Γιώργος Πολυράκης-Σε βαθιά νερά-Εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ένα ακόμη βιβλίο του Γιώργου Πολυράκη έφτασε στο τέλος του. Δοκιμασμένος συγγραφέας, έχω διαβάσει πολλά βιβλία του και τον επιλέγω αμέσως, χωρίς να διαβάσω την περίληψη του βιβλίου. Το εξώφυλλο δεν μπορούσα να μη το κοιτάξω αφού το βιολί σίγουρα θα δήλωνε την παρουσία του μέσα στις 415 σελίδες του.

«Η ζωή είναι ένα τεράστιο θέατρο, όπου παίζεται η ίδια τραγωδία με διαφορετικούς τίτλους» και «ότι δεν υπάρχει πλέον άγριο και απαίσιο θηρίο από τον άνθρωπο». Δυο γνωμικά του Σοπενχάουερ που πιστεύω ότι ταιριάζουν απόλυτα στους πρωταγωνιστές αυτού του βιβλίου. Το πρώτο γνωμικό το ταίριαξα με τη Σφακιανή ηρωίδα, τη Μαρίνα, και το δεύτερο για τους άντρες που έπαιξαν τον χειρότερο ρόλο στη ζωή της. Που τη στιγμάτισαν. Αλλά παρά τις τραγωδίες που βίωσε, βγήκε δυνατή. Γι αυτό τη θαύμασα. Για τον δυναμισμό και την ανεξαρτησία της. Ότι ήταν από τα Σφακιά δεν ήταν τυχαίο. Μια ανήλικη κοπέλα, που έζησε τη ζωή στο χωριό με όλα τα κοινωνικά κατάλοιπα, που τη σταμάτησαν το σχολείο γιατί ο προορισμός της ήταν ο γάμος και τα παιδιά. Χαρακτηριστική η εικόνα Στεναχωρήθηκε κι έκλαψε, επειδή αγαπούσε με πάθος τα γράμματα, αλλά η μάνα της τής το ξέκοψε χωρίς πολλές κουβέντες: ‘‘Σου φτάνουν τα γράμματα που έμαθες. Εδά θα αρχίσεις να μαθαίνεις τις δουλειές που έχει το σπίτι. Άμα παντρευτείς, ο άντρας σου δεν θα νοιάζεται για τα γράμματα που κατέχεις, αλλά αν είσαι καλή νοικοκυρά, αν κατέχεις να μαγειρεύεις, να υφαίνεις και να αναθρέφεις τα κοπέλια που θα κάνεις…». Πολύ δύσκολα χρόνια, όμορφες εικόνες της Κρητικής άγριας φύσης, στην άγνωστη Κρήτη. Σε μονοπάτια βουνά δυσπρόσιτα που η Μαρίνα τα διάβαινε χωρίς να τη νοιάζει αν περνούν από εκεί βοσκοί. Η Μαρίνα το αποφάσισε και ταξίδεψε μέχρι την Αυστραλία, εκείνων των χρόνων της μετανάστευσης, ως προσκεκλημένη του αδελφού της, του Μανούσου. Που, παρά τα πολλά χρόνια που είχε φύγει μετανάστης, δεν άλλαξε καθόλου την Ελληνική νοοτροπία και σκέψη. Μια φωτογραφία της Μαρίνας ήταν η αφορμή του ταξιδιού. Για να παντρευτεί έναν ομοεθνή, τον Παρασκευά, πολλά χρόνια μεγαλύτερο της. Όμως στο πλοίο, λίγο πριν αποβιβαστεί στο Σύδνεϋ, έζησε το μεγάλο της μαρτύριο από ένα αξιωματικό του πλοίου. Αθώα όπως ήταν και με το βιολί που της είχε χαρίσει ο αδελφός της ο Ανδρέας, τη ξεμυάλισε για να παίξει στη σάλα. Επιτέθηκε και με ύπουλο τρόπο τη βίασε. Τελευταία μέρα έγινε ώστε να χαθούν τα ίχνη του. Δεν ήταν η πρώτη μετανάστρια που έπεσε στα δίχτυα του. Από εκείνη τη στιγμή η Μαρίνα πάλεψε και αγωνίστηκε για να κρατήσει το μωρό της. Πόση δύναμη βρίσκεις μέσα σου όταν έρχεσαι αντιμέτωπη να παλέψεις με τα θεριά; Τους άντρες που εκμεταλλεύτηκαν, τη λοιδόρησαν, και της έσπασαν το αγαπημένο της βιολί; Σε μια ξένη χώρα, χωρίς να γνωρίζεις τη γλώσσα, την κουλτούρα και τους ανθρώπους της; Η Μαρίνα πείσμωσε και αγωνίστηκε. «Άνθρωποι ανάλγητοι υπήρχαν πάντοτε και δε θα έπαυαν ποτέ να υπάρχουν. Δεν ήταν όλοι ζυμωμένοι από τα ίδια υλικά.» Ο αναγνώστης ζει τον διαρκή αγώνα της, βαριανασαίνει μαζί της, λυπάται για τον πόλεμο που την κάνει ακόμη και η Ελληνική κοινότητα της Αυστραλίας. Αντί να την αγκαλιάσει και να την προστατεύσει, την άφησε μόνη της. Ο λόγος; Επειδή βιάστηκε!!!!! Σαν να τον προκάλεσε η ίδια! Ο Έλληνας δυστυχώς, αντί να πετάξει πίσω ότι αρνητικό είχε, το κουβάλησε στις αποσκευές του. Όλα τα απωθημένα και τα στεγανά μιας κοινωνίας, αλλά και νοοτροπίας. Έχω ακούσει πολλές ιστορίες πως φέρθηκαν οι πρώτες Έλληνες μετανάστες στους νεότερους. Θαρρείς πως η διχόνοια δε διαλύεται όταν περάσεις τα σύνορα. Το Σύδνεϋ και η Μελβούρνη είναι οι τόποι που έζησε τα καλά και τα άσχημα.

