To 1204 είναι χρονιά ορόσημο για την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Οι Δυτικοί καταλύουν το ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και τα βυζαντινά εδάφη ανακατανέμονται. Την ανασύστασή της διεκδικούν τρία ελληνικά κράτη που έχουν προκύψει από την διάλυσή της: η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τον Αλέξιο και τον Δαυίδ Κομνηνό, η αυτοκρατορία της Νίκαιας στην Βιθυνία από τον γαμπρό του Αλεξίου του Γ\', Θεόδωρο Λάσκαρι, το κράτος της Ηπείρου από τον ξάδελφο του Αυτοκράτορα Μιχαήλ Δούκα, και αργότερα το εφήμερο βασίλειο της Θεσσαλονίκης.
Μέχρι την τελική επικράτηση της αυτοκρατορίας της Νίκαιας το 1261, οι αλλαγές που συμβαίνουν στον Υστεροβυζαντινό Πολιτισμό είναι καταλυτικές και σηματοδοτούν το πέρασμα από την ρωμαϊκή παράδοση στην διαμόρφωση μιας πρώιμης ελληνικής εθνικής συνείδησης. Οι αλλαγές αυτές σκιαγραφούνται μέσα από το έργο του Γεωργίου Ακροπολίτη, Ιστορικού της άλωσης του 1204 και των γεγονότων μέχρι και την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1261 από τον Μιχαήλ Η\' Παλαιολόγο.