Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Η Βανέσσα Λαµπροπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Παρακολούθησε μαθήματα δημιουργικής γραφής στο Κολέγιο Αθηνών. Τον Δεκέμβριο του 2019 κυκλοφόρησε το πρώτο της κοινωνικό μυθιστόρημα με τίτλο Το Μεγάλο Παιχνίδι (εκδόσεις Πηγή), που διακρίθηκε ως ένα από τα πέντε καλύτερα ελληνικά βιβλία του 2020.

Η Αγέλαστος Πέτρα είναι το δεύτερο βιβλίο της, το οποίο τιμήθηκε με βραβείο στο Ελληνικό Ίδρυµα Πολιτισµού, από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών.

Στο Bookia, μας μίλησε για το τελευταίο της βιβλίο, με τίτλο «Αγέλαστος πέτρα».

Θέλετε να μας πείτε πώς και επιλέξατε να ασχοληθείτε με ένα τέτοιο θέμα; Και από πού βρήκατε τις πληροφορίες για όσα συγκλονιστικά μας περιγράφετε στο πόνημά σας;

Το θέμα του μυθιστορήματος, θαρρώ, πως βρισκόταν ασυνείδητα εν σπέρματι, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου στην Ταϊλάνδη το καλοκαίρι του 2019 και επωαζόταν για αρκετό καιρό. Ακόμη και όταν αφηγήσεις ντόπιων για την παιδική πορνεία εξελίχθηκαν στη συνέχεια σε έρευνα και μελέτη μου για τη διακίνηση ανθρώπων στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα, δεν είχα σκοπό, ούτε καν σκέψη για συγγραφή βιβλίου. Το ερέθισμα που με ξεκλείδωσε και άρχισα ξαφνικά να γράφω το μυθιστόρημα, ήταν, όταν διάβασα κάπου τη φράση 'Ήμουν μονάχα ένα παιδί’. Αυτή η φράση και μόνο, μου προκάλεσε τέτοια εσωτερική δόνηση, που ενεργοποίησε όλα τα αθροιστικά συναισθήματα, τα σχετικά αναγνώσματα και ακούσματα που είχα μέχρι τότε για το ειδεχθές αυτό έγκλημα. Ήταν κάτι σαν κλήση αφύπνισης. Οι πληροφορίες για τα γεγονότα που περιγράφω,  προέρχονται από μαρτυρίες παιδιών σκλάβων, ντοκιμαντέρ, αφηγήσεις δημοσιογράφων και ερευνητών που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους, θέτοντάς την ακόμη και σε κίνδυνο, για να φέρουν στο φως τα  ατιμώρητα αυτά απάνθρωπα εγκλήματα. Η «Αγέλαστος πέτρα», είναι μια σύνθεση αυτών των ιστοριών που μετουσιώθηκαν σε λογοτεχνία.

Όλες οι σκηνές βίας και κακοποίησης που περιγράφονται στο βιβλίο σας είναι αληθινά περιστατικά; Είναι πράγματι οι συνθήκες εργασίας τόσο απάνθρωπες;

Η ιστορία του Σαρούτ είναι μυθοπλασία, όμως, όπως προανέφερα, είναι εμπνευσμένη από αληθινά γεγονότα κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών. Οι συνθήκες οι οποίες ζουν και εργάζονται μικρά παιδιά παγκοσμίως σε φυτείες, εργοστάσια και οίκους ανοχής, είναι σοκαριστικές. Παιδιά ηλικίας 6-14 ετών, αποκομμένα από την οικογένειά τους, δουλεύουν 15ωρα είτε κάτω από τον καυτό ήλιο, εκτεθειμένα σε τοξίνες, χημικές ουσίες και φυτοφάρμακα, είστε σε οίκους ανοχής, με μια μπανάνα, καλαμπόκι ή σούπα για φαγητό, χωρίς πρόσβαση σε καθαρό νερό και εγκαταστάσεις υγιεινής, βιώνοντας καθημερινά σωματική και ψυχική εξαθλίωση. Όσα δουλεύουν με αργούς ρυθμούς ή επιχειρούν να αποδράσουν, ξυλοκοπούνται  ή μαστιγώνονται ανελέητα. Τα περισσότερα κακοποιούνται και σεξουαλικά. Ναι, οι συνθήκες εργασίας, είναι τόσο απάνθρωπες.