Και τα δυο μέρη του βιβλίου σε καθηλώνουν. Το δεύτερο μέρος βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Το μεγάλο σκάνδαλο που αποκαλύφθηκε στην Αυστραλία, εκατοντάδων χιλιάδων παράνομων υιοθεσιών που συνέβησαν μεταξύ του 1950 και 1970, και που ανάγκασε τον τότε πρωθυπουργό της Βικτόρια, Τεντ Μπέιλιου, να ζητήσει δημόσια συγνώμη από τα θύματα αυτής της τραγωδίας. Ο συγγραφέας επικεντρώνεται στο θέμα των παράνομων υιοθεσιών. Τα παιδιά των μεταναστριών, των φτωχών γυναικών, που κατέφευγαν στο δημόσιο νοσοκομεία αρπάζονταν, κυριολεκτικά μόλις έβγαιναν στο φως της ζωής και τα έδιναν έναντι αμοιβής σε πλούσιες άτεκνες οικογένειες. Ο συγγραφέας και με την ιδιότητα του γιατρού, κατάφερε να μας καθηλώσει. Έριξε τις ευθύνες όχι μόνο στους γιατρούς και τις νοσοκόμες που εκμεταλλεύτηκαν αυτές τις γυναίκες αλλά και όσους πλήρωσαν για να πάρουν τα μωρά. Το χειρότερο; Ο γυναικολόγος βίαζε τις γυναίκες την ώρα της γέννας και έτσι δικαιολογούσε τον υποτιθέμενο θάνατο του βρέφους. Η νοσοκόμα που είχε δίπλα του δεν ήταν άμοιρη των ευθυνών αφού κι αυτή έπαιρνε το μερτικό της. Όποια αναγνώστρια το διαβάσει θα συγκινηθεί, θα οργιστεί από τα αίσχη τους. Γιατί είναι διαφορετικό να το πει η ίδια η μάνα, να δοθεί γιατί δεν μπορεί να το αναθρέψει ή να το φανερώσει επειδή είναι ανύπαντρη κι άλλο, να της πει πως πέθανε. Μη ξεχνούμε το τι έγινε εκείνα τα χρόνια στην Ελλάδα κι ακόμη σήμερα ψάχνουν να βρουν τους βιολογικούς γονείς. Ψυχογραφικό και κοινωνικό το μυθιστόρημα θα μας αφήσει όλους έκπληκτους από την αφήγηση του. Πρωταγωνιστές αλλά και άλλοι χαρακτήρες-δορυφόροι της Μαρίνας, έρχονται να μας φορτώσουν διαφορετικά ο καθένας διαφορετικά συναισθήματα. Οίκτου, αγάπης, αλλά και σιχασιάς. Κι αυτό πιστεύω πως είναι η επιτυχία του ρόλου. Οι γονείς της, τα αδέλφια της, ο Κομνηνός, ο αδελφός της Μανούσος με την οικογένεια του, ο Παρασκευάς, η κυρία Αλεξάνδρου, ο Αρχέλαος και η γυναίκα του που τη στήριξαν περισσότερο από γονείς, ο Τουμαζάτος, ο Ματ Φέργκιουσον, που έγινε ο τελευταίος άντρας της ήταν οι άνθρωποι που σχετίστηκε όσα χρόνια έζησε στην Αυστραλία.

Η θέση της γυναίκας στην Κρήτη αλλά και την Αυστραλία, η ενδοοικογενειακή βία, το μεταναστευτικό, συναισθήματα όπως ο πόνος και η αδικία, αλλά και ο αγώνας για επιβίωση, το πείσμα, το όνειρο, η ελπίδα, η αδελφική αγάπη, ο φόβος και η εμπιστοσύνη θα μας πλημμυρίσουν διαβάζοντας το. Ανεβάζει την αδρεναλίνη και τη κρατά ψηλά μέχρι τέλους. Οι ανατροπές ακολουθούν η μια την άλλη. Τελικά, η άγνοια και η αδιαφορία είναι προνόμια όλων των λαών; Ο γυναικολόγος που για χρόνια πουλούσε παιδιά τον εξέλεξαν βουλευτή. Πρέπει να περιμένει η κοινωνία να τους κυνηγήσουν οι τύψεις ή να αποκαλύψει τα γεγονότα; Πόσες μετανάστριες θα γλίτωναν τα παιδιά τους αν είχαν τη στήριξη της; Μας προβληματίσει, μας ευαισθητοποιεί, μας θυμώνει αλλά και μας παροτρύνει, να καταγγείλουμε ότι πέφτει στην αντίληψη μας.

Με τις τρεις ιδιότητες του, του Κρητικού, του γιατρού και του συγγραφέα, κατάφερε να μας χαρίσει ακόμη ένα μυθιστόρημα που θα συζητιέται λογοτεχνικά για πολλά χρόνια ακόμη. Τι έγινε τελικά με την Κάθριν Άντριους; Ποιο ρόλο έπαιξε το βιολί στο τέλος του μυθιστορήματος; Το τέλος δυνατό όπως και όλο το βιβλίο που σας το συστήνω ανεπιφύλακτα.