Γράφει: Διονύσης Λεϊμονής

Για να είμαι ειλικρινής, εκτός από τις περιπτώσεις των επαγγελματικών συνεντεύξεων, δε συνηθίζω να παραθέτω τα βιογραφικά μου στοιχεία σε πρώτο πρόσωπο. Νομίζω ότι ουδείς θα συγκινηθεί από τα πτυχία ή τα όποια «επιτεύγματά» μου, εάν αυτά δε συνοδεύονται από έργα, από όραμα. Επομένως, θα μου επιτρέψετε – ορμώμενος από την πολύ ευγενική σας φράση «με τον δικό σας τρόπο» – να μιλήσω για τον εαυτό μου μέσα από το δικό μου όραμα.

Με άλλα λόγια, θα ήθελα να μοιραστώ με το αναγνωστικό κοινό σας το άγχος μου για έναν καλύτερο υπερ-πολιτισμό σε τούτο τον τόπο (τον ελληνικό), που πριν πολλά – σχεδόν αμέτρητα στον μέσο νου – χρόνια, ανέδειξε εκείνα τα αλησμόνητα «θεωρικά», έθεσε τις βάσεις του Ουμανισμού και της Αναγέννησης, γέννησε αξίες χίλιες δυο, τώρα θαμμένες ίσως κάτω από έναν Παρθενώνα. Και για όλα αυτά δε χρειάζεται να πάρεις δύο πτυχία, δύο μεταπτυχιακά, και να ετοιμάζεις τη διδακτορική διατριβή σου μεταξύ δύο χωρών-δύο λαών-πολλών φυλών για να τα μάθεις, για να τα καταλάβεις, για να τα κάνεις κτήμα σου· Αρκεί να σε ενδιαφέρει να διαβάσεις ένα βιβλίο την επόμενη Κυριακή μαζί με τον καφέ σου ή να επισκεφθείς το πιο κοντινό σου μουσείο με την πρώτη ευκαιρία. Εγώ είχα την ευκαιρία, ή και ευλογία, να μελετήσω ένα μικρό κομμάτι όλης αυτής της απέραντης γνώσης, κυρίως άλλα όχι μόνο, μέσα από τις σπουδές μου. Ναι, ναι.

Αυτό που σας είπα πιο πάνω για τα δύο πτυχία, δύο μεταπτυχιακά, κλπ. είναι το δικό μου «πορτραίτο». Χαμένος, σαν σκιά περιπλανιόμουν(και ακόμα το κάνω) ώρες επί ωρών στα κτίρια της Φιλοσοφικής Σχολής και στη Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Και μετά μου γεννήθηκε η ιδέα για μια διδακτορική διατριβή που θα με ταξίδευε κυριολεκτικά και μεταφορικά. Και εγένετο… Στρώθηκα στη δουλειά, και μεταξύ άλλων, άρχισα να γράφω, να γράφω, να γράφω… Μόλις είχα αποκτήσει δύο νέες οικογένειες: τη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ και τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Τουλούζης ΙΙ.

Τα δάκρυα μου πολλά. Δύσκολη διαδικασία η συνεπίβλεψη. Την έκανα και μετά ως αρχαιολόγος – του Υπουργείου, ναι, ναι – στην συνεπίβλεψη δημόσιου έργου. Όμως, και η πρώτη και η δεύτερη μία συν μία εμπειρίες είναι. Κάτι μαθαίνεις, κάτι κερδίζεις, κάτι χάνεις. Όπως, ομολογώ ότι έμαθα την αξία της υποστήριξης των φιλανθρωπικών οργανισμών μέσα από τη φοίτησή μου σε ένα τελείως «τεχνοκρατικό» μεταπτυχιακό, σε εκείνο του Management & Marketing· και ας μιλούσαμε τότε για πολιτισμό. Μερικά πράγματα δεν έχουν υλική αξία.

Ωστόσο, δε θα σας πω άλλα, διότι νομίζω ότι αρχίζω να γίνομαι κατανοητός: Ας στηρίξουμε τα πολιτισμικά του τόπου μας, για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι ατομικά και συλλογικά, ας αγαπήσουμε λίγο παραπάνω τον πλησίον μας, ας μάθουμε να σεβόμαστε το διαφορετικό· δεν είναι ανάγκη όλα να τα καταλαβαίνουμε, και να τα υιοθετούμε.

Ο σεβασμός είναι για εμένα το «πρώτο πολιτισμικό προϊόν» (ας αφήσουμε τη γλώσσα ως «πρώτη» για τη βιβλιογραφική έρευνα της ανθρωπολογίας, την οποία τολμώ να ψελλίσω ότι ακόμα προσπαθώ να θεραπεύσω με δόκιμο τρόπο και αξιοπρέπεια. Ευχηθείτε μου «Τύχη Καλόβουλη», παρακαλώ!). 

