Απ\' όλα τα έργα του εξαίσιου συγγραφέα, το εν λόγω είναι ασφαλώς το πιο βαθύ, το πιο ευρύ,
το πιο εμπεριστατωμένο· πιθανόν, όμως, για τους ίδιους ακριβώς λόγους, να είναι και το πιο
ακατανόητο.

Νά ποια είναι η ιδέα και η πλοκή αυτού του παράξενου και εγκυκλοπαιδικού βιβλίου που θα
μπορούσε να φέρει ως υπότιτλο: "Περί της απουσίας μεθόδου στη μελέτη των ανθρώπινων γνώσεων".

Δύο αντιγραφείς που εργάζονται στο Παρίσι, γνωρίζονται τυχαία και συνδέονται με στενή φιλία. Ο ένας κληρονομεί ένα ποσό, ο άλλος εισφέρει τις οικονομίες του· αγοράζουν ένα αγρόκτημα στη Νορμανδία, όνειρο ζωής και των δυωνών, και εγκαταλείπουν την πρωτεύουσα.

Εκεί ξεκινούν μια σειρά μελέτες και πειράματα που αγκαλιάζουν όλες τις γνώσεις της ανθρωπότητας· και τότε αρχίζει να εξελίσσεται το φιλοσοφικό θέμα του έργου.

Στην αρχή επιδίδονται στην κηπουρική, και μετά στη γεωργία, τη χημεία, την ιατρική, την
αστρονομία, την αρχαιολογία, την Ιστορία, τη λογοτεχνία, την πολιτική, την υγιεινή, το μαγνητισμό, τη μαγεία· φτάνουν στη φιλοσοφία, χάνονται στις αφηρημένες έννοιες, πέφτουν στη θρησκεία, αηδιάζουν, αποπειρώνται να μορφώσουν δύο ορφανά, αποτυγχάνουν πάλι και, απογοητευμένοι, απελπισμένοι, ξαναπιάνουν ν\' αντιγράφουν όπως παλιά.

Το βιβλίο, επομένως, είναι μια επιθεώρηση όλων των επιστημών, όπως αυτές εμφανίζονται
σε δύο πνεύματα αρκετά διαυγή, μέτρια και απλοϊκά. Ταυτόχρονα, είναι και μια υπέροχη συσσώρευση γνώσης και, κυρίως, μια λαμπρή κριτική όλων των επιστημονικών συστημάτων, έτσι όπως αυτά αντιπαρατίθενται και αλληλοαναιρούνται απ\' τις αιώνιες αντιφάσεις των συγγραφέων, τις αντιφάσεις των γεγονότων και τις αντιφάσεις των παραδεδεγμένων και αδιαμφισβήτητων νόμων. Είναι η ιστορία της αδυναμίας της ανθρώπινης διάνοιας, ένας περίπατος στον άπειρο λαβύρινθο της λογιοσύνης μ\' ένα μίτο στο χέρι· ο μίτος αυτός είναι η μείζων ειρωνεία ενός θαυμάσιου στοχαστή που διαπιστώνει συνεχώς, στα πάντα, την αιώνια και οικουμενική βλακεία.
(Guy de Maupassant)