Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Ολόκληρο το φωτορεπορτάζ σε Facebook άλμπουμ.
Το βιβλίο «Το τέρας κι εγώ».
Ο συγγραφέας Σταμάτης Μαλέλης.
Οι εκδόσεις Μίνωας.

Οι εκδόσεις Μίνωας και το Σωματείο ΚαλλιτεχνΟΡΑΜΑ Γλυφάδας, παρουσίασαν το βιβλίο του Σταμάτη Μαλέλη, «Το τέρας κι εγώ», το βίωμα της κατάθλιψης από τον ίδιο το συγγραφέα, πολύτιμη εμπειρία για το τέρας που συνεχώς μεγαλώνει γύρω μας.

Επιστολές προς το συγγραφέα, ανθρώπων που αντιμετώπισαν και οι ίδιοι το τέρας αλλά και αποσπάσματα από το βιβλίο, διάβασε η θεατρική ομάδα του δήμου Γλυφάδας, ενώ για το βιβλίο μίλησαν η πρόεδρος του σωματείου, Σμαράγδα Κατσούλη, η αντιπρόεδρος του σωματείου, Μπέσσυ Αργυράκη, και η ψυχολόγος-life coach Ιωάννα Μπερτσιμά. Τη βραδιά συντόνισε η σκηνοθέτις και επικοινωνιολόγος Δήμητρα Μπαλτούνα.

Ήταν, νομίζω, άνοιξη του 2007, λίγο πριν τελειώσει η τηλεοπτική σεζόν, όταν μου ζητήθηκε μια συνέντευξη από έναν τηλεοπτικό σταθμό, για να κάνω το γνωστό απολογισμό της χρονιάς που πέρασε. Προς το τέλος της, η παρουσιάστρια άρχισε να πλέκει το εγκώμιό μου, καταλήγοντας: «Πρέπει να αισθάνεστε ευτυχισμένος».
Η αυθόρμητη απάντησή μου μάλλον τη σόκαρε.
«Όχι, αγαπητή μου, δεν αισθάνομαι ευτυχισμένος.
Ποτέ δεν ήμουν!

Μια ζωή οι φίλοι μου με ρωτούσαν τι έχω, γιατί με έβλεπαν λυπημένο. Όταν όλοι οι άνθρωποι νόμιζαν ότι απολάμβανα τη μεγάλη μου επιτυχία, εγώ πάλευα από το πρωί μέχρι το βράδυ με το "τέρας" της κατάθλιψης».
Το επιτυχημένο αυτοβιογραφικό βιβλίο του Σταμάτη Μαλέλη, που αφηγείται την ιστορία της σχέσης του με την κατάθλιψη, σε αναθεωρημένη και ανανεωμένη έκδοση.
Πώς είναι να τα έχεις όλα και να μην έχεις τίποτα; Ένα βιβλίο που βοήθησε χιλιάδες ανθρώπους και άλλαξε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε την κατάθλιψη στην Ελλάδα. Νικιέται, όμως, η κατάθλιψη;
Ο Σταμάτης Μαλέλης μάς αποδεικνύει ότι το «τέρας» αντιμετωπίζεται.

- Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Η παρουσίαση άρχισε ξαφνικά, με τις αναγνώσεις των επιστολών από τα μέλη της θεατρικής ομάδας του δήμου Γλυφάδας, Μαρίνα Κούση, Ελευθερία Γεωργακοπούλου, Μαίρη Τριανταφύλλου, Μηνάς Κυλιακούδης. Επιστολές ανθρώπων που διάβασαν το βιβλίο και θέλησαν να μοιραστούν με το συγγραφέα και τη δική τους εμπειρία.

Μιλήστε!

