Γράφει: Μαργαρίτα Αλευρίδη

Ο Ισίδωρος Ζουργός είναι αναμφίβολα ένας από τους αγαπημένους Έλληνες συγγραφείς, όχι μόνο για το έργο του αλλά και για το ήθος του. Παρόλο που έχει διακριθεί στο ιστορικό μυθιστόρημα, το αναγνωστικό του κοινό δεν αποτελείται μόνο από φίλους του συγκεκριμένου είδους. Φερ ειπείν, στα δικά μου αγαπημένα αναγνώσματα ανήκουν «οι Ρετσίνες του βασιλιά» και τα «Ανεμώλια» εξαιτίας του πολύ ξεχωριστού τρόπου που ο συγγραφέας επικοινωνεί τις ανησυχίες του και τις μοιράζεται με τον αναγνώστη. Εξαιτίας του τρόπου που φωτίζει τις σκιές που εκκολάπτονται και παραμένουν τελικά αναλλοίωτες στο πέρασμα του χρόνου. Του τρόπου που φροντίζει, ξεγυμνώνει αλλά και αγκαλιάζει τους ήρωες του, που κλονίζει τις σιγουριές τους και κατόπιν αφουγκράζεται τον εσωτερικό τους παλμό, που παλεύει μαζί τους τον φόβο της φθοράς και της απώλειας. Που απομυθοποιεί την ελπίδα ενός έωλου «για πάντα», ενώ συγχρόνως στρίβει τους προβολείς στο μεγαλείο των μικρών φαινομενικά διαστάσεων μιας τυχαίας στιγμής σαν εκείνες που χάνονται συχνά μέσα στην καθημερινότητα, για να καταλήξει στο μεγαλύτερο ερωτηματικό όλων. Εκείνο του νοήματος της ίδιας της ύπαρξης. 

Η συνομιλία μας είναι τιμή μου.

Οι παθογένειες μιας κοινωνίας αφήνουν το αποτύπωμά τους στα μέλη της. Το βιβλίο έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο ή αυτή είναι μια ουτοπική θέση; Το κοινωνικό μήνυμα είναι στόχος σας;

Εάν το βιβλίο μπορεί να αλλάξει τον κόσμο μας είναι ένα παλιό ερώτημα. Νομίζω πως τα βιβλία έχουν ήδη αλλάξει τον κόσμο, καθώς δεν είναι ο ίδιος με  εκείνον ας πούμε πριν από διακόσια χρόνια. Σ’ αυτή την αλλαγή έχει συνεισφέρει όχι μόνο η γενίκευση της σχολικής εκπαίδευσης αλλά και η ατομική ανάγνωση. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως οι αλλαγές που συντελούνται στις συνειδήσεις των ανθρώπων δεν είναι άμεσες αλλά τόσο αργόσυρτες, που σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται στην επόμενη γενεά.

Σχετικά με τα κοινωνικά μηνύματα η λογοτεχνία αναπόφευκτα τα περιέχει. Στις περισσότερες όμως των περιπτώσεων αυτά είναι σκορπισμένα διακριτικά μέσα στα βιβλία. Ζούμε την εποχή αυτή που οι απόψεις των συγγραφέων για τα προβλήματα του καιρού τους δεν είναι τίτλος ούτε κραυγή, μόνο υπενθύμιση. Τα περισσότερα από τα σημερινά βιβλία εμπεριέχουν το νόημα της φράσης για να μη ξεχνιόμαστε.