Περισσότερα για τον Γιώργο Ορφανίδη.

Υποψήφιος Διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αρχαιολόγος, ιστορικός τέχνης, αρχισυντάκτης και αρθρογράφος σε έγκριτα περιοδικά, επιμελητής κειμένων, μεταφραστής, ερευνητής, συγγραφέας επιστημονικών βιβλίων… Ποιος από αυτούς τους «ρόλους» μπορεί να επισκιάζει τους άλλους ή συνυπάρχουν αρμονικά;

Μην μπαίνετε στον κόπο να τους απαριθμήσετε. Αλήθεια. Τα πράγματα είναι τόσο απλά. Κανένας ρόλος δεν μπορεί – ή μάλλον δεν πρέπει – να επισκιάσει τον άλλον. Όλοι αυτοί οι ρόλοι επικοινωνούν ακτινωτά, με στόχο την ανάδειξη του πολιτισμικού γίγνεσθαι σήμερα. Ξεθάψαμε σήμερα και ένα αρχαίο. Ε και τι έγινε; Γίναμε πιο περήφανοι ως κλάδος οι αρχαιολόγοι; Ας πούμε ότι ναι, αυτός/αυτή που το έβγαλε από τη γη και έκανε στο δείνα συνέδριο τη δημοσίευση όλο χαρά έγινε πιο υπερήφανος/υπερήφανη, εάν τον/την υποδέχτηκαν μετά βαΐων και κλάδων οι συνάδελφοι, πράγμα δύσκολο συνήθως, ομολογώ μετά λύπης μου. Όμως, ακόμα και αν πάρουμε το πιο θετικό σενάριο.

Πάλι σας ερωτώ: και τι έγινε; Ικανοποιήσαμε ένα εγώ μας και τέλος. Ξέρετε πόσες τέτοιες αρχαιότητες βρίσκουν μέχρι σήμερα μια θέση στις αποθήκες των μουσείων ή στις προθήκες διαφόρων μουσείων χωρίς καμία ορθή μουσειογραφική δομή, επομένως και χωρίς τη δυνατότητα να γίνουν κατανοητά από το ευρύ κοινό; Μη σας πω αριθμό. Θα τρομάξετε. Μη σας πω παραδείγματα – κατά τα άλλα γνωστών αρχαιοτήτων – δε θα μου ξαναμιλήσετε, και δικαίως, αρχαιολόγος γαρ.

Όλοι οι παραπάνω ρόλοι, λοιπόν, προσωπικά με βοηθάνε να υπηρετώ αυτό για το οποίο κάποτε ορκίστηκα ξανά και ξανά, για την αναζήτηση, καταγραφή, ερμηνεία και επικοινωνία του πολιτισμού. Και εδώ, αξίζει να πούμε ότι πολιτισμός δεν είναι μόνο ο Παρθενώνας, η Καπνικαρέα, η Ροτόντα… Πολιτισμός είναι και τόσα άλλα, άκρως γνωστά σε όλους μας. Οπότε, είναι δυνατόν στην εποχή του μετα-μοντέρνου και του μετα-μετα-μοντέρνου να θέλω πεισματικά να διεκδικώ μόνο έναν ρόλο επί του πολιτισμού;

Κουβαλάμε τις αφηγήσεις και τις αναγνώσεις μας… Ποιος είναι το δικό σας «φορτίο»;

Ναι, τις κουβαλάμε. Πέρα από το σχολείο, είναι η οικογένεια. Και εδώ, θα σταθώ στους γονείς μου, και όχι το σχολείο. Είναι λίγο «πεζό» αυτό. Δε συμφωνείτε; Οι γονείς μου έγιναν οι πρώτοι μου δάσκαλοι. Και μέχρι σήμερα, δηλαδή, είναι. Για παράδειγμα, μεταξύ άλλων, να σας πω ότι χρόνια πριν ήταν τα παιδικά παραμύθια που μου διάβαζαν κάθε μέρα, λέγοντας μου με έναν πανάρχαιο τρόπο (θυμηθείτε πόσες γενιές ανθρώπων διδάχτηκαν μέσα από τα παραμύθια), χωρίς βαρύγδουπα λόγια, ότι το καλό πάντοτε στο τέλος νικά, λάμπει ακόμα και μέσα στο πιο βαθύ σκοτάδι.

Τώρα, είναι άλλα βιβλία, που έχουν άλλα νουθετήματα. Θα σας πω με μια άλλη ευκαιρία για αυτά, αναφέροντάς σας μόνο το τελευταίο, και τα συμπεράσματα δικά σας. Αυτό το βιβλίο, λοιπόν, ήταν το: ArtQuake (Frances Lincoln Publishers 2022), της Susie Hodge. Και δεν είναι κλισέ: Τους ευχαριστώ!

