Ελένη Θωμά-Α, ρε μαμά-Εκδόσεις Άπαρσις

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Αν και είναι το πρωτόλειο βιβλίο της συγγραφέως με ενθουσίασε, με καθήλωσε θα έλεγα. Δεν ήθελα να το αποχωριστώ. Με κέρδισε η γραφή της και περισσότερο το πρώτο πρόσωπο που το καθιστά ολοζώντανο και αυτοβιογραφικό. Μέσα στις 283 σελίδες της εκφράζει σπαραγμό ψυχής. Άλυτα ερωτήματα που μπορεί να κρύβουμε και δεν μπορέσαμε να τα λύσουμε. Και το άγνωστο μας βασανίζει. Δεν μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά αφού ο συνδετικός κρίκος του παρελθόντος με το παρόν μάς αποσυντονίζει και δεν είμαστε ο εαυτός μας. Απελευθερωμένος, χωρίς απωθημένα. Πώς μπορούμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας και ιδιαίτερα τις κόρες μας αφού εμείς δεν καθαρίσαμε τους προηγούμενους λογαριασμούς; Το «Α, ρε μαμά» το έχουμε ξεστομίσει πολλές φορές. Περνώντας τα χρόνια και χάνοντας την από τη ζωή, βλέπουμε πως κάτι πάει στραβά και μας βγαίνει ένα παράπονο. Όπως η πρωταγωνίστρια, η Αννιώ, που ενώ παντρεύτηκε κι έκανε παιδιά, ψάχνει εναγωνίως να βρει τις ρίζες της. Να λύσει τα γιατί της συμπεριφοράς της μάνας της απέναντι της μετά από πολλά χρόνια, ανοίγοντας με πείσμα επτασφράγιστα στόματα μιας κοινωνίας που ήθελε να ξεχάσει. Διαβάζουμε μια ανθρώπινη ιστορία ενδοσκόπησης στη γυναικεία ψυχή, την ταλαιπωρημένη και οι νεότερες ζουν μέσα από τις σελίδες του την κατακραυγή της που δεν έχει τέλος. Η συγγραφέας συνδέει την Ελλάδα των μνημονίων με την Ελλάδα μετά τον Εμφύλιο. Βιώνει βαθιά τις σχέσεις μάνας και κόρης με πολλά απρόοπτα, δύσμοιρες ανατροπές.

