Γράφει: ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΗΚΟΥΛΗΣ

Η άνοιξη είναι η εποχή της αναγέννησης, τόσο της φύσης όσο και των ανθρώπων. Ο χειμώνας φεύγει και η φύση αποκτά νέα χρώματα, αρώματα και ήχους. Ο άνθρωπος γιορτάζει το Πάσχα και την Ανάσταση του Κυρίου, ενώ η ψυχή του γεμίζει με ευλάβεια, συγκίνηση, χαρά και ελπίδα. Καθώς αυτό είναι το θέμα του βιβλίου, το οποίο αποτελεί συλλογικό έργο, θα ήθελα να μας πείτε πώς εμπνευστήκατε τη γέννησή του και ποιες εικόνες και συναισθήματα θέλατε να γεννηθούν στον μικρό αναγνώστη με την περάτωση της ανάγνωσής του.

Βρίσκω, γενικά, εξαιρετικές τις  συλλογές ιστοριών καθώς υπάρχει αφηγηματική πολυφωνία και ένα κοινό θέμα αναδεικνύεται με διαφορετικές οπτικές. Διαπιστώνοντας ότι δεν κυκλοφορούν ανθολογίες που να εστιάζουν στο Πάσχα, μια γιορτή που συμβαίνει στην καρδιά της άνοιξης, με πληθώρα παραδοσιακά έθιμα που άλλα προέρχονται από την αρχαιότητα, όπως τα «χελιδονίσματα» και άλλα από την επίσημη θρησκεία μας, έκρινα ότι θα είχε ενδιαφέρον η δημιουργία μια συλλογής για το Πάσχα. Θα κάλυπτε ένα κενό αφενός και αφετέρου θα περιελάμβανε κείμενα που θα απευθύνονταν στο σημερινό παιδί με τα δικά του ενδιαφέροντα. Με αυτό το σκεπτικό απευθύνθηκα σε συγγραφείς και εικονογράφους και χάρηκα πολύ, όταν, χωρίς δεύτερη σκέψη όχι απλά ανταποκρίθηκαν αλλά δέχτηκαν και το δεύτερο σκέλος της πρόσκλησής μου να παραχωρήσουν τα δικαιώματά τους ώστε από τις πωλήσεις του βιβλίου τα έσοδα να δοθούν στο Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας. Απέφυγα να θέσω συγκεκριμένο πλαίσιο θεματικής και οι συγγραφείς είχαν την ελεύθερη βούληση να κινηθούν προς όποια κατεύθυνση τους οδηγούσε η έμπνευσή τους. Οι συγγραφείς άντλησαν από τα έθιμά μας, τι συνήθειες μας και δημιούργησαν ιστορίες που αντιπροσωπεύουν όλες τις πτυχές αυτής της γιορτής. Κυρίως αναδεύεται η αλληλεγγύη, η φιλία, ο επαναπροσδιορισμός μας (με χιούμορ) σε έθιμα που κρίνονται «βάρβαρα» πια. Κυρίως η αξία της Αγάπης είναι διάχυτη στα κείμενα.

Ο ρόλος του παραμυθιού ήταν και θα είναι πάντα σημαντικός στη διάδοση των παραδόσεων από γενιά σε γενιά. Διδάσκει στα παιδιά με απλό τρόπο τις γιορτές της Χριστιανοσύνης, αλλά και τα έθιμα που τις συνοδεύουν, καθιστώντας τα προσιτά και κατανοητά. Συμφωνείτε με την προσέγγιση;

Το λαϊκό παραμύθι, προϊόν προφορικότητας και με οικουμενικό χαρακτήρα, αποτελεί μια κιβωτό γνώσης, εμπειρίας, αξιών και συνηθειών. Δε φτιάχτηκε με πρόθεση να διδάξει, αλλά να ψυχαγωγήσει. Το σύγχρονο παραμύθι και γενικά η εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών που απευθύνονται στα μικρά παιδιά, όπως οι εικονογραφημένες μικρές ιστορίες, επίσης κινούνται μακριά -ευτυχώς- από παιδαγωγικές σκοπιμότητες. Τα κείμενα αυτά, χωρίς να έχουν πρόθεση, καταφέρνουν την κοινωνικοποίηση του παιδιού. Μέσα σε αυτήν ενυπάρχει και η αναφορά σε έθιμα και παραδόσεις, κυρίως στα κείμενα που είναι «επετειακά» δηλαδή γράφονται επί τούτου, ώστε να αναδείξουν συγκεκριμένες πτυχές των γιορτών. Τα σύγχρονα κείμενα σ’ ένα πλαίσιο παγκοσμιοποίησης και αποδοχής της διαφορετικότητας, δεν εστιάζουν πια αποκλειστικά στη χριστιανοσύνη, αλλά έχουν έναν οικουμενικό τρόπο να αναδεικνύουν ναι μεν παραδόσεις αλλά ενταγμένες σε ένα πλαίσιο πιο διευρυμένο, στο οποίο να κυριαρχούν πανανθρώπινες αξίες. Οι συγγραφείς καταφέρνουν να δημιουργήσουν ευφάνταστες ιστορίες που συνδέουν ήθη και έθιμα με βαθύτερα νοήματα ανεξίθρησκα, που όμως είναι η καρδιά κάθε «θρησκείας», αυτής της ειρηνικής συνύπαρξης, αλλά με πινελιές που αφορούν και τη χριστιανοσύνη με το υπέρτατο μήνυμα της αγάπης.

Η φύση πάντα θα τροφοδοτεί τη φαντασία ενός συγγραφέα για να πλάσει την ιστορία του, για να δώσει φωνή στους ήρωές του, οι οποίοι, προερχόμενοι είτε από το ζωικό είτε από το φυτικό βασίλειο, θα κατακτήσουν την καρδιά των παιδιών, θα εξάψουν τη φαντασία τους και θα αποτελέσουν με τη συμπεριφορά τους παράδειγμα προς μίμηση ή προς αποφυγή. Θα ήθελα την τοποθέτησή σας.

Η φύση είναι η μεγάλη μήτρα της φαντασίας με ακόλουθο την κοινωνική ζωή. Είναι αλήθεια ότι η πλειοψηφία των χαρακτήρων των βιβλίων για μικρά παιδιά είναι ζώα με ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά. Σε αυτούς τους χαρακτήρες που δρουν όπως οι άνθρωποι και έχουν θετικά και αρνητικά στοιχεία και συμπεριφορές, οι αναγνώστες θα προβάλουν τον εαυτό τους, θα ταυτιστούν, θα πάρουν αποστάσεις, θα διαμορφώσουν άποψη μέσα από την κριτική σκέψη. Αυτός είναι άλλος ένας σημαντικός ρόλος της λογοτεχνίας. Προβάλλει πτυχές της κοινωνίας και χωρίς παιδαγωγικότητα αποκαλύπτει προθέσεις, αιτίες και αποτελέσματα και ο αναγνώστης ερμηνεύει, παίρνει απαντήσεις και διαμορφώνει άποψη.

Ποια είναι η δέουσα προσοχή που πρέπει να δοθεί στη συγγραφή ενός λογοτεχνικού κειμένου (θεματολογία, λεξιλόγιο, περιγραφή κ.λπ.), όταν αυτό απευθύνεται σε μικρούς αναγνώστες, καθιστώντας το με αυτόν τον τρόπο, κατά τη γνώμη μου, ένα δύσκολο εγχείρημα εν συγκρίσει με τη λογοτεχνία που απευθύνεται σε ενήλικες;

Αρκετοί είναι εκείνοι που θεωρούν ότι η συγγραφή μιας ιστορίας για παιδιά και δη μικρά, είναι μια απλή υπόθεση και γράφεται στο «πιτς-φυτίλι». Αυτή η άποψη δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα, ακριβώς γιατί το κείμενο απευθύνεται σε αναγνώστες που είναι εν εξελίξει σε πολλά επίπεδα όπως η αντίληψη, η γλώσσα, η κατανόηση, η ερμηνεία κ.λπ. Ένα θέμα που απασχολεί τους/τις συγγραφείς είναι η αποφυγή οποιασδήποτε λογοκρισίας σχετικά με το θέμα. Τα σύγχρονα κείμενα αναπτύσσουν τα πάντα θεματολογικά. Ξεδιπλώνουν την κοινωνία στους μικρούς αναγνώστες με αλήθειες. Το επίμαχο σημείο είναι ο τρόπος. Δεν είναι το τι λέει μια ιστορία αλλά το πώς το λέει. Και αυτό απαιτεί μια ιδιαίτερη ευαισθησία και γνώση τεχνικής για να έχουμε ένα αποτέλεσμα που θα απέχει από το γνωστό «διδάσκει» δηλαδή την παιδαγωγική πρόθεση. Οι καλές ιστορίες μιλούν για τα πάντα, με τρόπο που κατορθώνουν τον πρωταρχικό σκοπό της ανάγνωσης ενός λογοτεχνικού βιβλίου: της απόλαυσης. Δεν είναι εύκολο αυτό. Οι μικροί αναγνώστες έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και απαιτούν σωστή διαχείριση κειμένων. Η συγγραφή για παιδιά είναι απαιτητικό εγχείρημα και αυτό έχει επισημανθεί από συγγραφείς που γράφουν τόσο για παιδιά όσο και για ενηλίκους. Το επιβεβαιώνω και η ίδια.

Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά, ωστόσο, κάλλιστα, μπορεί και πρέπει να διαβαστεί και από εμάς τους ενήλικες. Γιατί όλοι έχουμε την ανάγκη από τη σημασία των μηνυμάτων και τον πλούτο των συναισθημάτων που δημιουργούνται από την ανάγνωσή του. Συμφωνείτε;

Το καλό βιβλίο, ως έργο τέχνης, είναι υπεράνω ηλικιακών ορίων. Η απόλαυση αφορά εξ ίσου και τον διαμεσολαβητή ενήλικα που θα επιλέξει και θα μεταφέρει το περιεχόμενο στα παιδιά, άρα θα το νιώσει και ο ίδιος. Τα αυθεντικά λογοτεχνικά κείμενα και δη εκείνα που επαναφέρουν στους ενήλικες την παιδική τους ηλικία, που αναδύεται μέσα από τις δικές τους αναμνήσεις, του παιδιού που ποτέ δεν αποχωριζόμαστε, έχουν τη δύναμη να συγκινούν τους ενήλικες και να τους θυμίζουν το νόημα της ζωής, την αυθεντικότητα μέσα από τον πλούτο των συναισθημάτων και της συγκίνησης.

Μιλήστε μας για το Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας στο οποίο θα διατεθεί μέρος των εσόδων της έκδοσης.

Το Μουσείο Παιδικής και Εφηβικής Λογοτεχνίας(ΜΠΕΛ) ιδρύθηκε με σκοπό να διασώσει ιστορικά το έργο των δημιουργών(συγγραφέων και εικονογράφων), να το διαφυλάξει και να το αναδείξει. Μέσα από το αρχειακό υλικό που διαθέτει μπορεί να κανείς να παρακολουθήσει την εξέλιξη της παιδικής λογοτεχνίας και του παιδικού βιβλίου και των ειδών του, ακόμη και ως προς την υλικότητα. Χειρόγραφα κείμενα και πώς αυτά γίνονται βιβλία, αλληλογραφία συγγραφέων, παλαιά παιδικά περιοδικά, συνεντεύξεις δημιουργών, προσωπικά αντικείμενά τους, φωτογραφικό υλικό, είναι κάποια από αυτά που διαθέτει το ΜΠΕΛ. Παράλληλα, πραγματοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια με άξονα πάντα το βιβλίο, ώστε να καλλιεργήσει τη φιλαναγνωσία. Στην ιστοσελίδα του μπορεί κανείς να έχει μια πληρέστερη ενημέρωση για τους στόχους και τις δράσεις του και εάν ενδιαφέρεται να γίνει μέλος του Συλλόγου «Οι φίλοι του ΜΠΕΛ» που με τη σειρά του ενισχύει το μουσείο. Ως διευθύντρια του ΜΠΕΛ εκτιμώ ιδιαίτερα την προσφορά των συγγραφέων και εικονογράφων του βιβλίου 10+1 Πασχαλινές ιστορίες καθώς και την Ελληνοεκδοτική που με φροντίδα υλοποίησε την ιδέα μου για την έκδοση αυτού του βιβλίου, έσοδα του οποίου θα ενισχύσουν τις προσπάθειες του μουσείου και τις δράσεις του.