Πώς αυτό μεταπλάθεται, αξιοποιείται, εντοπίζεται στην τέχνη;

Ακολουθώ το εξής στη ζωή μου: «Δεν τα γνωρίζω όλα. Ας προσπαθήσω να μάθω έστω κάτι μικρό ακόμα, σήμερα, αύριο, μεθαύριο. Υπόσχομαι να γίνω καλύτερος, σοφότερος».

Και το γύρω περιβάλλον σας στενότερο ή ευρύτερο; Ποιο ρόλο έπαιξε ή διαδραματίζει;

Όπως τόνισα και προηγουμένως, αναφερόμενος στους γονείς μου, το οικείο περιβάλλον μου είναι ουσιαστικά ο καθρέφτης μου, το πώς αφουγκράζομαι του κόσμου τα καμώματα. Αυτό που κρατώ ως φυλαχτό από την οικογένεια και τους φίλους μου είναι το να είμαι ευγενής, να απεχθάνομαι την αδικία, και να πράττω πάντοτε με αξιοπρέπεια. Τώρα τελευταία από τον καλό μου φίλο και συγγραφέα/ποιητή, Γιώργο Πίστα, έμαθα και κάτι ακόμα πολύ-πολύ σπουδαίο: «Να μνημονεύω το καλό!».

Τέτοιους φίλους έχω. Ααα… κάποτε νόμιζα ότι έχω και κάποιους άλλους, όμως, όταν μου θόλωσαν τον καθρέπτη, που σας έλεγα πιο πάνω, πολύ, τότε αθόρυβα, και με αξιοπρέπεια, τον καθάρισα, τον γυάλισα (ξανά). Τα συμπεράσματα και πάλι δικά σας.

Αγαπημένο άκουσμα (ιστορία-τραγούδι-φράση);

Το ασχημόπαπο, θαρρώ. Του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.

Αγαπημένη εικόνα;

Μιλάνο, φθινόπωρο, ώρα αιχμής.

Αν δεν αναπνέατε με οξυγόνο, τι θα σας έδινε ζωή;

Η αισθητική. Για μένα και το πώς τακτοποιεί κάποιος τα ρούχα του μέσα στην ντουλάπα είναι θέμα αισθητικής.

Αν έπρεπε να στερηθείτε κάτι που αγαπάτε πολύ τι θα ήταν αυτό;

Πολύ δύσκολο. Όμως, μεταξύ έμψυχων και μη, θα σας πω: τα βιβλία μου. Τους καλούς ανθρώπους δεν τους στερούμαι με τίποτα.

Αγαπημένο: Όνομα; Λουλούδι; Γεύση; Μυρωδιά;

Δαβίδ, ο κρίνος, του πολύ γλυκού καφέ, του μύρου.

Ένας κακός εφιάλτης;

Ότι δε θα τελειώσει η πανδημία.

Ένας επόμενος στόχος στη ζωή σας, στην πορεία σας;

Βάζω τόσους πολλούς, αλήθεια. Έχω μερικούς στα προσεχώς, όμως, δεν είμαι σίγουρος αν οι συνεργάτες μου θα ήθελαν σε αυτό το σημείο να τους αποκαλύψω. Οπότε, θα σας πω απλά ότι κάτι σκαρώνω, πάλι, αναφορικά με την επιμέλεια ενός μεγάλου και με διεθνή συμμετοχή εικαστικού δρωμένου, καθώς και με την επιμέλεια της νέας ποιητικής συλλογής του καλού μου φίλου και συγγραφέα/ποιητή Γιώργου Πίστα, ο οποίος αυτή τη φορά επιστρέφει στα νεοελληνικά Γράμματα με ποιητικές καρτ-ποστάλ βγαλμένες από τα των τεσσάρων εποχών τα χίλια δυο.

Σας δίνω πέντε λέξεις, σας παρακαλώ κάντε μου ένα μικροδιήγημα σε 43 ακριβώς λέξεις (κατά προτίμηση αυτοβιογραφικό): γλώσσα, τέχνη, σκιά, φως και χρόνος.

Η γλώσσα μου τότε παραπόνου προέκταση, θαρρώ. Η δασκάλα μου είχε αρκετή υπομονή – ίσως και χρόνο – με τα μικράκια. «Η τέχνη θέλει θυσίες. Και ας ξέρεις ότι δε θα γίνεις επαγγελματίας» έλεγε. Σκιά και φως να μπουν σωστά... Ακόμα ρωτάω: «Τα κατάφερα, ματμαζέλ;».

Σας ευχαριστώ.