Μαίρη Λίπκοβιτς-Μικρά επεισόδια μνήμης-Εκδόσεις Άπαρσις

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

«Όποια πόρτα κι άνοιγα βρισκόμουν μες τα παιδικά μου χρόνια»

Τάσος Λειβαδίτης

Τρυφερό και συγκινητικό θα χαρακτήριζα το πρώτο βιβλίο της Μαρίας Λίπκοβιτς «Μικρά επεισόδια μνήμης» από τις εκδόσεις Άπαρσις. Με σκίτσα της εικαστικού Δέσποινας Πανταζή. Είναι όμορφο όταν παντρεύονται οι Τέχνες σε ένα βιβλίο. Όπως και το δεύτερο βιβλίο της συγγραφέως που έγραψα τη γνώμη μου πριν λίγες ημέρες , «Το Πολλαπλό είδωλο», κι εδώ τολμά μέσα σε 76 σελίδες να αγκαλιάσει τη μνήμη της από τα παιδικά της χρόνια στο Σουδάν τις δεκαετίες ‘60-‘70 μέχρι και την ενηλικίωση της. Διαπολιτισμικό θα το έλεγα κι αυτοβιογραφικό γνωρίζοντας ότι μεγάλωσε στο Σουδάν και οι εικόνες της είναι πολλές. Δεν έχει τύχει να διαβάσω άλλο βιβλίο γι αυτή τη μακρινή χώρα και πως έζησε η ελληνική παροικία όταν αναγκάστηκε να μεταναστεύσει στην άγνωστη αυτή ήπειρο. Με τη μνήμη οδηγό, γραμμένο στο πρώτο πρόσωπο που το κάνει πιο άμεσο και οικείο, με ταξίδεψε στις όχθες του Νείλου, με κέρασε σπιτική λεμονάδα, «μύρισα» την κουζίνα τους με τα πολλά μπαχάρια, με περπάτησε στις υπαίθριες αγορές πιάνοντας την το χέρι να με ξεναγήσει και να με συστήσει τις φυλές αυτού του κράτους. Να με ζεστάνουν με το χαμόγελο τους. Άλλωστε οι Έλληνες είχαν πάντα ιδιαίτερη σχέση με τους Σουδανούς, σε αντίθεση με τους Βρετανούς που τους θεωρούσαν ανθρώπους δεύτερης κατηγορίας. Και για αυτό οι Έλληνες είναι αγαπητοί μέχρι και σήμερα. Αυτό φαίνεται και στο επεισόδιο μνήμης που αναφέρει η συγγραφέας στον θάνατο του πατέρα της όπου τον τίμησαν οι Σουδανοί υπάλληλοι του. Πού αν κι ανήκαν σ’ άλλο θρήσκευμα, μπήκαν στην ορθόδοξη εκκλησία να δείξουν την ευγνωμοσύνη τους. Μήνυμα; Οι λαοί δεν έχουν να χωρίσουν τίποτε μεταξύ τους αν δεν επεμβαίνουν οι Μεγάλοι αυτής της γης.

Για την ιστορία, οι Έλληνες δεν έφυγαν από το Σουδάν, όταν έγινε ανεξάρτητη χώρα το 1956, αλλά μετά το πραξικόπημα του 1969, όταν έχασαν τις περιουσίες τους στο κύμα εθνικοποιήσεων που ακολούθησε. Το τελειωτικό χτύπημα για την ελληνική παροικία ήταν το 1983 όταν επιβλήθηκε το καθεστώς της σαρία.

Το μικρό αυτό βιβλίο μας ταξιδεύει στα νησιά του Αιγαίου, την Αθήνα, στην Αίγυπτο, στο Σουδάν, στη Γιουγκοσλαβία, στο Λονδίνο και όλες αυτές οι μνήμες συνοδεύονται με στίχους ποιητών όπως του Λειβαδίτη, Ρίτσου, Ελύτη, Δημουλά, και αποφθέγματα Καζαντζάκη, Τσέχοφ, Σαραμάγκου, Λουντέμη,Κάφκα που σημάδεψαν την πορεία της. Μιλά για τους γονείς της με μια συγκινητική γλυκύτητα αλλά και τις θείες, τους θείους της, τους φίλους της. Αλλά δεν λείπει το πολιτικό σκηνικό των χωρών που μας ταξιδεύει. Όπως τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο, με τις κολεκτίβες και τα αποτελέσματα του πολέμου, τα γεγονότα του Σουδάν αλλά και για την προσωπική της πολιτική επανάσταση.

Μα για ποιο άλλο λόγο γράφονται τα βιβλία; Να ξύνουν τις μνήμες που ίσως κρύφτηκαν σε κάποιο κουτί. Και η επόμενη γενιά ποια «όπλα» θα έχει στη φαρέτρα της αν εμείς δεν τους τα μεταλαμπαδεύσουμε; Η συλλογική μνήμη είναι το «όπλο» της για να συνεχίσει να πορεύεται. Καλοτάξιδο κι αυτό το βιβλίο Μαρία Λίπκοβιτς!

«Αν με ρωτήσετε τι μου έχει μείνει από εκείνη την εποχή, θα απαντήσω η μυρωδιά του γιασεμιού, η γεύση της σπιτικής λεμονάδας, το γλυκό βύσσινο, το υποβρύχιο, το άρωμα της μητέρας, η μυρωδιά του πούρου του μπαμπά»

«Το ταξίδι δεν τελειώνει ποτέ, είναι τα όνειρα που κρατούν τον κόσμο στην τροχιά του» Σαραμάγκου.