Σε αυτή τη λέξη κατέληγε ο συγγραφέας όποτε είχε την ευκαιρία, είτε κατά τη δική του ομιλία είτε απαντώντας στις ερωτήσεις των παρευρισκομένων. «Μιλήστε στους δικούς σας ανθρώπους. Μιλήστε στους ειδικούς. Μη χάνετε χρόνο, χρόνια από τη ζωής σας. Αν το είχα κάνει και εγώ θα είχα κερδίσει 10 χρόνια από τη δική μου ζωή», είπε σε μία στιγμή κορύφωσης της ομιλίας του, μία στιγμή φορτισμένη από το ενδιαφέρον του να προλάβει τις ζωές των άλλων.

Μιλήστε στους δικούς σας ανθρώπους. Μιλήστε στους ειδικούς. Μη χάνετε χρόνο, χρόνια, από τη ζωής σας. Αν το είχα κάνει και εγώ θα είχα κερδίσει 10 χρόνια από τη δική μου ζωή.

Ταυτόχρονα, ο συγγραφέας αναθεωρεί τις προτεραιότητες που έχει βάλει στη ζωή του και μας προτρέπει να κάνουμε το ίδιο, «Πόσο θα με περιμένει ακόμα το βαρκάκι που ονειρευόμουνα στο νησί;», αναρωτήθηκε αναδεικνύοντας την αξία πραγμάτων που μας κάνουν ευτυχισμένους παρά "επιτυχημένους".

Η κα Δήμητρα Μπαλτούνα καλωσόρισε το κοινό στην αίθουσα εκδηλώσεων ΚαλλιτεχνΟΡΑΜΑ, στην Άνω Γλυφάδα, προσφώνησε τους εκπροσώπους φορέων της περιοχής, της δημοτικής και περιφερειακής αρχής και έδωσε το λόγο στην πρόεδρο του Συλλόγου ΚαλλιτεχνΟΡΑΜΑ, κα Σμαράγδα Κατσούλη.

Η κα Σμαράγδα Κατσούλη ευχαρίστησε το συγγραφέα για την εμπιστοσύνη του να παρουσιάσει το βιβλίο στο Σύλλογο και τον κο Κώστα Ντάση ως τον «αυτουργό» της βραδιάς.

Αναφέρθηκε στην προσωπική της εντύπωση από το βιβλίο, στις εικόνες και παραστάσεις που της δημιούργησε το κείμενο, «Βγαλμένες μέσα από τη ζωή», όπως είπε και συνέχισε, «Συμπάσχεις με τον ήρωα, έχεις αγωνία για την εξέλιξη της υπόθεσης στο επόμενο βιβλίο, "Στη σκιά του μαύρου ήλιου"», σε αυτό, το επόμενο βιβλίο του κου Μαλέλη όπου ο συγγραφέας ανακτά τη ζωή του.

Την εικόνα ενός συναισθηματικού ανθρώπου δίνει στην κα Κατσούλη το βιβλίο, ενός ανθρώπου που ζει στα άκρα, με πόνο, λύπη, χαρά, έρωτα, αγάπη, πάθος, θλίψη.

Η αντιπρόεδρος του Συλλόγου κα Μπέσσυ Αργυράκη εξέφρασε την τιμή και χαρά της να παρουσιάζει ένα «σημαντικό βιβλίο», όπως το χαρακτήρισε, «ενός εξίσου σημαντικού ανθρώπου». Εξήρε το σθένος του συγγραφέα όχι μόνον να αντιμετωπίσει το «τέρας» αλλά και να το γνωστοποιήσει για να βοηθήσει και άλλους ανθρώπους.

Συνέχισε σε στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την εκτίναξη των ποσοστών ανθρώπων με κατάθλιψη παγκοσμίως (300 εκ.) και βασιζόμενη σε στατιστικές μελέτες, συνέδεσε την κατάθλιψη με το δημιουργικό ταλέντο και τον εθισμό και κατ' επέκταση με τους καλλιτέχνες. Για την τεκμηρίωση αυτής τη συσχέτισης αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες περιπτώσεις διάσημων καλλιτεχνών που κατά δήλωσή τους παραδέχτηκαν την ασθένεια ή/και τον εθισμό τους.

«Όλοι μας έχουμε αυτό το τέρας μέσα μας σε λανθάνουσα μορφή», είπε η κα Αργυράκη και αναρωτήθηκε εάν μπορεί κάποιος να είναι σίγουρος ότι έχει ξεπεράσει το πρόβλημα. Προέτρεψε δες τους πάσχοντες να μιλήσουν! Ευχαρίστησε το συγγραφέα για την προσφορά του και χαρακτήρισε την αξία του βιβλίου ως «γνωστική και χρηστική» ταυτόχρονα.

Ο κος Σταμάτης Μαλέλης, πριν απαντήσει στην ερώτηση της κας Μπαλτούνα για τα κίνητρά του να γράψει αυτό το βιβλίο σε μία χώρα ρατσιστική σε θέματα ψυχικής υγείας, ευχαρίστησε για τη διοργάνωση της παρουσίασης και εξέφρασε την τιμή που νιώθει για αυτό. Σχολιάζοντας την αθρόα προσέλευση εξέφρασε μεν την ικανοποίησή του αλλά και τον προβληματισμό του διότι αυτό ίσως δείχνει και το μέγεθος του προβλήματος.

Όσον αφορά την ερώτηση που τέθηκε, δήλωσε ότι αυτός ακριβώς ήταν και ο λόγος που έγραψε το βιβλίο, η διαπίστωσή του δηλαδή για το ρατσισμό στο ζήτημα της κατάθλιψης, με τον καταθλιπτικό να αντιμετωπίζεται πρακτικά ως τρελός, σημειώνοντας επιπλέον και τη διαφορά στις επιλογές των ασθενών στην Αθήνα και στα μεγάλα αστικά κέντρα σε σχέση με την υπόλοιπη επαρχία, «Στην Αθήνα υπάρχει η δυνατότητα να αποτανθεί κάποιος σε έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο, στην επαρχία είναι πολύ δύσκολο», είπε.

Ο συγγραφέας θέλησε επίσης να δείξει με αυτό το βιβλίο ότι και ο ίδιος, ως "επιτυχημένος" σε ένα επάγγελμα, «σε εισαγωγικά, διότι όλοι είμαστε επιτυχημένοι», δεν ήταν ευτυχισμένος παρόλο που όλοι αυτό υπέθεταν, «Ήμουν ένας δυστυχισμένος άνθρωπος που πάλευε να νικήσει το τέρας», σχολίασε ο ίδιος.

Στη φράση, «Αφού εγώ τα κατάφερα, μπορούν να το καταφέρουν όλοι», εντοπίζει ο συγγραφέας το νόημα όλου του βιβλίου αλλά και στο ράπισμα του ρατσισμού. «Ο καταθλιπτικός δεν είναι τρελός, είναι ασθενής, άνθρωπος με προβλήματα για τα οποία πρέπει να δώσει μάχη, να απευθυνθεί στον επιστήμονα ειδικό και να το παλέψει ο ίδιος με τη ζωή, να μην το βάλει κάτω».

Την επιστημονική εξήγηση της κατάθλιψης έδωσε η ψυχολόγος κα Ιωάννα Μπερτσιμά η οποία αναφέρθηκε στην κυρίαρχη εντύπωση για την κατάσταση αυτή, μία αρνητικά διογκωμένη εικόνα, όπου και μόνον μπροστά στο ενδεχόμενο της οποίας μας πιάνει τρόμος. Ξάφνιασε ο ισχυρισμός της ότι όλοι οι άνθρωποι περνούν κατά μέσο όρο 2 καταθλιπτικά επεισόδια στην ζωή τους, στην προσπάθειά της να μετριάσει αυτόν τον τρόμο δείχνοντας ότι όλοι το ζούμε χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε.

Με αφορμή τις ερωτήσεις που της έθεσε η κα Μπαλτούνα, έδωσε τις κατάλληλες ερμηνείες σε σχετικές καταστάσεις και ξεκαθάρισε παρανοήσεις που ισχύουν και σχετίζονται με την κατάθλιψη.

Η ερώτηση «Τι δεν είναι κατάθλιψη» ίσως είναι η καταλληλότερη για να ξεκαθαριστεί το αντίθετο, το τι είναι τελικά. «Δεν είναι η μελαγχολία», απάντησε η ψυχολόγος και συνέχισε, «Τη θλίψη και τη μελαγχολία τις βιώνουμε μετά από ένα δυσάρεστο γεγονός ως μία εντελώς φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού σε αυτό το γεγονός. Παρόλο που χρησιμοποιούμε τη λέξη κατάθλιψη για να περιγράψουμε αρνητικά συναισθήματα, π.χ. "αυτός ο άνθρωπος σου φέρνει κατάθλιψη", η λέξη απέχει πολύ από τις καταστάσεις που περιγράφει. Είναι μία πολυδιάστατη έννοια».

Μία εξίσου ενδιαφέρουσα και πρακτικά χρήσιμη ερώτηση ήταν σχετικά με τα χαρακτηριστικά στη συμπεριφορά ενός καταθλιπτικού, στην οποία η κα Μπερτσιμά σημείωσε ως βασική αλλαγή τη διάθεση, την απογοήτευση που νιώθει κάποιος χωρίς καν να ξέρει το λόγο. Η αϋπνία ή η υπερυπνία είναι ένα ακόμη χαρακτηριστικό δείγμα στην αλλαγή συμπεριφοράς. Η απότομη αύξηση ή μείωση βάρους και η αποχή από τις καθημερινές δραστηριότητες που μέχρι πρότεινος γίνονταν με ευχαρίστηση και πλέον δεν δύναται σωματικά να ακολουθήσει και δεν νιώθει τη διάθεση. Η ψυχολόγος σημείωσε όμως ότι κάθε μία χωριστά δεν είναι ένδειξη αλλά όλες μαζί, και αναλόγως την ένταση και τη διάρκειά τους. Για αυτό και η διάγνωση πρέπει να γίνεται από ειδικό ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

Οι παράγοντες που μπορούν να ενισχύσουν την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι κρίσιμης σημασίας και η κα Μπερτσιμά ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει μία και μοναδική αιτία που μπορεί να προκαλέσει τη νόσο. Η ύπαρξη περιστατικών στο οικογενειακό περιβάλλον αυξάνει τις πιθανότητες αλλά και βλάβες στους νευροδιαβιβαστές παίζουν σημαντικό ρόλο, για αυτό και σε τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να παρέχεται ιατροφαρμακευτική αγωγή. Μία διαταραχή ή κάποιο στρεσογόνο γεγονός, όπως οι κρίσεις πανικού, μπορεί να αποδειχθεί κρίσιμο. Ακόμα και οι τραυματικές εμπειρίες από τα παιδικά χρόνια μπορούν να ενισχύσουν το ενδεχόμενο, οι αδυναμία των γονιών στο ρόλο τους, η σωματική ή ψυχική βία.

«Μπορεί κάποιος να απαλλαγεί από το τέρας;», αυτή είναι η θεμελιώδης ερώτηση η οποία έχει θετική απάντηση, «Δεν γίνεται όμως αυτόματα ή γρήγορα, δεν υπάρχουν μαγικές και εύκολες λύσεις. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει κάποιος είναι να μιλήσει, να μιλήσει σε φίλους σε συγγενείς, χωρίς ντροπές, με κύριο βήμα να επισκεφθεί έναν ειδικό ο οποίος μπορεί να χειριστεί το θέμα σωστά», απάντησε η ψυχολόγος κα Μπερτσιμά.

Πολύ χρήσιμη σημείωσε η ψυχολόγος την άσκηση διότι προδιαθέτει τον ασθενή να κινητοποιηθεί αλλά και διότι έτσι παράγονται ορμόνες που λειτουργούν άμεσα στο συναίσθημα.

...Με τι καρδιά, με τι πνοή, τι πόθους και τι πάθος, πήραμε τη ζωή μας λάθος κι αλλάξαμε ζωή...

Η συζήτηση με την ψυχολόγο συνεχίστηκε με την ίδια ουσιαστική και ενημερωτική διάθεση, όπου εξετάστηκαν οι προσπάθειες των καταθλιπτικών να βρουν διεξόδους, π.χ. σε ουσίες, κάτι που, όπως ειπώθηκε, προσωρινά ανακουφίζει αλλά τα συμπτώματα επιστρέφουν πολλές φορές με μεγαλύτερη ένταση.

Το βιβλίο του Σταμάτη Μαλέλη μεταφέρθηκε και στο θέατρο. Παίζεται στο «Θέατρο Πρόβα» σε διασκευή Σωτήρη Τσόγκα και Γιάννη Ζέρβα. Το ρόλο του Σταμάτη Μαλέλη υποδύεται ο Σωτήρης Τσόγκας, την ψυχίατρο η Μαίρη Ραζή, τον αδελφικό του φίλο ο Κυριάκος Ντούμος και την γραμματέα του η Νάντια Αντωνίου.

Ο ηθοποιός και αδελφικός φίλος του συγγραφέα, Κυριάκος Ντούμος, ήταν στην παρουσίαση του βιβλίου και ζωντάνεψε ένα μικρό αλλά χαρακτηριστικό κομμάτι από την παράσταση. Επίσης, μίλησε για το φίλο του και την περιπέτειά του την οποία έζησε συμπαραστεκόμενος από νωρίς και ο ίδιος. Είπε τα πιο δυσάρεστα πράγματα με τον πιο ευχάριστο τρόπο, αποδεινκνύοντας την αξία τού να μπορούμε να βοηθήσουμε και όχι μόνον να θέλουμε.

Αναφέρθηκε στα 30 χρόνια στενής φιλίας του με το συγγραφέα κάτι ο οποίο αποδεικνύει, όπως είπε, «την αντικειμενικότητα όσων θα έλεγε παρακάτω». «Τα μισά από αυτά τα χρόνια είχε κατάθλιψη και τα άλλα μισά γράφει για την κατάθλιψη, και εγώ τα διαβάζω! Τελευταία τα ενσαρκώνω κιόλας στο θέατρο! Ευτυχώς με παρηγορούν οι τίτλοι των βιβλίων του, "Εγώ και το τέρας", "Στη σκιά του μαύρου ήλιου". Προβλέπω τον επόμενο τίτλο, "Όποιον πάρει ο χάρος" ή "Ο καφές της παρηγοριάς"! Κατάθλιψη είναι ο χρόνος της δημιουργικής ασάφειας όπως τον λένε οι άλλοι ή "δημιουργικής κατάθλιψης", όπως τον λέω εγώ, ο ασθενής που θέλει να φαίνεται αισιόδοξος. Είναι οι μήνες που δεν ξέρεις πως να πεις την τρόικα και πως να πεις τους θεσμούς, πως να πεις το μνημόνιο και πως τα απομνημονεύματα, είναι η τραγωδία της Ειδομένης και η αφασία της κοιμωμένης, είναι ο φόβος του Έλληνα πριν από τα έναντι».

Κατέθεσε την προσωπική του εμπειρία σχολιάζοντας τη δυσκολία να αντιληφθεί κάποιος και να κατανοήσει τη συμπεριφορά ενός καταθλιπτικού εάν ο ίδιος δεν έχει «περιπλανηθεί σε αυτό το λαβύρινθο». Εξέφρασε την έκπληξή του για πτυχές της περιπέτειας του Σταμάτη Μαλέλη διαβάζοντας το βιβλίο, παρόλο που την έζησε ο ίδιος από τόσο κοντά, «Όταν μου το έδωσε για τις πρώτες διορθώσεις, αναγκάστηκα πρώτα να το διαβάσω όλο και μετά», είπε και σημείωσε ότι τότε φωτίστηκαν κάποια πράγματα και για τον ίδιο.

