Γράφει: Παναγιώτης Σιδηρόπουλος

Το συγγραφέα του βιβλίου «Melioribus annis», Νίκο Ταραντίνο, τον πρωτογνώρισα στο φεστιβάλ βιβλίου στο Πασαλιμάνι. Μου έκανε εντύπωση το έργο του, η προσπάθειά του να καταγράψει τα χαρακτηριστικά μιας ολόκληρης εποχής της σύγχρονης ιστορίας μας δίνοντάς μας τη δυνατότητα, άλλοι να θυμηθούμε, άλλοι να μάθουμε και όλοι να τη συγκρίνουμε με τη σημερινή.

«Οι χρυσές δεκαετίες του '60 και του '70»
Πως ζούσαμε τότε; Πως διασκεδάζαμε; Πως λειτουργούσαν οι κοινωνικές δομές; Τι έγραφαν οι εφημερίδες και τα περιοδικά; Ποιες ήταν οι προοπτικές;

Επιτυχημένος επιχειρηματίας ο ίδιος, έχει το κριτήριο να εντοπίσει κάτω από την επιφάνεια τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που καθορίζουν μία εποχή. Περνώντας πολλές ώρες στην αναμονή των πτήσεων στα αεροδρόμια, αξιοποίησε αυτό το χρόνο στη συλλογή, οργάνωση και επεξεργασία στοιχείων τα οποία μετατράπηκαν στο βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας.

Τις «προοπτικές» που είχαν οι δεκαετίες του '60 και '70, θεωρεί ως το χαρακτηριστικότερο γνώρισμά τους. Προοπτικές που μετουσιώθηκαν σε επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη της παραγωγής εγχώριων προϊόντων σε μεγάλη ποικιλία τομέων, γεωργία, οικοσκευή, κλωστοϋφαντουργία, ναυπηγική…

Τις γενιές της 20ετίας 1945-1964, τις χαρακτηρίζει ως τις «πιο δυναμικές, αισιόδοξες και πιο τυχερές όλων των εποχών διότι εκμεταλλεύτηκαν την οικονομική άνθηση που έδωσε τεράστιες ευκαιρίες απασχόλησης και μόρφωσης».

Τις «καταστροφικές πολιτικές της ολέθριας κομματοκρατίας», αντίστοιχα, τις θεωρεί ως αιτία των αλλαγών που μας οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση.

Διαβάζοντας το βιβλίο μαθαίνουμε έκπληκτοι για μία πραγματικότητα που φαντάζει πλέον τόσο μακρινή, η οποία άλλαξε πορεία ξαφνικά, και τις αιτίες αυτών των αλλαγών ο συγγραφέας προσπαθεί να εντοπίσει, και στο βιβλίο και στη συνέντευξη που ακολουθεί.

Το βιβλίο το βρίσκουμε στα προτεινόμενα του Bookia με μία αναλυτικότερη περιγραφή από το συνεργάτη Πάνο Τουρλή. Προσωπικά το τοποθετώ στα βιβλία που ξεπερνούν τις προσωπικές αναγνωστικές προτιμήσεις, έχει ενδιαφέρον για όλους και όλες και αξίζει να βρίσκεται σε κάθε βιβλιοθήκη.

Ε: Στο βιβλίο σας περιγράφετε περιεκτικά δύο σημαντικές δεκαετίες για την Ελλάδα, '60 και '70. Τις περιγράφετε από όλες τις πλευρές, κοινωνία, διασκέδαση, εκπαίδευση, οικονομία, επιχειρηματικότητα κ.λπ.. Ποιο είναι όμως αυτό το «ένα» που σας λείπει περισσότερο από κάθε τι άλλο από εκείνη την εποχή;

Οι προοπτικές και η ξεγνοιασιά. Χρησιμοποιώ τη λέξη προοπτικές και όχι όνειρα, γιατί πιστεύαμε πως όλα τα όνειρα είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιηθούν, άρα δεν ήταν όνειρα, ήταν προοπτικές.

Ε: Όσοι έζησαν αυτές τις δεκαετίες, θα θυμηθούν πράγματα που σίγουρα έχουν ξεχάσει, θα συγκινηθούν, θα νοσταλγήσουν τα παιδικά και εφηβικά τους χρόνια. Πως αντιλαμβάνονται όμως οι νεότεροι την περιγραφή που κάνετε; Έχετε κάποια αίσθηση από την κυκλοφορία του βιβλίου σας;

Οι νεότεροι που διάβασαν το βιβλίο, εξεπλάγησαν από το γεγονός πως σε λίγα μόνο χρόνια από την εποχή εκείνη, οι διαφορές είναι τόσο μεγάλες, όχι προς το καλύτερο όπως πιστεύαμε αλλά προς το χειρότερο.

Ε: «Τα καλύτερά μας χρόνια», αυτή η φράση είναι αντικειμενική ή απλώς νοσταλγική; Την ακούω συχνά διαπιστώνοντας ότι όλοι εννοούν τα δικά τους χρόνια της νιότης, τότε που η ζωή ήταν μπροστά και η αισιοδοξία και ο ενθουσιασμός στο ζενίθ, με την υποψία και οι σημερινοί νέοι αργότερα να αναφερθούν στο σήμερα με την ίδια φράση.

Οι αναμνήσεις των περισσότερων ηλικιωμένων για τα παιδικά τους χρόνια αφορούν τη νοσταλγία της νιότης, τα πρώτα σκιρτήματα της καρδιάς, τη παιδική ανεμελιά. Στην περίπτωση όμως των baby boomers, τους αφορούν πολλά ακόμα αντικειμενικά στοιχεία που ήταν μοναδικά. Θα τολμήσω μάλιστα να πω πως αυτή η εποχή υπήρξε η καλύτερη όλων των εποχών για την Ευρώπη και τη Β. Αμερική.

Τα αντικειμενικά στοιχεία που ανέφερα προηγουμένως αφορούν το κατά πόσο ευχαριστημένος είναι ένας άνθρωπος από τη ζωή του και τότε είχαμε πολλούς λόγους για να είμαστε ευχαριστημένοι. Οι δουλειές μας περίμεναν, τα όνειρα ήταν προοπτικές, ο ελεύθερος χρόνος περισσότερος από ποτέ, χωρίς να δυναστεύεται με χίλιες δύο συσκευές.

Τότε ζούσαμε την κάθε ημέρα, σχολώντας στις 14.30’ επειδή δουλεύαμε και το Σάββατο. Γελούσαμε 3-4 φορές περισσότερο απ’ ότι γελάμε σήμερα. Εκείνη την εποχή ο ζωικός μας οργανισμός είχε φθάσει στο ιδανικό σημείο «μηχανοποίησής του». Τώρα το υπερέβη.

Ε: Η Ελλάδα στις δεκαετίες που πραγματεύεστε ζούσε έναν διαφορετικό ρυθμό με σημαντικό παράγοντα την οικονομία η οποία είχε ανοδική πορεία. Με το κείμενό σας θυμόμαστε τις ελληνικές βιοτεχνίες και βιομηχανίες που δέσποζαν σε ποικίλους τομείς. Τι πιστεύετε ότι ανέκοψε αυτή την ανάπτυξη;

Οι καταστροφικές πολιτικές της ολέθριας κομματοκρατίας και των χειροκροτητών της. Πρωταρχική τους επιδίωξη ήταν η επανεκλογή τους και για το λόγο αυτό κάθε αθέμιτο μέσο γινόταν θεμιτό. Κλασικό παράδειγμα η πορεία της άλλοτε κοσμοκράτειρας Ολυμπιακής Αεροπορίας του Αριστοτέλη Ωνάση, που αφού πρώτα την ευτέλισαν τη δεκαετία του ‘80 και ‘90, στη συνέχεια έγινε τέτοιο βάρος, που ήθελαν πάση θυσία να την ξεφορτωθούν. Κανένας δεν πλήρωσε γι’ αυτά τα εγκλήματα.

Ε: Σημαντικό χαρακτηριστικό της εποχής είναι η λαϊκή κουλτούρα και οι κοινωνικές δομές. Βγήκαμε από έναν εμφύλιο και ζήσαμε μία χούντα, με μακροχρόνιες επιπτώσεις με κατεστραμμένες υποδομές. Με τον καιρό διαμορφώθηκε όμως μία έντονη κοινωνική αλληλεγγύη. Συνετέλεσε αυτό στην ατμόσφαιρα της εποχής και ποιες είναι οι διαφορές με το σήμερα;

Ο εμφύλιος και η δικτατορία είναι δύο διαφορετικά γεγονότα με διαφορετικά χαρακτηριστικά και διαφορετικές επιπτώσεις. Η κοινωνική αλληλεγγύη αναπτύσσεται κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις. Οι κυριότερες είναι να μην υπάρχει μεγάλο πλήθος και να μην έχει εισχωρήσει το μικρόβιο της απληστίας. Όταν σήμερα φτιάχνουμε πόλεις των 5, 10, 20 εκατομμυρίων κατοίκων, όπου όλοι τρέχουν ασταμάτητα για τον επιούσιο, δεν είναι δυνατόν η κοινωνική αλληλεγγύη να είναι αναπτυγμένη.

Ε: Η εκπνοή αυτών των τριών δεκαετιών συμπίπτει με την ολοκλήρωση της αστυφιλίας και την ερήμωση της επαρχίας. Είναι σύμπτωση ή τα δυο φαινόμενα σχετίζονται;

Η αστυφιλία είναι αποτέλεσμα γεγονότων (π.χ. πόλεμοι) και πολιτικών. Στη περίπτωση της χώρας μας και τα δύο συνέτειναν προς αυτή την κατεύθυνση. Αν υποθέσουμε πως δεν έχουμε τη δυνατότητα να ελέγξουμε τους πολέμους, οι πολιτικές υπήρξαν ολέθριες. Η κομματοκρατία βασιλεύει και από ότι φαίνεται δεν δείχνει διατεθειμένη να καταθέσει τα σκήπτρα της εξουσίας.

Ε: Με την κρίση που ζούμε, πολλοί λένε ότι γυρίσαμε πίσω, εκεί. Πιστεύετε ότι συνέβη αυτό και αν ναι, με τις ίδιες συνθήκες και προϋποθέσεις;

Αν λέγεται αυτό, γιατί δεν το έχω ακούσει, θα λέγεται από νεότερους που βασίζονται μόνο στα νούμερα. Αν το λέει κάποιος παλαιότερος θα πρέπει να του έχουν χαρίσει δύο τράπεζες, τρία αεροδρόμια και τέσσερα λιμάνια. Αν σε μια κλίμακα από 0 έως 100, την εποχή εκείνη βρισκόμαστε π.χ. στο 50 και ανεβαίναμε, είναι ποτέ δυνατόν να νοιώθουμε το ίδιο, τώρα που βρισκόμαστε πάλι στο 50 αλλά κατεβαίνουμε;