότι τα μικρά βιβλιοπωλεία με πρόσωπο υπερίσχυσαν μέσα στην πανδημία των μεγάλων αλυσίδων «χωρίς πρόσωπο» που έψαχναν couriers και υπαλλήλους;

Ναι, είναι το μόνο ελπιδοφόρο μήνυμα αυτό. Τα μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία κέρδισαν με την προσωπική επαφή και την αξιοπιστία τους τη μερίδα του λέοντος στις διαδικτυακές αγορές. Κι αυτό είναι μεγάλη νίκη για τον χώρο.

Είστε εκ φύσεως αυστηρός άνθρωπος ή το κάνετε για λόγους πειθαρχίας στην ομάδα βιβλίου που διαχειρίζεστε; Εάν κάποιος έβαζε δημοσκόπηση «Τι γνώμη έχετε για τη διαχειρίστρια της ομάδας, θετική ή αρνητική;» θα επιτρέπατε την ανάρτηση;

Είμαι εκ φύσεως μάλλον ανεκτική, απλά δε γίνεται αλλιώς, 79.000 είναι πολλά, χρειάζονται κανόνες. Φυσικά και θα δεχόμουν αντίστοιχη δημοσκόπηση. Κατά καιρούς την κάνουν άτυπα πολλοί εξάλλου.

Για εμάς που γράφουμε υπάρχει μια εκνευριστική ερώτηση αλλά θα σας την κάνω από μεγάλη περιέργεια και μόνον. Γράφετε κάτι αυτόν τον καιρό;

Γράφω. Τώρα αν αυτό θα ολοκληρωθεί και πότε, είναι μια άλλη, πιο πονεμένη ιστορία.

Και τώρα οι κλασσικές πέντε φασόν ερωτήσεις που συνηθίζω:

Ποιον μεγάλο λογοτεχνικό ήρωα θα θέλατε να έχετε φτιάξει και δομήσει εσείς και ποιον θα θέλατε να πνίξετε και να εξαφανίσετε;

Θα ήθελα να έχω φτιάξει τον Φλορεντίνο Αρίσα, που περιμένει τη Φερμίνα Δάσα μια ολόκληρη ζωή, αν και τη ζει τη ζωή του. Θα ήθελα να έχω σφάξει (στο γόνατο) τον Χίθκλιφ.

Τι εκτιμάτε περισσότερο στους ανθρώπους και τι σας απωθεί σε αυτούς;

Εκτιμώ τις καλές προθέσεις, τη διάθεση για γνώση, την ικανότητα να αγαπάς και να αγαπιέσαι. Με απωθεί η διάθεση να ποδηγετήσεις τους γύρω σου, η εγωμανία.

Με μια φράση περιγράψτε τον εαυτό σας ή πείτε μου τρία αρνητικά σας γνωρίσματα.

Είμαι πολύ ενοχλητικά ξερόλας, κάποιες φορές ξεροκέφαλη και παρορμητική.

Ξεχωρίστε μου αν μπορείτε 5 βιβλία και συγγραφείς που αγαπάτε.

Α, δύσκολο πραγματικά. Θα πω τα πρώτα πέντε που έρχονται στον νου. Ταξίδι στην άκρη της νύχτας, Σελίν, Αδελφοί Καραμαζώφ, Ντοστογιέφσκι, Άγριοι ντετέκτιβ, Μπολάνιο, Μεταμόρφωση, Κάφκα, Κουτσό, Κορτάσαρ.

Το αγαπημένο σας μότο στη ζωή;

This too shall pass (Κι αυτό θα περάσει).

Κυρία Μαλακατέ σας ευχαριστώ θερμά για τη συνέντευξη.