Κατέθεσε την άρνηση του συγγραφέα να επισκεφθεί έναν ειδικό για το πρόβλημά του θεωρώντας ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος για αυτό. Περιέγραψε συμβάν κατά το οποίο επισκέφθηκαν μαζί νοσοκομείο για μαγνητική τομογραφία και μπήκαν μαζί στο θάλαμο, «Μοιραστήκαμε πολλά, μοιραστήκαμε και την ακτινοβολία», σχολίασε με την ίδια διάθεση.

Χαρακτήρισε το βιβλίο «πέρα για πέρα ειλικρινές», τσαλακώνει την εικόνα του παντοδύναμου διευθυντή, κάτι για το οποίο και ο ίδιος αναρωτήθηκε πολλές φορές εάν ήταν απαραίτητο, μέχρι που σε αυτό διαπίστωσε το μεγαλείο και τη χρησιμότητα αυτού του βιβλίου, «Το αρχίζεις και δεν θέλεις να το τελειώσεις, καμία του λέξη δεν είναι περιττή. Αυτή η οικονομία στη γραφή το κάνει ξεχωριστό».

Είναι Ολυμπιακός και δουλεύει πάντα στα κανάλια των προέδρων του Παναθηναϊκού. Είκοσι χρόνια προσπαθώ να τον πείσω να ασχοληθεί με την η υγεία του και 10 να μην ασχοληθεί με την πολιτική, στο δεύτερο μάλλον χάνω. Μετά απ' όσα περάσαμε μαζί, έχω το δικαίωμα να γράψω και εγώ ένα βιβλίο, με τον ίδιο τίτλο, «Το τέρας κι εγώ». Για λόγους ασφαλείας θα το κάνω, «Το ιερόν τέρας κι εγώ»!

Αυτός ο στίχος έδωσε την αφορμή στο συγγραφέα να αναφερθεί στις αξίες της ζωής και να εκμυστηρευτεί ότι δεν ακολούθησε τη ίδια του τη ζωή, «Νομίζετε ότι είμαι ευτυχισμένος επειδή πέτυχα στην τηλεόραση; Τι πέτυχα στην ίδια μου τη ζωή; Έχω αγγίξει τα όνειρά μου; Το βαρκάκι "Άγιος Νικόλαος" με περιμένει ακόμα στη Μυτιλήνη και εγώ το έχασα, έχασα το παιχνίδι. Όταν στάθηκα στα πόδια μου είπα, τώρα θα στηρίξω όσοι έχουν το ίδιο πρόβλημα, να κάνουν ότι δεν έκανα εγώ».

«Ζήστε τη ζωή, μην την αφήνετε να περνάει, δεν είστε παρατηρητές», προέτρεψε τους παρευρισκόμενους.

Ακολούθησαν ερωτήσεις και απαντήσεις σε μία συζήτηση με το συγγραφέα που άγγιξαν πολλές πλευρές του θέματος, θεωρητικές και πρακτικές. Όλες οι ομιλίες καθώς και η συζήτηση είναι διαθέσιμες στο ηχητικό ντοκουμέντο που συνοδεύει το ρεπορτάζ. Στο τέλος, ο συγγραφέας ευχαρίστησε του συντελεστές και όλους όσοι ήταν εκεί, προτρέποντας σε μία καλύτερη ζωή, «Υπάρχει μία καλύτερη ζωή και μπορούμε να τη ζήσουμε, κάθε δευτερόλεπτο που περνάει είναι ένα δευτερόλεπτο πιο κοντά στο θάνατο, κάθε γαμημένη μέρα που τελείωσε είναι μείον μία ημέρα της ζωής μας».

...κάθε γαμημένη μέρα που τελείωσε είναι μείον μία ημέρα της ζωής μας.

Σημ. Ο Σταμάτης Μαλέλης δημιούργησε και στηρίζει τον ιστότοπο kontasou.com, με ενημέρωση και στήριξη στους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το τέρας και τους οικείους τους.