Η κρίση της τελευταίας δεκαετίας δεν είναι μόνο οικονομική. Παρόλο που βρισκόμαστε είκοσι και πλέον χρόνια μετά το μιλένιουμ, η κοινωνία μοιάζει να έχει κάνει βήματα προς τα πίσω. Αν όντως η ζωή μιμείται την τέχνη περισσότερο από ότι η τέχνη τη ζωή, πόσο καθοριστική είναι κατά τη γνώμη σας η συμβολή της πολιτισμικής συνθήκης, με τη μορφή του σύγχρονου Άρτου και Θεαμάτων της κάθε εποχής, στη διαμόρφωση αυτού που αποκαλείται κοινός νους;

Κάθε καλλιτεχνική δημιουργία είναι προϊόν της εποχής της αλλά ταυτόχρονα ολοκληρώνει και την εικόνα του πολιτισμικού περίγυρου μέσα στον οποίο γεννήθηκε. Η κοινωνία ασκεί δυνάμεις στο έργο και ταυτόχρονα συμβολοποιείται από αυτό, έχουμε, λοιπόν, μια σχέση αλληλεξάρτησης.

Αυτό που αναφέρετε ως κοινό νου, αν το καταλαβαίνω καλά, προφανώς και επηρεάζεται από την πολιτιστική συνθήκη. Συχνά αναφερόμαστε στην οικονομία και ξεχνάμε την επιρροή του πολιτισμού είτε του γηγενούς είτε του εισαγόμενου αυτού που εμφανίζεται όλο και συχνότερα με την έκρηξη της τεχνολογίας. Οι αναγνώστες της κάθε εποχής υποδέχονται τα κείμενα έχοντας συνδετήρες της πολιτιστικής συγκυρίας και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας.

Αναμφίβολα είμαστε ο τρόπος μας. Πιστεύετε πως ο συγγραφέας μπορεί να διαχωριστεί από το έργο του;

Το έργο κάθε συγγραφέα είναι ένα μέρος του είναι του, όχι η ολότητά του. Νομίζω πως δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση. Ας μη ξεχνάμε πως ο/η συγγραφέας, ως συνολική εικόνα και ουσία, κατατρέχεται από αντιφάσεις, παλινδρομήσεις, δισταγμούς και άλλα πολλά. Ειδικότερα στο μυθιστόρημα οι μεταμφιέσεις είναι πολλές.

Κάθε βιβλίο είναι ένα ταξίδι με διαφορετικούς προορισμούς. Ο προορισμός του συγγραφέα δεν είναι απαραίτητα ίδιος με εκείνον του αναγνώστη. Κατά τη γνώμη μου, ένας συγγραφέας επιτυγχάνει τον σκοπό του όταν καταφέρνει να οδηγήσει τον αναγνώστη του στον προορισμό του τελευταίου. Ποια είναι η δική σας άποψη;

Το πιο σημαντικό ίσως στην ανάγνωση και τη λειτουργία της είναι πως ο κάθε αναγνώστης προσλαμβάνει ένα κείμενο με διαφορετικό τρόπο. Μπορεί να διαβάσουμε όλοι το ίδιο βιβλίο αλλά να γεννήσουμε διαφορετικές εικόνες στο μυαλό μας. Οι αναγνώστες εικονοποιούν και σκηνοθετούν το κάθε μυθιστόρημα στη φαντασία τους αλλιώς. Επομένως δεν υπάρχει μία μόνο απεικόνιση, μία μόνη αλήθεια στην οποία θα πρέπει να σύρει ο συγγραφέας αυτούς που τον διαβάζουν. Οι αναγνώστες δεν μπορούν να ομογενοποιηθούν, ούτε να κλωνοποιηθούν ώστε να μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό και να οδηγηθούν στα ίδια συμπεράσματα. Ανάγνωση σημαίνει ποικιλομορφία με πολλές νοηματοδοτήσεις και εξαγόμενα.