Ο τίτλος του βιβλίου σας ακούγεται, είναι η αλήθεια, αρκετά πρωτότυπος και παράξενος. Θα μας πείτε γιατί τον επιλέξατε;

Καθώς περιέγραφα στο βιβλίο τον σπαρακτικό θρήνο ενός κοριτσιού, της Κανίκα, όταν ένας δουλέμπορας άρπαξε με βία το μωρό από την αγκαλιά της, σχηματίστηκε συνειρμικά στο μυαλό μου η εικόνα της θεάς Δήμητρας στον ιερό βράχο της Αγελάστου πέτρας στην Ελευσίνα, όπου σύμφωνα με τον μύθο, θρηνούσε γοερά την αρπαγή της κόρης της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Εκείνη τη στιγμή συνειδητοποίησα, ότι αυτός ο τίτλος, συμπυκνώνει όλες τις πτυχές του έργου μου και απέρριψα όλους τους άλλους που είχα μέχρι τότε σκεφτεί.

Για ποιον λόγο επιλέξατε ο πρωταγωνιστής του βιβλίου σας να είναι αγόρι και όχι κορίτσι;

Μπορεί να σας ακουστεί παράδοξο, αλλά δεν επιλέγω τους πρωταγωνιστές, εκείνοι με επιλέγουν. Σχηματίζονται νοερά μέσα στο μυαλό μου με μια δική τους δύναμη και αφήνομαι να με καθοδηγήσουν.

Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει προκειμένου να τελειώσει επιτέλους στον κόσμο μας η παιδική πορνεία και εργασία; Θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό;

Αναλογιζόμενη το γεγονός, ότι 246 εκ. παιδιά 6-14 ετών εργάζονται σήμερα παγκοσμίως, κυρίως σε χώρες της ΝΑ Ασίας, Αφρικής και Λατινικής Αμερικής με συνθήκες σύγχρονης δουλείας και τα κέρδη δισεκατομμυρίων ευρώ που αποκομίζουν πολυεθνικές, κυβερνήσεις, παράγοντες εξουσίας και κυκλώματα θα έλεγα, πως, μάλλον είναι μακρύς ο δρόμος. Η διακίνηση παιδιών και εξώθησή τους στην πορνεία, έχει λάβει δυστυχώς εκρηκτικές διαστάσεις και στον δυτικό κόσμο. Περιστατικά, όπως της 12χρονης που συγκλόνισε πρόσφατα το πανελλήνιο δεν είναι ένα μεμονωμένο γεγονός, αλλά η καθημερινότητα πολλών παιδιών. Η Ελλάδα που ήταν κάποτε ενδιάμεση χώρα σωματεμπορίας, εξελίχθηκε σε χώρα προορισμού και τα τελευταία χρόνια σε χώρα προέλευσης. Για να συμβεί μια ρηξικέλευθη αλλαγή πορείας, θα πρέπει καταρχάς να νοηθεί ο κόσμος ως μέρος του ανθρώπου και όχι το αντίθετο. Να σπάσει η σιωπή και η αδιαφορία. Να κοιτάξουμε κατάματα το πραγματικό της βίας και να συνειδητοποιήσουμε τη διάσταση αλλά και τις συνέπειες του φαινομένου. Η παιδική κακοποίηση εκμαυλίζει συνειδήσεις, πλήττει βάναυσα τα ανθρώπινα δικαιώματα, απεμπολεί το αξιακό σύστημα γιατί το θύμα αποδέχεται την κατάσταση, και εκπαιδεύει την κοινωνία στην εμπορευματοποίηση των ανθρωπίνων σχέσεων. Θεωρώ, πως,  συντονισμένες προσπάθειες σε ατομικό, εθνικό και συλλογικό επίπεδο, αυστηρά νομοθετικά πλαίσια ώστε να μη διαιωνίζονται στην αφάνεια και στην ατιμωρησία τα ειδεχθή αυτά εγκλήματα και υποχρεωτική εκπαίδευση, θα συμβάλλουν στη σταδιακή μείωση του παγκόσμιου αυτού φαινομένου.

Θα ήθελα να μου σχολιάσετε το παρακάτω απόσπασμα: «…δεν είμαστε δούλοι επειδή υπάρχουν αφέντες, επειδή επιλέξαμε να παραμείνουμε δούλοι και επειδή οι θεσμοί το επιτρέπουν. Η δύναμη του κάθε αφέντη προέρχεται από τη συγκατάθεσή μας».

Η δουλεία είναι συνυφασμένη με την ιστορία της ανθρωπότητας. Προϋπήρχε σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς του κόσμου. Η δουλική φύση έχει δομηθεί στη συνείδηση ακόμη και από την κολυμπήθρα, «βαπτίζεται ο δούλος του Θεού..». Η δουλεία καθαγιάζεται από Εκκλησία, κυβερνήσεις την επιτρέπουν, νομοθεσίες την εξυπηρετούν, δημόσιες αρχές γίνονται συνεργοί, άνθρωποι αδυνατούν να διαχειριστούν την ελευθερία τους, οπότε είναι προτιμότερο να ανήκουν σε άλλους, να τους υπακούουν και να παραμένουν δούλοι. Είναι η λεγόμενη εθελοδουλεία, που μεταβάλλει σταδιακά τον άνθρωπο σε πράγμα.  Θέλει αρετή και τόλμη, η ελευθερία και δη η εσωτερική, για να κατακτηθεί. Το βλέπουμε διαχρονικά, το βλέπουμε παντού.

Θεωρείτε πως τα διαφορετικά έθιμα στη ΝΑ Ασία και η πιο ισχυρή πατριαρχία είναι κυρίως υπεύθυνα για την παιδική πορνεία και εργασία ή περισσότερο το γεγονός ότι οι κοινωνίες της ΝΑ Ασίας είναι τόσο πολυάνθρωπες και, επομένως, πιο φτωχές από τις δικές μας στη Δύση;

Καμία χώρα της δικής μας πολιτισμένης Δύσης, δεν μπορεί να μιλά για πλούτο και επιτυχία, όταν αυτή έχει οικοδομηθεί σε πλάτες φτωχών και ανυπεράσπιστων παιδιών. Κλείνω την παρενθετική αυτή αναφορά, για να απαντήσω αδρομερώς, ότι η πηγή της εξαρτημένης παιδικής εργασίας σε μορφή δουλείας και της παιδικής πορνείας, είναι, τουλάχιστον φαινομενικά, η ακραία φτώχεια. Θα μπορούσε όμως κάποιος να αντιτείνει, ότι η φτώχεια, δεν είναι η αιτία, αλλά το αποτέλεσμα της παιδικής εργασίας.  Με το σκεπτικό, ότι εφόσον παιδιά 6-14 ετών στερούνται την εκπαίδευση και κάθε πρόσβαση στη γνώση επειδή εργάζονται 15ωρα για ένα κομμάτι ψωμί, δε θα μπορούν ποτέ να έχουν εφόδια και μια καλύτερη προοπτική. Θα είναι πάντα φτωχοί και εκμεταλλεύσιμοι εργάτες, που θα οδηγούν σε φαύλους διαγενεακούς κύκλους φτώχειας και παιδικής εργασίας.

Πιστεύετε ότι τραύματα όπως αυτά που υπέστη ο Σαρούτ ξεπερνιούνται κάποτε ή όχι; Μπορεί, άραγε, ένα παιδί, ιδίως αγόρι, που κακοποιήθηκε τόσο πολύ σεξουαλικά να αποκτήσει κάποτε μία φυσιολογική ερωτική ζωή;

Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και δεν υπάρχει μια απάντηση για όλους. Το ταξίδι από το σκοτάδι στο φως είναι μια μεγάλη περιπέτεια, με πολλές παγίδες και αναρίθμητους κινδύνους, οπότε σε πολλές περιπτώσεις, πράγματι, δεν έχει happy end. Κάποιες δυνατές ψυχές όμως, φτάνουν στο προσωπικό τους ξημέρωμα. Γίνονται φως και για τους άλλους. 

Κυρία Λαμπροπούλου ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας!