Γράφει: Δημήτρης Μπουζάρας

Η Όλγα Σεχίδου γεννήθηκε στην Πολίχνη Θεσσαλονίκης, όπου και μεγάλωσε. Φοίτησε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στη συνέχεια στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης. Από το 1985 υπηρετεί ως εκπαιδευτικός της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Μετεκπαιδεύτηκε για δυο χρόνια στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης "Δημήτρης Γληνός" κατά τη διάρκεια των οποίων είχε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να ασχοληθεί με την παιδική λογοτεχνία για την οποία έτρεφε πάντα ιδιαίτερη συμπάθεια. Παράλληλα ασχολείται με την ποίηση.

Γιατί επιλέξατε να γράφετε για παιδιά, τι δυσκολίες συναντήσατε σε αυτό το λογοτεχνικό είδος;

Από μικρή είχα μια τάση να φτιάχνω δικές μου ιστορίες με φανταστικούς ήρωες, με τους οποίους επικοινωνούσα σα να ήταν υπαρκτοί. Τους εκμυστηρευόμουν τα προβλήματά μου, τα συζητούσα, και μέσα από τον δικό μου τρόπο σκέψης, εκείνοι μου έδιναν απαντήσεις. Αργότερα, κράτησα μέσα μου ‘το παιδί’ και συνέχισα να επικοινωνώ μαζί τους και να γράφω.

Οι δυσκολίες που συναντά κανείς στο είδος της παιδικής λογοτεχνίας είναι να βρει τα σωστά 'εργαλεία' που θ’ αγγίξουν τον ψυχικό κόσμο του παιδιού: κατάλληλες λέξεις, εύστοχες φράσεις, προτάσεις, νοήματα. Το επιδιωκόμενο είναι, το παιδί να έχει αμείωτο το ενδιαφέρον να συνεχίσει την ανάγνωση του βιβλίου, να μη βαρεθεί, να μην το παρατήσει. Προσπαθώ να αφουγκρασθώ τα ενδιαφέροντά του, τους προβληματισμούς του, τις ανησυχίες του.

Κρίνοντας λίγο από εμένα την ίδια, αλλά κυρίως από τα σημερινά παιδιά, γιατί τα χρόνια άλλαξαν, μπαίνω στη θέση τους, στέκομαι στο ’ύψος’ τους και βλέπω από εκεί τον σημερινό κόσμο. Έτσι κατανοώ καλύτερα τα λάθη που κάνουμε εμείς οι μεγάλοι. Κατά τα άλλα είναι ένα υπέροχο ταξίδι, χωρίς τέλος, το να γράφεις για παιδιά.

H παιδική λογοτεχνία θεωρείτε οι κλείνει τα «κενά» στη δημόσια εκπαίδευση, προωθείται μέσω αυτής όσο θα έπρεπε; Είναι οι έφηβοι μας κοντά στο βιβλίο;
Η δημόσια εκπαίδευση τους φέρνει κοντά σε αυτό ή μήπως πετυχαίνει ακριβώς το αντίθετο;

Το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι, ακόμα, σε σημαντικό βαθμό συγκεντρωτικό, γεγονός που αποτρέπει τον εκπαιδευτικό να απομακρυνθεί από τα τυπικά όρια που τίθενται άνωθεν. Έγκειται, λοιπόν, στην ευαισθησία, την ικανότητα και τον ευέλικτο τρόπο σκέψης του χαρισματικού εκπαιδευτικού να βάλει τη λογοτεχνία σε περίοπτη θέση στα μάτια των μαθητών του εφευρίσκοντας 'μηχανές, τρόπους δηλαδή να την περάσει σε κάθε μάθημα με μαεστρία. Ευτυχώς σήμερα υπάρχουν τέτοιες ευκαιρίες και με τα προγράμματα φιλαναγνωσίας που ανοίγουν τα μάτια των παιδιών και τους δρόμους της ζωής τους. Υπό αυτή την έννοια, ναι, η παιδική λογοτεχνία κλείνει, συμπληρώνει τα κενά της εκπαίδευσης.

Στη διάρκεια του Δημοτικού σχολείου τα παιδιά έχουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο για να κάνουν την ενασχόληση με τη λογοτεχνία μέρος της ζωής τους. Αργότερα οι ευκαιρίες λιγοστεύουν, εκτός εάν το 'λογοτεχνικό βιβλίο' έχει γίνει τρόπος ζωής για το παιδί.

Σε ένα γονιό θα προτείνατε να αγοράζει παραμύθια στο παιδί του και να τα διαβάζει το ίδιο ή να του τα αφηγείται εκείνος και γιατί;

Αρχικά θεωρώ πως είναι σκόπιμο να διαβάζουν μαζί, γονιός-παιδί, ένα παραμύθι. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του, εάν διαβάζουμε παρέα με το παιδί μας, το βοηθάμε να αναπτύξει την περιέργειά του, να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Ο τρόπους που το διαβάζει ο ενήλικας, το χρώμα στη φωνή του, η έκφραση του προσώπου του, παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην προσέλκυση του παιδιού στον κόσμο του βιβλίου.

Έτσι του δείχνουμε πόσο σημαντική είναι αυτή η συνήθεια, αφού ακόμα κι εμείς οι μεγάλοι το διασκεδάζουμε. Σταδιακά το αφήνουμε, αλλά είναι καλό να είμαστε εκεί κοντά, να συζητάμε την υπόθεση, να σχολιάζουμε, να κριτικάρουμε, να επεξηγούμε, να συμμετέχουμε κι εμείς στην ιστορία. Και αρκετά αργότερα, που το παιδί θα έχει πια αποκτήσει μια αναγνωστική ωριμότητα, το ίδιο, θα θέλει να διαβάζει μόνο του.

Πού συνίσταται, κατά τη γνώμη σας, η ευφυία ενός συγγραφέα ποια είναι για εσάς η μαγεία της λογοτεχνίας;

Στο να κατανοεί και να μαντεύει τον τρόπο σκέψης του παιδιού-αναγνώστη. Στο να εφευρίσκει έναν γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας με τον αναγνώστη του, που να τον μαγνητίζει, να του κινεί το ενδιαφέρον, να τον κάνει να διασκεδάζει, να προβληματίζεται, να ψάχνεται Να χρησιμοποιεί ένα τέτοιο λεξιλόγιο που να είναι τόσο απλό όσο και κατανοητό με μιας, χωρίς πολλές επεξηγήσεις που κουράζουν.

Όσο για τη μαγεία της λογοτεχνίας, μπαίνοντας μέσα σ' αυτό το 'καράβι', το 'τρένο', το 'αεροπλάνο', της λογοτεχνίας, πες το όπως θέλεις, ταξιδεύεις σε κόσμους απίθανους, που δεν θα μπορούσες αλλιώς να τους ανακαλύψεις. Αυτό το αναγνωστικό ταξίδι επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο που βλέπουμε και που ερμηνεύουμε τον κόσμο γύρω μας, τον ίδιο τον εαυτό μας, τις συμπεριφορές, ακόμα και τα τοπία που θα δούμε μπροστά μας αργότερα. Μας κάνει να βλέπουμε 'πίσω από' και 'μέσα από' τις λέξεις.

Η σοφία λένε βρίσκεται στα πιο απρόσμενα μέρη. Η έμπνευση;

Η έμπνευση μπορεί να εισχωρήσει από πολλές 'ρωγμές'. Από τις ρωγμές μιας λύπης ή από τις χαραμάδες της χαράς, να έρθει εκεί που περπατάς, όταν κοιμάσαι, όταν γίνεσαι μάρτυρας ενός παιδικού βλέμματος που κρύβει ατέλειωτες σκέψεις και συναισθήματα.

Μπορεί να μην έχεις έμπνευση, να έχεις απλά μια ιδέα, αλλά γράφοντας να σου έρθει ανελέητα και να μην προλαβαίνεις. Μπορεί να κρύβεται σε μια νότα μουσικής, πίσω από ένα συννεφάκι, σε μια σταγόνα βροχής.

Πόσο σας έχει επηρεάσει ως συγγραφέα η ενασχόληση με τη διδασκαλία; Είναι πιθανόν αυτή σας η ενασχόληση να βάλει «φρένο» στην ικανότητα του συγγραφέα- εκπαιδευτικού;

Το αντίθετο, θα έλεγα. Αυτό είναι το κίνητρό μου. Έχω την τύχη, λόγω του επαγγέλματός μου, να περνώ τη μισή μου μέρα με παιδιά. Έτσι βρίσκω την ευκαιρία να εισχωρώ στον ψυχικό τους κόσμο, να μοιράζομαι μαζί τους τις χαρές, τις ανησυχίες τους, τις φοβίες τους, τα ενδιαφέροντά τους, το απίθανο χιούμορ που τα διακρίνει, τα όνειρά τους, τον τρόπο που σκέφτονται. Τι άλλο είναι όλα αυτά, λοιπόν, παρά ιδέες-νήματα που από μόνες τους πλέκουν ιστορίες από την πολύτιμη ζωή τους. Κι εγώ διαλέγω.

Στο βιβλίο σας «Η Έλσα και οι άλλοι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βάρφη (όπως και τα παρακάτω) η μικρή Έλσα, ένα πολυμήχανο και παμπόνηρο μικρό κορίτσι όπως τα περισσότερα της ηλικίας του, μέσα από την παιδική αφέλεια σπάει ταμπού, ανοίγει καρδιές και μιλά για αλήθειες. Μιλά για τον απαγορευμένο και ανεκπλήρωτο έρωτα της θείας της, τον έρωτα δυο ανθρώπων, ο οποίος βρήκε εμπόδιο στα ταμπού της κοινωνίας. Υπάρχουν, θεωρείτε, ακόμη διακρίσεις, φοβόμαστε ακόμη το καινούργιο και τις αλλαγές; Γιατί συνεχίζει η κοινωνία (ειδικά οι μικρές και κλειστές) εν έτη 2018 να φοβάται το νέο ,το καινούργιο; Πιστεύετε ότι θα αλλάξει κάποτε ο τρόπος σκέψης; Τι χρειάζεται για να γίνει μια τέτοια αλλαγή, τι φταίει;

Η μικρή Έλσα είχε καταλάβει ότι η θεία έκρυβε επιμελώς κάτι στην καρδιά και την τσάντα της. Έπρεπε πάση θυσία να το ανακαλύψει. Είχε διαιστανθεί ότι η θεία δεν ήταν αυτό που έδειχνε.

Το 'ταμπού', το 'απαγορευμένο' ή αλλιώς οι κοινωνικές προκαταλήψεις, διαπιστώνουμε πως δεν έχουν εκλείψει. Η κοινωνία μας συνεχίζει να στοχοποιεί και να απομονώνει ανθρώπους, καταστάσεις, συναισθήματα. Πολλοί άνθρωποι φοβούνται τις αλλαγές, διστάζουν να αντικρύσουν κατάματα την αλήθεια και να τη δεχτούν και γενικά αντιδρούν αρνητικά σε κάθε τι που παρεκκλίνει από το 'πρέπον', το οικείο, το γνωστό και το σίγουρο. Ο τρόπος σκέψης, βέβαια, δεν μένει ποτέ ο ίδιος, αλλάζει, η κοινωνία μας αλλάζει διαρκώς, αλλά είναι μακρύς ο δρόμος για να φτάσουμε στο στάδιο να υπερκεράσουμε όλα αυτά τα προσκόμματα που δυσκολεύουν τη ζωή μας και αναχαιτίζουν την πορεία μας. Και πώς αλλάζει; Το ισχυρότερο εργαλείο στον αγώνα κατά των προκαταλήψεων είναι η σωστή εκπαίδευση.

Η μικρή Έλσα, με την παιδική της αγνότητα καταφέρνει να γλυκάνει τη βλοσυρή και αυστηρή θεία, έναν άνθρωπο ο οποίος είχε πονέσει στη ζωή του και την κάνει να ανοίξει την καρδιά της, να ανακουφισθεί και να μπορεί να προχωρήσει. Τα παιδιά πολλές φορές μας διδάσκουν την ισότητα, τον αλτρουισμό, την αλληλεγγύη, την αγάπη, έννοιες και αξίες που όλοι τις γνωρίζουμε, όμως συνεχίζουμε να μην τα ακούμε. Τι αλλάζει όσο μεγαλώνουμε και πόσο σημαντικό είναι να ακούμε το παιδί μας αλλά και το παιδί που κρύβουμε μέσα μας.

Πράγματι τα μικρά παιδιά μας δίνουν τα καλύτερα μαθήματα ζωής. Και πάντα έχουν τα 'κλειδιά' για να ξεκλειδώνουν τα συναισθήματα μέσα μας. Ακόμα και με την αθώα πονηριά τους, τις σκανταλιές τους, τα παιδιά ψάχνουν την αλήθεια, τις απαντήσεις στα ερωτήματά τους, δίχως να αποβλέπουν σε ιδιοτελείς στόχους, όπως -συχνά- εμείς οι ενήλικες. Ένα παιδί μπορεί να προσεγγίσει και τον πιο δύσκολο ανθρώπινο χαρακτήρα. Εμείς οι ενήλικες, μεγαλώνοντας χάνουμε την υπομονή, τον ενθουσιασμό, την καθαρότητα των ιδεών που κάποτε είχαμε.

Στο βιβλίο σας «Η Έλσα και ο Σοκολάτα με γάλα», μέσα από πολύ χιουμοριστικές σκηνές, περνά το μήνυμα της αποδοχής και της διαφορετικότητας. Πόσο βαθιά ριζωμένες είναι έννοιες όπως της φυλετικής και κοινωνικής ανωτερότητας, του ρατσισμού στην κοινωνία μας; Σίγουρα ένα παιδί ανεπηρέαστο δέχεται πιο εύκολα το διαφορετικό, γίνεται φίλος παίζει, συζητά, χωρίς να σκεφτεί. Εμείς επιμένουμε να βάζουμε τα όρια και τα συρματοπλέγματα, το φόβο και τον ρατσισμό. Θεωρείτε ότι θα καταφέρουμε ποτέ να σπάσουμε αυτά τα όρια ή έτσι τελικά είναι ο κόσμος; Είναι τόσο δύσκολο να δημιουργήσουμε έθνη με τις έννοιες της δικαιοσύνης και της ισότητας;

Η αποδόμηση του ρατσιστικού συναισθήματος είναι μια στάση ζωής που βασικά ξεκινά από το σπίτι, την οικογένεια και στη συνέχεια ενισχύεται και στο σχολείο. Ο παραδειγματισμός είναι εκείνος που θα αποτρέψει ή θα προτρέψει ένα παιδί να αποκτήσει ρατσιστικά συναισθήματα. Ζούμε σε μια εποχή που υπάρχει μια έξαρση ρατσισμού, λόγω των πολλών μετακινήσεων των ανθρώπων πάνω στη γη. Είναι και η έννοια του 'κατέχω΄, του 'είναι δικό μου', τόσο ριζωμένη μέσα μας, που δεν μπορούμε να δώσουμε χώρο σε κάποιον άλλο, δυστυχώς. Τα παιδιά, όμως, πριν προλάβουν να δεχτούν τις όποιες επιρροές, έχουν μέσα τους συναισθήματα πολύ αγνά, απλά και αληθινά. Στην πορεία, όμως, αλλάζουν πολλά.

Οι έννοιες της Δικαιοσύνης και της Ισότητας, πιστεύω πως δεν είναι δυνατό να συνυπάρξουν απόλυτα (ισόποσα και ισότιμα). Κάτι που πρέπει να γίνει με βάση την αρχή της ισότητας, δεν είναι πάντα και δίκαιο και το αντίστροφο. Μπορεί όμως να υπάρξει μια κοινωνία όπου η δικαιοσύνη και η ισότητα θα αναγνωρίζεται ξεκάθαρα. Είναι τεράστια κουβέντα αυτή. Μακάρι να βρισκόταν μια λύση από τους φιλόσοφους και τους ειδικούς που μελετούν αυτές τις έννοιες. Πρώτο μέλημα είναι να καλλιεργηθεί το πνεύμα. Ένα υγιές πνεύμα (κατ' επέκταση πολλά υγιή πνεύματα) θα αποφέρει και ένα υγιές πολίτευμα, με αποτέλεσμα μια δημοκρατική κοινωνία. Κάτι που δεν υπάρχει ως τώρα. Ψάχνουμε να βρούμε τρόπους για να το πετύχουμε. Μπορεί τα παιδιά να γίνουν κάποτε οι σωτήρες της κοινωνίας μας. Κάποια φωτισμένη γενιά παιδιών.