Σε αντίθεση με το πλήθος των συγγραφέων που συνεχώς αυξάνεται, το αναγνωστικό κοινό έχει μειωθεί αισθητά τα τελευταία χρόνια. Αναμφίβολα το βιβλίο είναι ένα προϊόν και, όπως όλα τα προϊόντα, υπόκειται στους νόμους του μάρκετινγκ. Μέρος αυτής της διαδικασίας δεν είναι μόνο η ανεύρεση νέων καταναλωτών αλλά ενδεχομένως και η κατασκευή της ζήτησης. Πολλοί νέοι συγγραφείς παραπονούνται πως η πολυφωνία που υπάρχει στον εκδοτικό χώρο είναι επί της ουσίας πλασματική. Υποστηρίζουν πως αναγκάζονται τρόπον τινά να συμπλεύσουν με το εκάστοτε διαμορφωμένο εκδοτικό ρεύμα προκειμένου να δουν το βιβλίο τους στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Πόση αλήθεια πιστεύετε πως κρύβεται σε αυτό το παράπονο;

Συμφωνώ απολύτως πως έχουμε έναν πληθωρισμό γραφής και μια ολοένα και πιο εμφανή μείωση της ανάγνωσης. Με άλλα λόγια παράγουμε περισσότερα βιβλία από όσα καταναλώνουμε. Το γιατί συμβαίνει αυτό έχει πολλές συνάψεις, σίγουρα πάντως έχει να κάνει με την κυριαρχία της εικόνας. Στο παρελθόν το βιβλίο ήταν και ένα μπαλκόνι στον κόσμο. Σήμερα με ένα κλικ στον υπολογιστή έχουμε τον κόσμο ολόκληρο μπροστά μας σε μια οθόνη.

Η όποια σύμπλευση με το εκδοτικό ρεύμα δεν συνάδει με την πραγματική καλλιτεχνική δημιουργία. Γράφουμε για κάποιο θέμα, γιατί είναι προτεραιότητα και ανάγκη του νου και της ψυχής μας. Στρώνουμε ένα τραπέζι και καλούμε τους αναγνώστες να καθίσουν δίπλα μας. Την επιλογή των πιάτων και τον τρόπο μαγειρέματος τα αποφασίζουμε εμείς. Θέλουμε φυσικά αυτό να αρέσει στους προσκεκλημένους, όμως δεν αλλάζουμε το μενού με βάση τις επιθυμίες των αναγνωστών.

Ποια θα ήταν η συμβουλή που θα δίνατε σε έναν νέο άνθρωπο που θέλει να ασχοληθεί με τη συγγραφή και ποια σε κάποιον άλλο που θα αποφάσιζε να αναλάβει έναν εκδοτικό οίκο;

Δεν μπορώ να συμβουλεύσω κάποιον νέο άνθρωπο για να αναλάβει έναν εκδοτικό οίκο, μου λείπουν οι γνώσεις και κυρίως οι εμπειρίες που έχουν να κάνουν με την προώθηση ενός βιβλίου. Το μόνο που έχω να σημειώσω πάνω σε αυτό είναι το πόσο σημαντική είναι η μακροχρόνια σχέση ανάμεσα στον συγγραφέα και στον εκδότη του.

Στους νέους ανθρώπους που επιθυμούν να γίνουν συγγραφείς, τους ζητώ να ψάξουν αρκετά μέσα τους και κυρίως να ρωτήσουν τον εαυτό τους αν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό. Το να ασχοληθείς με τη συγγραφή, αν θέλεις να έχεις ένα ικανοποιητικό αποτέλεσμα, απαιτεί κόπο, θυσίες και προπαντός να αφήνεις πολλές άλλες δραστηριότητες στην άκρη. Το να γράφεις βιβλία απαιτεί χρόνο και το μέγιστο των δυνάμεων από αυτόν που το επιχειρεί. Η συγγραφή είναι προφανώς μια γοητευτική περιπέτεια, η οποία κτίζει την αυτογνωσία μας και δίνει ένα αίσθημα ικανοποίησης, απαιτεί όμως θυσίες.

Ετοιμάζετε κάτι καινούριο αυτήν την περίοδο;

Ολοκληρώνω ένα μυθιστόρημα, για το οποίο δεν έχω προς το παρόν κάτι να σας πω. Όταν όλα θα είναι έτοιμα και το βιβλίο θα έχει πάρει τον δρόμο του για το τυπογραφείο, τότε μπορούμε να μιλήσουμε γι’ αυτό.

Σας ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία.