Γράφει: Λεύκη Σαραντινού

Ο Μιχάλης Μοδινός γεννήθηκε στην Αθήνα το 1950. Θεωρητικός και ακτιβιστής του οικολογικού κινήματος, δούλεψε ως περιβαλλοντολόγος, γεωγράφος και μηχανικός στην Αφρική, στη Λατινική Αμερική και στην ελληνική περιφέρεια. Συνεργάστηκε με διεθνείς οργανισμούς και δίδαξε σε ποικίλα ακαδημαϊκά ιδρύματα ανά τον κόσμο. Υπήρξε ιδρυτής και εκδότης της Νέας Οικολογίας, πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και διευθυντής του Διεπιστημονικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών (ΔΙΠΕ).

Στο δοκιμιακό-ερευνητικό του έργο περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων τα βιβλία Μύθοι της Ανάπτυξης στους Τροπικούς, Από την Εδέμ στο Καθαρτήριο, Τοπογραφίες, Το Παιγνίδι της Ανάπτυξης, Παγκοσμιοποίηση και Περιβάλλον και Η Αρχαιολογία της Ανάπτυξης. Στο μυθοπλαστικό τα βιβλία Χρυσή Ακτή, Ο Μεγάλος Αμπάι, Επιστροφή (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), Η Σχεδία (Ειδικό Κρατικό Βραβείο και ελληνική εκπροσώπηση στο Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας), Άγρια Δύση, Τελευταία Έξοδος: Στυμφαλία, Εκουατόρια (Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και Βραβείο του περιοδικού Literature), Το Πλέγμα, Παραγουάη και Τα θαύματα του Κόσμου. Την τελευταία μιάμιση δεκαετία συνεργάζεται ως κριτικός βιβλίου με την εφημερίδα Τα Νέα και ποικίλα λογοτεχνικά περιοδικά.

Στο Bookia μας μίλησε για τη νέα συλλογή διηγημάτων του με τίτλο, Τα Θαύματα του Κόσμου.

Στα δεκαέξι διηγήματα του βιβλίου σας συμπεριλαμβάνονται δημοσιευμένα διηγήματα και μη. Θα μας πείτε αν τα περισσότερα από αυτά είναι γραμμένα σε ώριμη ή σε νεανική ηλικία;

Ε! Μάλλον σε ώριμη. Άλλωστε η λογοτεχνική μου στροφή έγινε μετά το 2005, - ως τότε έγραφα οικογεωγραφικής κατεύθυνσης επιστημονικά και ταξιδιωτικά δοκίμια. Πάντως, καλύπτουν ποικίλες περιόδους της ζωής μου σε ό,τι αφορά το μυθοπλαστικό υλικό, το πραγματολογικό φορτίο, αλλά και τους χρόνους της αφήγησης.

Έχετε ταξιδέψει σε όλα-ή σε κάποια από τα μέρη που παρουσιάζουν τα διηγήματα του βιβλίου σας;

Βεβαίως σε όλα, φαίνεται άλλωστε αυτό, έτσι δεν είναι; Και έχω δουλέψει σε πολλά απ’ αυτά, φερ' ειπείν στο Καμερούν, την Κρήτη και τα αιθιοπικά υψίπεδα. Το ταξίδι μπορεί να γίνει συγγραφικό πλεονέκτημα, ωστόσο είναι και επικίνδυνο στη χρήση του, πιστέψτε με. Απαιτεί σεβασμό, όχι καταναλωτική βουλιμία ου τύπου «έχω πάει κι εκεί». Ξέρετε, οι τόποι έχουν τη σημασία τους πέραν των φυσικών περιγραφών, της ιστορίας και της πάντα ενδιαφέρουσας ανθρωπογεωγραφίας που εμπεριέχουν. Συχνά καθορίζουν τη δράση των ηρώων μου και την εκδίπλωση μιας ιστορίας ή γίνονται οι ίδιοι ήρωες μιας αφήγησης. Γι' αυτό άλλωστε πολλά βιβλία μου έχουν γεωγραφικό προσδιορισμό στον τίτλο [Άγρια Δύση, Ο Μεγάλος Αμπάι, Εκουατόρια, Χρυσή Ακτή, Παραγουάη, Τελευταία Έξοδος Στυμφαλία]. Πάντως, αυτό που σταθερά με βασανίζει διαχρονικά είναι η σχέση της Ελλάδας με τον κόσμο, το πού «ανήκομεν», - το πολιτισμικό σχίσμα Ανατολής -Δύσης. Και, κάτι ακόμη να προσθέσω. Για μένα είναι μεγάλη πρόκληση να συσχετίζω τους τόπους με το στόρυ. Τελείως αλλιώτικα δρουν οι ίδιοι άνθρωποι σε διαφορετικές συντεταγμένες, κι αυτό πρέπει να φανεί με τους τρόπους της γραφής. Ο χώρος, με τα ποικίλα συστατικά του στοιχεία, γίνεται συχνά κεντρικός ήρωας μιας αφήγησης, οπότε το δραματουργικό φορτίο και η εν γένει ανθρώπινη περιπέτεια καθορίζονται από αυτόν.

Σε όλα σας τα διηγήματα γίνεται εμφανές το θέμα της παγκοσμιοποίησης, αλλά και της οικολογίας και της πράσινης ανάπτυξης σήμερα. Πιστεύετε ότι το ζήτημα της καταστροφής του πλανήτη μας είναι ένα θέμα που συνδέεται άμεσα με την παγκοσμιοποίηση;

Μπορείτε να το θέσετε και έτσι. Πιο σωστό θα ήταν να πούμε ότι είναι απόρροια της γενικευμένης πια διαρκούς ανάπτυξης, της άλογης κατανάλωσης- απληστίας, και βέβαια της ανεξέλεγκτης τεχνολογικής αλλαγής. Και ας μην ξεχνάμε την πληθυσμιακή έκρηξη.

Ξεχωρίζετε κάποιο από τα διηγήματα του τόμου σας; Κι αν ναι, γιατί;

Τα αγαπάω όλα. Ωστόσο τον τόνο ίσως δίνει το σύντομο καταληκτήριο αφήγημα, ένα «έκκεντρο» παραμύθι, Η Κοκκινοσκουφίτσα στον Βασιλικό Κήπο. Διαθέτει, πιστεύω σαρκασμό και ειρωνεία μαζί με την φρεσκάδα της παιδικής ηλικίας, αλλά και μια φροϋδική προσέγγιση του παιδιόθεν ερωτισμού. Κι έχουμε ανάγκη από την παιδική ματιά στα πράγματα. Αυτό είναι μια παραδοχή με μεγάλη σημασία σ' αυτή τη συλλογή. Γι αυτό έχουμε εδώ μια εντόπια αντιστροφή του μύθου της Κοκκινοσκουφίτσας που ανακαλύπτει τα θαύματα του κόσμου μέσω της καταβρόχθισης του λύκου. Θέλει να δικαιώσει τρόπον τινά τον τίτλο, το δικαίωμα να αλιεύεις τα θαύματα της ζωής ή πιο απλά να εκπλήσσεσαι.

Τελικά, μετά από τη μακροχρόνια εμπειρία σας στη συγγραφή, θεωρείτε ότι το διήγημα είναι το δυσκολότερο είδος του αφηγηματικού λόγου ή το μυθιστόρημα;

Δεν είμαι βέβαιος, έχουν άλλες απαιτήσεις και χρονικούς ορίζοντες. Για μένα, μετά από εννέα μυθιστορήματα υψηλού μόχθου και έρευνας, καιρός ήταν ίσως να καταφύγω στο διήγημα. Το φοβόμουν το διήγημα για πολλά χρόνια, προτιμούσα την άπλα των μεγάλων οριζόντων, τον πολυετή καμιά φορά προγραμματισμό και την ερευνητική «επένδυση», μέχρι να έρθει η έμπνευση. Είναι, ξέρετε, ένα στοίχημα να δοκιμάζεσαι στην επιγραμματικότητα ή τη συμπερασματικότητα που οφείλει να διαθέτει μια καλή ιστορία μικρού μήκους. Στη στροφή μου αυτήν, ήταν ένα είδος αυτοτέλειας της γραφής που ήθελα να καταφέρω.

Πιστεύετε πως θα μπορέσουμε τελικά να σώσουμε τον πλανήτη ή ότι η μάχη έχει πλέον χαθεί για εμάς;

Χρειάζεται μια ριζική αλλαγή πορείας σε πολλά επίπεδα ώστε οι κοινωνίες να οχυρωθούν ιδεολογικά και θεσμικά απέναντι στις απειλές της περιβαλλοντικής φθοράς, των αλλεπάλληλων οικονομικών και ενεργειακών κρίσεων, και τελευταία των ολοκληρωτισμών που επανέρχονται με ανησυχητική πυκνότητα και ένταση. Πρόκειται κυριολεκτικά για υπαρξιακό ζήτημα. Αν δεν ελπίζαμε, δεν θα δρούσαμε, ούτε ίσως θα γράφαμε.