Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η Μαργαρίτα Αλευρίδη, συγγραφέας του «Β6», από τις εκδόσεις Εύμαρος, μας φέρνει έξι ιστορίες που εμπνέονται από τη γκρίζα εποχή της πανδημίας. Προσωπικές εξομολογήσεις των ηρώων που έχουν να κάνουν με την προδοσία, τη μοναξιά, την αυτογνωσία, το συνειδητό και το ασυνείδητο που δημιούργησαν αυτά τα δυο χρόνια για τον πλανήτη αλλά περισσότερο για τη χώρα μας, που μόλις ίσως τελείωσε την περίοδο της οικονομικής κρίσης.

Καλύτερα όμως να μας μιλήσει η ίδια η συγγραφέας για το βιβλίο της.

Κυρία Αλευρίδη ευχαριστώ για τον χρόνο σας. Μόλις είδα τον τίτλο του βιβλίου σας, συνειρμικά θυμήθηκα τον κωδικό του μηνύματος «Β6», στο κινητό μας. Αυτό ήταν η αφορμή για την έμπνευση του τίτλου; Και γιατί «Β6»;

Να ξεκαθαρίσω πως οι ιστορίες του Β6 δεν είναι ιστορίες για την πανδημία αυτή καθαυτή, εκτός της τελευταίας με τον ομώνυμο τίτλο, που τοποθετείται χρονικά στην περίοδο των λοκντάουν. Ο τίτλος αυτός είναι εμπνευσμένος από το έντυπο των αδειών μετακίνησης και συγκεκριμένα από την 6^η επιλογή, η οποία θυμάμαι πως συγκέντρωνε όλες τις «παρατυπίες». Σε όλες τις ιστορίες μου, οι ήρωες βιώνουν το τίμημα των επιλογών τους μεγαλώνοντας παράλληλα μέσα τους την ανάγκη να τη σκαπουλάρουν από τα τελεσίγραφα που επιμένουν να τους κρατούν αιχμάλωτους σε τραύματα βαθιά. Αυτό είναι το Β6. Μια συλλογή ιστοριών με κεντρικό άξονα τις έννοιες της προδοσίας αλλά και της άνευ όρων αφοσίωσης. Είναι οι ιστορίες εκείνες που, τις ώρες των εξομολογήσεων, θα αφήσουμε για το τέλος, γιατί φέρουν εντός τους την αίγλη ενός παράτυπου ηρωισμού, τη μεγαλύτερη νίκη αλλά και την πιο καθοριστική ήττα. Μιλούν για τον φόβο, την απομόνωση, τη ματαιοδοξία, την ακύρωση αλλά και για την αγάπη και την ελπίδα. Είναι γραμμένες άλλες φορές με χιούμορ κι άλλες με συγκίνηση, αναλόγως του τρόπου που επιλέγω να σκιαγραφήσω κάθε φορά την τόλμη που επιδεικνύει ο ήρωας μου τις στιγμές του προσωπικού του απολογισμού. Είναι ιστορίες γεμάτες από ουσίες συνοδές των παρελκόμενων της πανδημίας και αυτό είναι η μοναδική τους σχέση με αυτήν.

Η πανδημία, εκτός τους θανάτους θα μας αφήσει μεγάλη αρνητική προίκα ως προς τα συναισθήματα και πώς κατά τη γνώμη σας μπορούμε να τα παλέψουμε;

Αυτό είναι αλήθεια. Περάσαμε, περνάμε και ενδεχομένως να έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο μπροστά μας, από καταστάσεις πρωτόγνωρες. Δεν έχω ιδέα με ποιον τρόπο θα μπορέσουμε ως μονάδες ή συνολικά να αντεπεξέλθουμε όλων αυτών. Θέλω να πιστεύω πως υπάρχει ελπίδα να τα καταφέρουμε αν αποφασίσουμε να αντιμετωπίσουμε τα όποια προβλήματα χωρίς διαχωρισμούς και διχόνοιες. Ως κοινότητα. Και το αναφέρω αυτό γιατί οι κοινωνίες πλέον έχουν πάψει να είναι κοινότητες.

Στη δεύτερη ιστορία σας μιλάτε για την κοινωνική ζάχαρη. Πόση ζάχαρη πρέπει να ρίξουμε ώστε να έρθουμε κι αν, στα ίσα μας;

Τα «ίσα μας» που αναφέρετε είναι κάτι σχετικό και σίγουρα απόλυτα υποκειμενικό. Αφορά στην οπτική που επιλέγει κάποιος απέναντι στα πράγματα. Για τον καθένα από εμάς, η συνταγή, η δοσολογία των συστατικών, είναι διαφορετική. Το «πόσο ζάχαρη;» είναι θέμα προσωπικών όχι μόνο προσδοκιών αλλά και ψυχικών αποθεμάτων.

Επίσης στη δεύτερη ιστορία καυτηριάζετε και τους μετανάστες αλλά και την εξευτελιστική συμπεριφορά μας απέναντι τους. Αν και δεν είναι άγνωστο σημάδι, δε δημιουργήθηκε με την πανδημία, αλλά το κουβαλούμε μαζί μας, πιστεύετε πως τώρα έχει χαθεί τελείως η ανθρωπιά μας;

Στη δεύτερη ιστορία καυτηριάζω τη συμπεριφορά κάποιων ανθρώπων προς τους παρέχοντες σε αυτούς υπηρεσίες. Το αν οι δεύτεροι τυγχάνει να είναι μετανάστες, όπως η Φιλιππινέζα της ηλικιωμένης στην ιστορία μου, δυσχεραίνει τη θέση τους αλλά δεν την καθορίζει. Η συγκεκριμένη γυναίκα θα φερόταν με τον ίδιο τρόπο σε οποιονδήποτε είχε στην υπηρεσία της, ασχέτως καταγωγής. Θεωρώ πως η έλλειψη σεβασμού προς την προσωπικότητα του άλλου αποτελεί ένα βαθιά κοινωνικό πρόβλημα. Είναι αδιανόητο σε εποχές κατόπιν μιλένιουμ να προσπαθούμε να εξοικειωθούμε με τη διαφορετικότητα, είτε αυτή είναι κοινωνική, είτε έμφυλη, είτε φυλετική. Αυτό θα πρέπει να είναι το βασικό ζήτημα αλλά και ζητούμενο της κοινωνικής αγωγής. Στη σημερινή εποχή, τέτοια πράγματα θα περίμενε κάποιος να ήταν ήδη λυμένα.

Ποιος είναι ο συμβολισμός του σταυρόλεξου σε σχέση με την απώλεια αγαπημένων μας προσώπων;

Αναφέρεστε στην τρίτη ιστορία, το «Οριζοντίως και Καθέτως». Εδώ το σταυρόλεξο λειτούργησε εκ πρώτης ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των ηρώων μου. Ο καθένας τους είναι εξαρτημένος από τον άλλον, προσδιορίζεται αλλά και περιορίζεται από εκείνον, όπως ακριβώς και οι λέξεις ενός σταυρόλεξου μεταξύ τους. Επί της ουσίας όμως λειτούργησε ως εργαλείο για να καταθέσω έναν δικό μου προβληματισμό. Το κατά πόσο αυτά που ονειρευόμαστε, φοβόμαστε, ελπίζουμε, μπορούν να χωρέσουν μέσα στους πολύ συγκεκριμένους προσδιορισμούς των λέξεων που χρησιμοποιούμε. Αν δηλαδή οι λέξεις αυτές καθαυτές μπορούν να εκφράσουν αυτά που πραγματικά θέλουμε να πούμε ή να ακούσουμε.

Στη σελίδα 99 γράφετε για αποσκευές γεμάτες μνήμες, πράξεις μεγάλες και μικρές, νίκες και ήττες. Πιστεύετε πώς ανακατέψαμε καθόλου την τράπουλα της ψυχής μας αυτά τα δυο χρόνια; Διδαχτήκαμε από τα παθήματα μας;

Η τράπουλα της ψυχής μας όπως λέτε καλό είναι να ανακατεύεται που και που από εμάς τους ίδιους, ανεξαρτήτως εξωτερικών παραγόντων. Οι καθημερινές μικρές ή μεγάλες νίκες ή ήττες και κυρίως ο τρόπος που αυτές αφομοιώνονται από την ιδιοσυγκρασία του καθενός από εμάς, ορίζουν τα «προσεχώς» της ζωής του. Κατά κάποιον τρόπο, προδιαγράφουν το μέλλον του. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο αδιέξοδο από την αναπαραγωγή ενός στείρου παρελθοντικού μοτίβου ζωής. Οι συνθήκες του εγκλεισμού πυροδότησαν κάποιες καταστάσεις οδηγώντας σε διλήμματα που ενδεχομένως να αποφεύγαμε να αντιμετωπίσουμε στο παρελθόν.

Αυτά τα δυο χρόνια της πανδημίας η μοναξιά ήταν χειρότερη ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους. Φυλακές είναι όλα τούτα, λέει η ηρωίδα. Είναι πράγματι τραγικό όταν τα παιδιά σου σε κλείνουν με το ζόρι σε έναν τέτοιο χώρο, ιδιαίτερα στη χώρα μας, που μεγαλώσαμε με άλλη νοοτροπία. Είναι κι αυτό ένα μείον που μας«επιβλήθηκε» όπως πολλά άλλα;

Στην ιστορία «Μάνα, Μητέρα, Μαμά», η ηρωίδα αποφάσισε να μπει σε οίκο ευγηρίας από δική της επιλογή. Παρόλα αυτά γνωρίζω πως για αρκετούς ηλικιωμένους αυτό είναι μονόδρομος, όχι απαραίτητα επειδή τα παιδιά τους βαριούνται ή δε θέλουν να ασχοληθούν μαζί τους αλλά επειδή δεν μπορούν να τους προσφέρουν την καθημερινή φροντίδα που τους είναι απαραίτητη. Η πραγματικότητα είναι δύσκολη και δυστυχώς απέχει πολύ από αυτά που βλέπουμε στις διαφημίσεις, τα οποία εκτυλίσσονται και αναφέρονται σε ιδανικές συνθήκες. Αναμφίβολα σε αυτά τα δυο χρόνια, τα χρώματα της μοναξιάς έγιναν πιο έντονα. Και για τα νιάτα, μιας και αυτά τρέφονται από το συγχρωτισμό, αλλά και για τους ηλικιωμένους που έμαθαν αναγκαστικά να έρχονται σε επαφή με τους δικούς τους μέσω σκάιπ. Μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές που έτυχε να είμαι παρούσα, συνέβη στο πρώτο λοκντάουν. Δύο μικρά παιδιά μαζί με τους γονείς τους στέκονταν κάτω από το μπαλκόνι του παππού και της γιαγιάς και έτσι, μακρόθεν, αντάλλασσαν μεταξύ τους τα «μου λείπεις» στέλνοντας φιλιά στον αέρα.

«Ποτέ μη χάσετε την αξιοπρέπεια σας». Βλέπουμε συχνά σε εκπομπές ή στις ειδήσεις πόσο πολύ έχουμε ισοπεδώσει την προσωπικότητά μας, έχει χαθεί ο σεβασμός και το ήθος; Περιμένατε ποτέ ότι στη χώρα μας θα διαβληθεί τόσο η κοινωνία μας από αξίες και ιδανικά μπροστά στο χρήμα;

Δεν διαχωρίζω την Ελλάδα από τις άλλες χώρες. Τουλάχιστον όχι ως προς την αποδόμηση κάποιων αξιών. Ναι, εμείς πρώτοι ανάψαμε τα φώτα του πολιτισμού. Ναι, εδώ γεννήθηκαν μεγάλοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Μετά όμως τι; Αγαπώ τη χώρα μου όπως αγαπά κάποιος τη χώρα που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Αυτή η αγάπη εδώ και χρόνια μετατρέπεται δυστυχώς σε παράπονο και θυμό. Για τα αδιανόητα που έγιναν δεδομένα. Αυτό βέβαια δεν έχει σύνορα. Είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Είναι παγκόσμιος ο τρόπος που διαμορφώνεται αυτό που αποκαλείται κοινός νους, καθώς και η διαδικασία των μεταλλάξεων που αυτός υφίσταται προκειμένου να μπορεί να αντεπεξέλθει στις πολιτισμικές, πολιτιστικές και κοινωνικές συνθήκες, όπως αυτές διαμορφώνονται κάθε φορά. Παγκοσμίως δηλαδή μαθαίνουμε να λειτουργούμε, κυρίως ως αποδέκτες ερεθισμάτων όπως αυτά επιβάλλονται από τις συνθήκες διαβίωσης και βέβαια από τον σύγχρονο Άρτο και Θεάματα.

Υπάρχει για σας γυναικεία λογοτεχνία και γιατί να βάζουμε ούγια στη γραφή μας;

Δε γνωρίζω αν με τον όρο «γυναικεία λογοτεχνία» αναφερόμαστε στη λογοτεχνία που γράφεται από γυναίκες ή σε εκείνη που κάποιοι αποφάσισαν πως πρέπει να απευθύνεται σε γυναίκες. Στην πρώτη περίπτωση μπορώ εύκολα να κατανοήσω και να αποδεχτώ την ούγια. Στη δεύτερη δυσκολεύομαι, καθόσον δεν μπορώ να γνωρίζω ποιος καθορίζει τι θα αφορά ποιον και με ποιον τρόπο. Αυτό είναι το ζήτημα που θέτω στην ιστορία «Ο Συγγράφων», στην οποία θεωρώ πως αναφέρεστε.

Στην ίδια ιστορία, βάζετε θα έλεγα το μαχαίρι στην πληγή των συγγραφέων και των εκδοτικών οίκων. Ποια ήταν η αφορμή που γράφτηκε και πώς συνδέσατε την ιστορία με την πανδημία;

Η ιστορία αφορά στην περίοδο του 2008-2010, την αρχή της οικονομικής κρίσης. Δεν έχει καμία σχέση με την πανδημία, εξόν όσων ανέφερα στην πρώτη σας ερώτηση. Μέσω αυτής της ιστορίας επιχειρώ μια απόπειρα να εξηγήσω και κυρίως να κατανοήσω την μορφή του σημερινού Άρτου και Θεάματος που πολλά χρόνια μετά τη χειραφέτηση της γυναίκας μοιάζει να πουλάει στο γυναικείο κοινό νοοτροπίες βγαλμένες από τα σεντούκια της γιαγιάς μου.Αυτό είναι το ζήτημα που θέτω στην ιστορία «Ο Συγγράφων», όπου εν προκειμένω, το βιβλίο αντιμετωπίζεται ως ένα προϊόν όπως όλα τα άλλα. Με τάργκετ γρουπ, προσφορά, κατασκευή της ζήτησης και όλα τα συμπαρομαρτούντα.

Πιστεύετε πως οι μάσκες είναι εκτός της προστασίας από τον ιό, και σύμβολο της φίμωσης και το μήνυμα στο κινητό μας είναι έλεγχος της ανελευθερίας και της υποταγής; Πώς όλα αυτά τα μηνύματα των έξι ιστοριών σας, ήρθαν για να μείνουν;

Πιστεύω πως οι μάσκες είναι αποκλειστικά αυτό για το οποίο έχουν προδιαγραφεί. Να προστατεύουν δηλαδή από τη μόλυνση από τον ιό. Σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να τις φανταστώ ως σύμβολα φίμωσης. Με τον ίδιο τρόπο, δεν μπορώ να «αναγνώσω» ζητήματα ελέγχου ελευθερίας πίσω από τα μηνύματα στο κινητό. Όπως και δεν μπορώ να γνωρίζω με ποιον τρόπο τα μηνύματα του Β6 ήρθαν για να μείνουν. Δεν μπορώ να γνωρίζω ούτε αν αξίζει να μείνουν. Αυτό θα το κρίνει ο κάθε αναγνώστης. Η γραφή είναι μια μοναχική συνθήκη. Το ίδιο και η ανάγνωση. Είναι ευχής έργο η ουσιαστική συνάντηση συγγραφέα-αναγνώστη. Είναι η μαγική στιγμή της αναίρεση αυτής της τόσο μοναχικής συνθήκης. 

Το θέμα της πανδημίας στη λογοτεχνία είναι σχετικά στα σπάργανά του, αφού ακόμη υπάρχει. Συνήθως γράφουμε για ένα θέμα όταν καταλαγιάσει και το επαναφέρουμε από τη μνήμη. Πιστεύετε πως θα εμπνεύσει πολλούς συγγραφείς και θα γίνει «πιασάδικο» θέμα;

Ενδεχομένως. Σίγουρα πάντως θα πρέπει να περάσει αρκετός καιρός για κάτι τέτοιο. Ίσως και αρκετά χρόνια.

Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Παρακολουθώ το BOOKIA αρκετά χρόνια και μπορώ να πω πως έχει συνεισφέρει αρκετά στον πολύπαθο χώρο του βιβλίου. Με παρουσιάσεις, κριτικές, προωθητικές ενέργειες. Για όλους εμάς που διαβάζουμε είναι μια ενδιαφέρουσα και ενημερωμένη πλατφόρμα. Σε όλους εμάς που γράφουμε δίνει ένα σημαντικό βήμα να μιλήσουμε για τη δουλειά μας.

Να υποθέσω πως το Β6 είναι κύημα της πανδημίας; Η συγγραφή λειτούργησε ως ψυχοθεραπευτικό μέσον για να αντέξετε όλα αυτά που συνέβησαν;

Το Β6 δεν είναι κύημα της πανδημίας, παρόλο που ένα μέρος του ολοκληρώθηκε σε αυτές τις συνθήκες. Ως προς το δεύτερό σας ερώτημα, πιστεύω πως η συγγραφή λειτουργεί ούτως ή άλλως ψυχοθεραπευτικά. Κουβαλάει έναν μεγάλο όγκο δουλειάς ο οποίος ενέχει μια επώδυνη διαδρομή που δεν είναι πάντα τόσο ευχάριστη ή ειδυλλιακή όπως περιγράφεται ενδεχομένως στις ταινίες. Αλλά έχει και συγκλονιστικά υπέροχες στιγμές ακόμα και όταν δε φέρει πάντα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Ευχαριστώ κυρία Μαργαρίτα Αλευρίδη, εύχομαι να είναι καλοτάξιδο κι ας ευχηθούμε να βγούμε γρήγορα από το τούνελ, από όλες τις απόψεις.

Εγώ σας ευχαριστώ.