Οφείλει ο συγγραφέας και η λογοτεχνία να ξύνει τέτοιες πληγές; Πόσο έτοιμο θεωρείτε το μικρό αναγνωστικό κοινό για τέτοια σοβαρά ζητήματα (διαφορετικότητα, πόλεμος, ρατσισμός, ξενοφοβία), που συνήθως θίγονται από μοντέρνα παραμύθια; Θα πρέπει το παραμύθι να εξελίσσεται και εκμοντερνίζεται, εμπλουτίζοντας τη θεματολογία του με τέτοιου είδους θέματα;

Εδώ έγκειται και η παιδαγωγική χρησιμότητα των παραμυθιών. Θεωρώ πως και μπορεί και πρέπει να θίγονται τέτοιου είδους θέματα. Τα παραμύθια, άλλωστε, ευθύνονται για την ομαλή μετάβαση του παιδιού στην κοινωνία των μεγάλων. Η σύγχρονη λογοτεχνία, από παραμύθι μέχρι βιβλία για ενήλικες, είναι αυτή που καλείται να παίξει και παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στην αποδόμηση τέτοιων προκαταλήψεων και στην αποδοχή του 'Άλλου', του 'ξένου', του 'διαφορετικού'. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα από τα παραμύθια ερχόμαστε, για πρώτη φορά, αντιμέτωποι με την έννοια του 'καλού' και του 'κακού', της συνεργασίας, της φιλίας, της αλληλεγγύης. Έτσι ο μικρός αναγνώστης ευαισθητοποιείται, μπαίνει στη θέση του άλλου και τον κατανοεί.

Στο βιβλίο σας «Το καλοκαίρι με τη φυσαρμόνικα» η ηρωίδα σας μεγαλώνει και φυσικά μαζί της μεγαλώνουν οι ανησυχίες και οι προβληματισμοί της, όπως ο αγώνας με τον δάσκαλό της για να απομακρυνθεί ο καρκινογόνος αμίαντος από τα σχολεία. Τέτοια προβλήματα αλλά και άλλα, ίδιας ή μεγαλύτερης σημασίας απασχολούν τη σχολική κοινότητα. Τυγχάνουν όμως της ανάλογης προσοχής από τους εφήβους; Θεωρείτε ότι η νεολαία μας προβληματίζεται με τόσο σοβαρά θέματα που την αφορούν άμεσα; Δραστηριοποιείται; Δίνει αγώνες;

Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος στη ζωή των νέων. Συμβαίνουν θαυμαστά και φοβερά πράγματα στην ψυχή και το σώμα τους. Τώρα αρχίζουν να σπάζουν τις αλυσίδες που τους ενώνουν με την παιδική τους ηλικία, για να δημιουργήσουν το δικό τους μέλλον, τη δική τους ζωή, τον δικό τους, ξεχωριστό χαρακτήρα. Κάνουν την προσωπική τους επανάσταση. Πάντως θεωρώ πως τα σημερινά παιδιά είναι αρκετά ενημερωμένα, πολύ περισσότερο από τις προηγούμενες γενιές, πάνω σε θέματα που απασχολούν τη σχολική κοινότητα. Ξέρουν πολύ καλά τα δικαιώματά τους και ποιο είναι το καλύτερο σχολικό περιβάλλον γι' αυτά. Εδώ παίζει σημαντικό ρόλο και η οικογένεια, οι συζητήσεις που γίνονται με τους γονείς, και όταν οι γονείς είναι κι αυτοί ενημερωμένοι και 'διαβασμένοι' με την ευρύτερη έννοια του όρου, και ο διάλογος μεταξύ τους εποικοδομητικός, τότε και τα παιδιά γίνονται πιο μαχητικά και διεκδικούν , μέσα από τη σωστή οδό, πράγματα που δικαιούνται, όπως η Έλσα με τους φίλους της και με τη συνεργασία με τον δάσκαλό τους.

Μπορούμε να πούμε εδώ ότι υπάρχουν και πολύ καλά Καινοτόμα Προγράμματα στην Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση που εάν λειτουργήσουν μεθοδικά και οργανωμένα, έχουν πολλά θετικά στοιχεία, από τα οποία μπορεί να ωφεληθεί ο έφηβος. Εκείνο που είναι αρνητικό και κρατά πολύ χρόνο δέσμιο τον έφηβο, είναι η αλόγιστη χρήση του κινητού, του διαδικτύου, κλπ. Αντίθετα η σωστή χρήση της Τεχνολογίας βοηθάει επίσης. Παρ' όλα αυτά πάντα θα υπάρχουν νέοι άνθρωποι που θα δίνουν αγώνες, βέβαια. Ας σκεφτούμε τη Βουλή των Εφήβων και τη χρησιμότητα αυτού του θεσμού.

Θίγεται μέσα από το βιβλίο ένα πολύ σοβαρό θέμα που όμως δεν είναι το μοναδικό, πολλά σχολικά συγκροτήματα έχουν σοβαρές ελλείψεις από τη υποδομή και τη συντήρησή τους, μέχρι τη στελέχωση του ανθρωπίνου δυναμικού και των υλικών, ακόμη και μέσων που είναι απαραίτητα για τη σωστή και ασφαλή λειτουργία τους. Τι φταίει και δεν μπορούμε να βάλουμε μια «τάξη» στις σχολικές τάξεις;

Τεράστιο θέμα! Εδώ ταιριάζει το "Είναι στραβός ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε;". Όπως διαπιστώνουμε από τις συζητήσεις στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, όλοι, μα όλοι, ειδήμονες και μη, ξέρουν πολύ καλά τι φταίει, αλλά, ποτέ δεν μπορούμε, ως πολιτεία, να διορθώσουμε τα λάθη. Πρέπει να πέσει ένα κομμάτι οροφής στο κεφάλι κάποιου/ας μαθητή/τριας, δασκάλου/ας ή στην καλύτερη περίπτωση στη μέση της αίθουσας για να εξαναγκασθεί ο κατάλληλος μηχανισμός να προβεί σε επιδιορθώσεις. Πρέπει να σαπίσουν τα καλοριφέρ για να έρθουν να τα αλλάξουν, κλπ. Αυτά ως προς την τεχνική υποδομή.

Τώρα για τις ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό, αυτή είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία. Ποτέ καμιά κυβέρνηση δεν το έλυσε. Και είναι φοβερά υποτιμητικό οι μαθητές με τους γονείς να προβαίνουν σε ενέργειες όπως οι καταλήψεις, μια και δεν έχουν άλλο τρόπο, όχι ότι δεν υπάρχει, απλά δεν εισακούονται. Τα σχολεία στηρίζονται σε σημαντικό βαθμό, στη λειτουργία τους, σε προγράμματα ΕΣΠΑ. Έτσι αργούν να προσληφθούν οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί κι έχουμε αυτή την κατάντια. Όπως λέει κι ο μεγάλος Βάρναλης στους 'Μοιραίους', "Φταίει το κεφάλι το ξερό μας".

Σε ένα του βιβλίου σημείο, ο παππούς της ηρωίδας, τής λέει «Εσείς τα παιδιά μπορείτε να κάνετε θαύματα. Να φτιάξετε ένα κόσμο όπως τον ονειρεύεστε, για αυτό κάποια πράγματα πρέπει να τα απαιτείτε». Μεγαλώνουμε ικανά και ολοκληρωμένα παιδιά με κριτική σκέψη που να ξέρουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους, ικανούς πολίτες να απαιτούν αυτά που τους ανήκουν. Τους δίνουμε τα απαραίτητα εφόδια για να κάνουν το κόσμο μας λιγάκι καλύτερο; H δημόσια εκπαίδευση βρίσκεται προς αυτή την κατεύθυνση ή απλώς μεγαλώνει έτοιμα «στρατιωτάκια» να καταλάβουν μια θέση εργασίας και ως εκεί. Εμείς ως γονείς είμαστε συνειδητοποιημένοι, αφυπνισμένοι, ενδιαφερόμαστε για τόσο σοβαρά θέματα όσο θα έπρεπε, ή ως κοινωνία με δικαιολογία την κρίση περάσαμε σε δεύτερη μοίρα θέματα μείζονος σημασίας;

Και σ' αυτό το ερώτημα η απάντηση βρίσκεται κάπου ανάμεσα στο σχολείο και το σπίτι. Μια βασική δεξιότητα που οφείλουν να καλλιεργήσουν σχολειό και σπίτι (δάσκαλοι και γονείς) στα παιδιά είναι να μπορούν να 'βλέπουν' πίσω από την εικόνα, πίσω από τις λέξεις, πιο μακριά, να μπορούν να αποκωδικοποιούν μια πληροφορία και να την ερμηνεύουν. Έτσι, λοιπόν, σαν γονείς είναι σωστό να δίνουμε 'χώρο' στα παιδιά μας και όχι να προλαβαίνουμε την κάθε τους επιθυμία ή να σκεφτόμαστε πριν από αυτά γι' αυτά. Παράλληλα το σχολείο όφειλε να αναπτύσσει και να καλλιεργεί μεθόδους που εξάπτουν τη φαντασία, την περιέργεια και ως εκ τούτου την κριτική σκέψη. Το πώς θα γίνει αυτό αποτελεί ένα σοβαρότατο θέμα που απασχολεί τα Αναλυτικά Προγράμματα, αλλά τελικά, πάλι ο ήρωας-δάσκαλος θα βρει τον τρόπο να το πετύχει, όσο είναι εφικτό. Ο φωτισμένος δάσκαλος θα προσπαθήσει να βγάλει τα παιδιά "έξω από τα στενά όρια των τειχών του σχολείου" και σαν ισότιμα με τον ίδιο, μέλη, να εξερευνήσουν τον κόσμο, μια και ο σημερινός δάσκαλος δεν αποτελεί το πρότυπο της παλιάς 'αυθεντίας', που έτρεμαν οι μαθητές. Μαζί θα αναζητήσουν την αλήθεια, τη γνώση. Έτσι αρχίζουν τα θαύματα, η δόμηση ενός νέου κόσμου.

Πολλές φορές, τα παιδιά, μαθαίνουν πολύ καλά τα δικαιώματά τους, αγνοούν ή αθετούν, όμως, τις υποχρεώσεις τους. Από την άλλη πλευρά, η επιτυχία ενός καλού μαθητή στην ανώτατη εκπαίδευση (γενικότερα στην τριτοβάθμια) συνεχίζει να αποτελεί πανάκεια, δυστυχώς, μεγαλώνουν και εκπαιδεύονται όλα με συγκεκριμένα μέτρα και σταθμά, ώσπου τελικά μοιάζουν με 'στρατιωτάκια' που επιχειρούν να κερδίσουν μια θέση στη μάχη της ζωής και της επιβίωσης. Και δεν μπορεί να πει κανείς ότι έχουν άδικο. Εδώ έρχεται να παίξει ρόλο η προσωπική κουλτούρα του κάθε παιδιού ξεχωριστά, που θα το κάνει να διακριθεί και να λάμψει με την προσωπικότητά του.

Μέσα από το βιβλίο σας καλλιεργείται η εν συναίσθηση, τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν συναισθήματα να μπαίνουν στη θέση του αλλού, γενικά το παιδί διαπνέεται από το πνεύμα του αλτρουισμού. Πόσο σημαντική θεωρείτε τη εν συναίσθηση για την εξασφάλιση μιας υγιούς κοινωνικής ζωής θεμελιωμένης σε αποτελεσματικές σχέσεις; Οι άνθρωποι γεννιούνται ή γίνονται αλτρουιστές;

Όταν ένα παιδί έχει επίγνωση των συναισθημάτων του και τα αναγνωρίζει, τότε κατευθύνει καλύτερα τη ζωή του και μπορεί να πάρει τις σωστές αποφάσεις. Όταν ένα παιδί μπαίνει στο ρόλο του άλλου δίπλα του και προσπαθεί να σκεφτεί πώς θα ένιωθε το ίδιο στη θέση του, τότε ευαισθητοποιείται. Σήμερα κλείσαμε τις πόρτες μας, φράξαμε τις αυλές μας, δεν ακούμε αν κάποιος χρειάζεται βοήθεια, δεν βλέπουμε πια τους φίλους μας, όπως παλιά, παρά μόνο μέσα από την τεχνολογία. Σήμερα, όμως. είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά, απαραίτητη η συναίσθηση της θέσης του διπλανού μας.

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον από τη γέννησή του. Τείνει να συνεργάζεται. Η συνεργασία, η φιλαλληλία και ο αλτρουισμός, βέβαια, δεν αρκεί να υπάρχουν μέσα μας, οφείλουμε να τα καλλιεργήσουμε, εμείς οι γονείς και οι δάσκαλοι στα παιδιά μας, με παραδείγματα, με στάσεις ζωής, όπως είπαμε και παραπάνω.

Στο βιβλίο σας «Η μαμά μου μαγειρεύει παραμύθια στον ατμό» ένα πολύ έξυπνα γραμμένο και διασκεδαστικό βιβλίο, το οποίο διαβάζεται απνευστί, εκτός από την εξόχως ενδιαφέρουσα ονοματοποιία, ο καλοκάγαθος βασιλιάς Σαβαρέν Μπαμπά θεωρούσε, έκρινε όπως λέγεται εξ ιδίων τα αλλότρια, πράγμα που φυσικά δεν είναι σωστό, και το αποτέλεσμα ήταν πίσω από την πλάτη του να στήνεται συνομωσία εκθρόνισης και αρπαγής του βασιλείου. Κάποια στιγμή με τη βοήθεια των χωρικών τους οποίους βοήθησε, κατάλαβε πως στηριζόταν σε πρόσωπα ανάξια εμπιστοσύνης, ένα φαινόμενο που το παρατηρούμε στη ζωή πολλές φορές. Η δημόσια εκπαίδευση σίγουρα δίνει εφόδια στα παιδιά για να είναι έτοιμα όταν θα βγουν στην αγορά εργασίας, η οικογένεια δίνει μαθήματα ζωής όπως αυτό, υπάρχουν όμως και κάποιες οικογένειες που αδυνατούν να δώσουν αυτά τα μαθήματα. Υπάρχει μέριμνα ώστε τα παιδιά να λαμβάνουν εκτός των «συμβατικών» μαθήματων σε ένα δημόσιο σχολείο και «μαθήματα ζωής» μέσα από τη δημόσια εκπαίδευση; Θα έπρεπε;

Ο Σαβαρέν Μπαμπάς είναι ένας καλόκαρδος και γενναιόδωρος ηγέτης. Οι υπήκοοί του, τον αγαπούν. Φτάνει, όμως, μόνο αυτό; Είναι όλοι οι συνεργάτες του έμπιστοι; Είχε τα μάτια του ανοιχτά πίσω του κι ολόγυρά του;

Οι πραγματικές ανάγκες του παιδιού είναι και άλλες, περισσότερες από εκείνες που ικανοποιούνται μέσα στο Ωρολόγιο Πρόγραμμα. Ο βασικός γραμματισμός δεν είναι το μόνο που επιδιώκουμε στο σχολείο. Να σημειώσουμε ότι στα σχολεία, τα τελευταία αρκετά χρόνια, πραγματοποιούνται πολλές δράσεις με σκοπό, παράλληλα με τη γνώση και την ψυχαγωγία και την προετοιμασία των παιδιών για την είσοδό τους στην κοινωνία των ενηλίκων με βαθιά συναίσθηση ευθύνης. Και μόνο η συνύπαρξη παιδιών με ιδιαίτερες ανάγκες μέσα στην ίδια τάξη με τα υπόλοιπα παιδιά, είναι ένα τεράστιο βήμα. Μαθαίνουν να εκτιμούν, να βοηθούν, να συνεργάζονται, να μη βλέπουν το πρόβλημα του παιδιού ως ανασταλτικό παράγοντα στις σχέσεις τους. Αυτό γίνεται, φυσικά, με τη συμβολή των δασκάλων που θα χειριστούν με διακριτικότητα και μαεστρία το ζήτημα αυτό.

Η θεατρική αγωγή, τα εικαστικά, ο αθλητισμός, η μουσική, η δημιουργική γραφή, είναι οδοί, τρόποι για να πάρουν οι μαθητές κάποια μαθήματα ζωής. Αλλά και πάλι δεν αρκούν έτσι όπως είναι η κατάσταση. Η πολιτεία θα έπρεπε να έχει δομές και για παιδιά που ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικά οικογένειες, ώστε να εκπαιδευτούν σε όλους τους τομείς.

Ο τρόπος μυθοπλασίας που επιλέξατε εκκινεί από την σύγχρονη πραγματικότητα και περπατά παράλληλα με ένα άλλο σύμπαν μυθοπλαστικό. Ωθήσατε τη γραφή σας στη διαδικασία της ονοματοποιίας όπως γνωστά κλασικά έργα και παραδοσιακά αγαπημένα παραμύθια. Εξαιρετικά ενδιαφέρον και ρεαλιστικό. Γιατί κάνατε την συγκεκριμένη επιλογή ;Tι θεωρείτε ότι προσθέτει η ονοματοποιία στο κείμενο; Αγαπάτε την ποίηση;

Είναι ένα παιχνίδι με τις λέξεις που αγαπώ πολύ. Συχνά, με τους μαθητές μου, κάνουμε τέτοια ' παιχνίδια' στο χαρτί, και τους ωθώ να γράψουν κάτι σχετικό. Τους αρέσει πολύ, τους βγάζει από τη ρουτίνα, είναι δημιουργικό. Είχα πολλά χρόνια στο μυαλό μου τη,Γλυκοχώρα, όπου οι κάτοικοι θα είχαν ονόματα ανάλογα με τον χαρακτήρα τους ή την ασχολία τους. Όσο για την ποίηση, τη λατρεύω. Γράφω ποιήματα από μικρή. Γράφω και στίχους. Κάποιοι έγιναν τραγούδια.

Πολλά τα μηνύματα που λαμβάνει ο μικρός αναγνώστης μέσα από το «Η μαμά μου μαγειρεύει παραμύθια στον ατμό», η ιερότητα της φιλοξενίας ,το κυνήγι του ονείρου όσος χρόνος και αν περάσει. Εσείς κυνηγήσατε τα όνειρά σας; Πρέπει να τα κυνηγάμε έστω και αν πρόκειται για ουτοπία; Πόσο σημαντικό είναι κάτι τέτοιο για την ψυχική μας υγεία; Τι συμβουλεύτε τα παιδιά σας σε αυτό το θέμα; Τελικά είναι ποτέ αργά για να γίνεις αυτό που θα ήθελες να είσαι;

Υπέροχο πράγμα να κυνηγάς τα όνειρά σου. Ακόμα κι όταν βρίσκεσαι εγκλωβισμένος σε μια παρέα, σε μια ζωή που δεν σε γεμίζει κι εσύ παίζεις καλά τον ρόλο σου με τους συμβατικούς φίλους, να μη σταματάς να ονειρεύεσαι, να ψάχνεσαι, να αναζητάς ευκαιρίες από τη ζωή σου. Μπορώ να ισχυριστώ ότι, στο μέτρο του εφικτού, κυνήγησα τα όνειρά μου. Ό, τι λαχτάρησα, επεδίωξα να το κάνω ή να το αποκτήσω. Νομίζω πως όλα στη ζωή μου ήρθαν όπως τα ήθελα. Όχι. Δεν μπήκα σε μια βάρκα να αναζητήσω στο άγνωστο κάποιο όνειρο. Τα όνειρά μου ήταν πραγματοποιήσιμα.

Θαυμάζω εκείνους που κυνηγώντας το όνειρό τους, ακόμα κι αν είναι ουτοπία, δίνουν χρώμα και υπόσταση στη ζωή τους και γεμίζει η ψυχή τους από αυτό το εμπειρικό ταξίδι της αναζήτησης. Έτσι το όνειρο γίνεται πραγματικότητα.

Ποτέ δεν είναι αργά να πετύχεις το στόχο σου και να γίνεις αυτό που θα ήθελες από την αρχή.

Στο παραμύθι σας «Ο αχινός και η σαρδέλα» μιλάτε για την έπαρση και την αλαζονεία. Γιατί επιλέξατε να περάσει μέσα από το παραμύθι σας το συγκεκριμένο μήνυμα;

Γενικά έχω μια τάση να μιλάω για εντελώς αντίθετα πράγματα και να προσπαθώ να τα συνδυάσω, όπως ένα ζωάκι αγκαθωτό, μοναχικό και μια σαρδέλα κοσμογυρισμένη και κοινωνική. Η ιστοριούλα ξεκίνησε αποκλειστικά με σκοπό το χιούμορ, αλλά κατέληξε αλλιώς. Αυτή, όμως, είναι και η πραγματικότητα. Ένα ψαράκι συνήθως καταλήγει στο τηγάνι μας. Εδώ τώρα, βέβαια, η όμορφη Σαρδελίτσα, συνεπαρμένη από την επιτυχία της, ήταν απρόσεκτη. Καλό είναι να έχουμε τα μάτια μας 'χαμηλά' για να μην σκοντάψουμε σε κακοτοπιές. Απλό το μήνυμα που ήθελα να περάσω μαζί με τα άλλα, απλώς του δίνω λίγο περισσότερη ένταση και χρώμα.

Ο μικρός, άσημος και φτωχός αχινός αγάπησε την όμορφη και κοσμογυρισμένη σαρδέλα, η οποία δεν αποδέχθηκε την αγάπη του, δεν αποκαλύπτω το τέλος θα μάθει ο αναγνώστης διαβάζοντας το υπέροχο αυτό παραμύθι. Μιλάτε για την ταπεινότητα και την έπαρση. Ποιο θεωρείτε το μεγαλύτερο προτέρημα και ποιο το μεγαλύτερο ελάττωμα ενός ανθρώπου; Επίσης είναι εύκολο να διορθώσουμε τα ελαττώματά μας; Aν ναι, γιατί δεν το κάνουμε και συνεχίζουμε να παρασυρόμαστε από αυτά; Πείτε μου δύο ελαττώματα και δυο προτερήματα δικά σας που δεν γνωρίζουν οι αναγνώστες;

Κατά την άποψή μου πάντα, ένα μεγάλο ελάττωμα των ανθρώπων είναι ο εγωισμός, που από αυτόν ξεπηδούν και ένα σωρό άλλα αρνητικά, όπως, αχαριστία, έπαρση, αγένεια. Μεγάλο προτέρημα είναι, για μένα, η ενσυναίσθηση, το να μπαίνουμε στη θέση του άλλου, γιατί από εκεί πηγάζουν και πολλά άλλα προτερήματα (η ευγένεια, η καλοσύνη, η ταπεινότητα, η αλληλεγγύη). Συχνά είναι δύσκολο να παραδεχτούμε τα ελαττώματά μας, ακριβώς επειδή δεν τα αναγνωρίζουμε και δεν τα θεωρούμε ελαττώματα. Αν καταφέρναμε να 'δούμε', να διακρίνουμε τα ελαττώματά μας, ίσως και να τα αφήναμε στην άκρη. Μ' αυτή τη λογική μπορούμε να διορθώσουμε τα λάθη στο χαρακτήρα μας. Η σωστή ανατροφή κατά πρώτον και η επαρκής εκπαίδευση, παράλληλα, συντελούν τα μέγιστα σαν διορθωτικοί παράγοντες.

Εγώ θεωρώ πως είμαι πολύ ενθουσιώδης, παρορμητική και βιάζομαι να πάρω αποφάσεις. Αυτό είναι ένα ελάττωμα που συχνά με οδηγεί σε λάθος δρόμο. Επίσης, κάτι που συνέβαινε παλιότερα, όταν ήμουν νεότερη, είναι που έδειχνα απόλυτη εμπιστοσύνη σε ανθρώπους που δεν το άξιζαν, χωρίς ν' ακούω τις φωνές γύρω μου.

Όσο για προτερήματα, θα έλεγα πως είμαι αρκετά συνεργάσιμη και προσαρμόζομαι σχετικά εύκολα σε καταστάσεις, όταν πρέπει.

Ένα μήνυμα επίσης που στέλνει το παραμύθι αυτό είναι η οικολογική ευαισθησία. Πόσο είμαστε τελικά ευαισθητοποιημένοι; Έχουμε κατανοήσει την αναγκαιότητα μιας καθαρής θάλασσας και ενός καθαρού περιβάλλοντος το οποίο στην ουσία είναι ένα δώρο στη δική μας ζωή; Ακόμη και βλέποντας ότι το κλίμα αλλάζει συνεχίζουμε παλιές τακτικές που καταστρέφουν τον πλανήτη. Πότε επιτέλους θα το καταλάβουμε; όταν ίσως θα είναι πολύ αργά;

Όλα ξεκινούν από εμάς τους ενήλικες. Τα μικρά παιδιά εθίζονται σε πολύ καλές τακτικές, όπως η ανακύκλωση, το καθάρισμα ενός χώρου (αυλή σχολείου ή γειτονιά) υπό την επίβλεψη και την καθοδήγηση εκπαιδευτικών ή άλλων ομάδων-συλλόγων. Στην πορεία, όμως, βλέποντας τις κακές συμπεριφορές των άλλων γύρω τους, ξεχνούν κι αυτά τις καλές τους συνήθειες. Αυτό είναι ένα μικρό κομματάκι του προβλήματος. Αν ο καθένας μας δεν μπει μέσα στα γρανάζια της 'ομάδας διάσωσης του πλανήτη μας', όχι μόνο δεν θα αλλάξει κάτι, αντίθετα, θα καταστραφούν τα πάντα. Τρόποι;

• Ανακύκλωση (στο σπίτι-στη δουλειά-στο δρόμο)
• Συνετή χρήση του νερού (όχι να το ξοδεύουμε αλόγιστα με το λάστιχο)
• Συνετή χρήση στο ηλεκτρικό ρεύμα και λογική χρήση του αυτοκινήτου μας.
• Κομποστοποίηση
• Επαναφορτιζόμενες μπαταρίες, κλπ.

Το κράτος οφείλει να κάνει χρήση του πρόστιμου-τιμωρίας καθώς και της επιβράβευσης στο θέμα αυτό.

Προτείνετε μου τρία βιβλία από τη βιβλιοθήκη σας;

Λατρεύω τη σύγχρονη λογοτεχνία για παιδιά. Είναι πολύ δύσκολο να διαλέξω. Σήμερα υπάρχουν εξαιρετικοί νέοι και νέες συγγραφείς με πλούσιο έργο. Θα διαλέξω, όμως, τρία βιβλία που σημάδεψαν την παιδική και εφηβική μου ηλικία, πολλά χρόνια πριν.

• Ο μικρός πρίγκιπας, του Αντουάν ντε Σεντ Εξιπερί
• Τα ψηλά βουνά, του Ζαχαρία Παπαντωνίου
• Η καλύβα του μπαρμπα-Θωμά, της Χάριετ Μπίτσερ Στόου
• Τι να πω, για την Άλκη Ζέη, την Λότη Πέτροβιτς. τη Ζωρζ Σαρή, τον αγαπητό μου Βασίλη Χατζηβασιλείου και άπειρους άλλους λογοτέχνες. Αδυνατώ να τους εκθέσω εδώ.

Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Περιμένουμε, με πολλή χαρά τα "Νανουρίσματα", που γράψαμε εγώ, η Νίνα η Ζαφειρίου και η Λίλα η Στογιάννη, σε μουσική του βραβευμένου συνθέτη Κανάρη Κεραμάρη και εικονογράφηση του εξαίρετου Νίκου Γιαννόπουλου, από τις εκδόσεις ΠΥΡΑΜΙΔΑ. Είναι βιβλίο με cd.

Παραπέρα υπάρχουν ακόμα,συννεφάκια και δεν διακρίνω καλά. Κάτι θα υπάρξει, πάντως.