Η πρωταγωνίστρια, η Άννα ενηλικιώνεται στην Πάτρα της μεταπολίτευσης και η Στέλλα, η μάννα της στην Ήπειρο μετά τον Εμφύλιο. Τότε που όλα τα έσκιαζε το σκοτάδι. Τότε που η γυναίκα ήταν το θύμα και δεν μπορούσε να βρει το δίκιο της. Που δεν γνώριζε να διαχειριστεί το σώμα της, που έπρεπε να παντρευτεί για να μη μείνει το στίγμα πάνω της. Η περιπλάνηση στα Τζουμέρκα, η ομορφιά της φύσης και η αγριάδα της πέτρας έρχεται αρμονικά και δένεται με τη ζωή της Στέλλας. Η αλήθεια και το μυστικό όλων έρχεται και ξεσκεπάζεται στα μάτια της. Με τη βοήθεια ψυχολόγου ξεδιαλύνει την αρχή του κουβαριού, με συμπαραστάτες την οικογένεια της. Θα έρθει η λύτρωση; Θα μπορέσει να ορθοποδήσει; Θα μπορέσει να βρει τη σωτηρία της ψυχής της; Θα μπορέσει να κόψει τον ομφάλιο λώρο με τη μάνα της; Θα γίνει η γυναίκα που της αξίζει να απελευθερωθεί; Ο παλιός εαυτός θυμώνει με τον νέο, παλεύει, πονά, κουβαλά ενοχές που της φόρτωσε η μητέρα της. Ήθελε να βιώσει η κόρη της όσα υπέφερε εκείνη; Η Ηπειρώτικη ντοπιολαλιά που τη γνωρίζει καλά λόγω καταγωγής και διαμονής στα Γιάννενα, η ομορφιά της λίμνης που ζει μέσα στην ομίχλη, μας ταξιδεύει όπως και η ιστορία της πόλης δεν κουράζει. Αντίθετα, μας ξεκουράζει από τον δραματικό μονόλογο και τις σκέψεις που τη βασανίζουν. Η Άννα ψάχνει να βρει ποια είναι πραγματικά είναι η μητέρα της, τι έκρυβε μέσα της. Κανείς δεν μιλούσε για το νεκρό βρέφος, που ήταν η αρχή του δράματος. Η φτώχια, η απελπισία, η αμορφωσιά ήταν οι αιτίες. Πώς μπορούσε μια μητέρα ανήλικη 14-17 ετών, να γεννήσει ένα παιδί χωρίς στεφάνι; Περίτεχνα η συγγραφέας μπλέκει τη ζωή της Στέλλας με την αρχαία τραγωδία. Δεν μπορεί να αποφύγει ο αναγνώστης αυτόν τον συνειρμό. Πράγματι οδυνηρό. Ήρωες σκληροί, δουλεμένοι που η συγγραφέας τους έχτισε τόσο πραγματικούς. Όπως ακριβώς τους ήθελε η κοινωνία. Θαύμασα την Άννα για τη δύναμη της να φτάσει στο τέλος του μυστικού και δεν δείλιασε να τα παρατήσει ούτε στιγμή παρά τα εμπόδια που συνάντησε. Συμπάθησα τη Στέλλα αφού έμαθα το μυστικό της, τον πατέρα της που δεχόταν αδιαμαρτύρητα τα γεγονότα. Δεν συμπάθησα τις συγγένισσες της που αν και γυναίκες δε τη βοήθησαν να βρει την άκρη. Μια ατέλειωτη σιωπή αντίκριζε η Άννα. Παντού, ακόμη και στα γρανάζια της δικαιοσύνης. Μήπως και σήμερα κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει; Και το σήμερα; Πώς μπόρεσε η Άννα να αντέξει το σήμερα κουβαλώντας τις φοβίες και τα απωθημένα του χθες; Πώς μπόρεσε να δεχθεί πως η κόρη της θα έφευγε με ένα sleeping bag, χωρίς να πάρει το πτυχίο για να γυρίσει μόνη της τον κόσμο; Εδώ θα δούμε τη δική μας γενιά που μεγαλώσαμε τις κόρες μας στα πούπουλα, στην ασφάλεια τους και φεύγουν σαν τα χελιδόνια γιατί η Ελλάδα των μνημονίων τα αναγκάζουν να πετάξουν μακριά. Δεν έχουμε δικαίωμα να τα εμποδίσουμε. Δεν θέλω να αποκαλύψω περισσότερα για να σας προκαλέσω να το διαβάσετε. Με ένα αναστεναγμό και ένα «Α, ρε μαμά» έκλεισα το βιβλίο

«Ο φόβος που σε μετέδωσε ήταν σχεδιασμένος για να σε προφυλάξει. Να φοβάσαι να μετατρέψεις την ανησυχία σου σε κάτι θετικό…..»

«Και πίσω τους οι χιλιάδες γυναίκες της εποχής τους μετά τον εμφύλιο, που οι κραυγές τους και η σιωπή τους φτάνουν στ’ αυτιά μας και σήμερα»

«Όλη μου η προσπάθεια ήταν να βρω εσένα μάνα; Ή τον εαυτό μου; Προσπάθησα να βρω τον εαυτό μου κι έπεσα σε σένα. Δεν πορεύεται ο άνθρωπος μόνος του, μάνα, κουβαλάει μαζί του τους προγόνους του. Έψαξα. Ξαναγύρισα σε μένα..»

Ένα βιβλίο- τιμή μέρα που είναι σήμερα σε εκείνες τις γυναίκες που ένιωσαν το στίγμα και την απόρριψη. Καλοτάξιδο να είναι Ελένη Θωμά και ευχή μου να διαβαστεί από πολλές γυναίκες. Γιατί το παρελθόν είναι ζωντανό και μας κουνά το δάχτυλο αν το λησμονήσουμε. Η αυτογνωσία είναι ο καλύτερος οδηγός προς τη λύτρωση. Ψάχνοντας τις ρίζες θα ελευθερωθούμε, όπως η Αννιώ.