Αν υπήρχε ένας τόπος, ένα περιβάλλον με μηδενική βία, χωρίς πολιτικές διαμάχες, πανηδονιστικό και γεμάτο με όλα τα αγαθά του κόσμου διαθέσιμα για όλους χωρίς διακρίσεις θα δεχόσασταν να ζήσετε εκεί; Ακόμη κι αν ήταν ψηφιακό και όχι πραγματικό; Kι αν έπρεπε να κρατήσετε ζωντανό μόνο τον εγκέφαλό σας και να αποχαιρετήσετε για πάντα το υπόλοιπο σώμα σας; Καλώς ήλθατε στη SoftEarth, τον παράδεισο επί γης… ή μάλλον επί σύνδεσης!

Το μυθιστόρημα του Σωτήρη Κατσιμίχα με γέμισε ποικίλα συναισθήματα από την αρχή ως το τέλος, μου έθεσε διλήμματα, με δίδαξε φιλοσοφία και ηθική, μου σύστησε έναν κόσμο ψεύτικο και ταυτόχρονα τόσο όμορφο ενώ την ίδια στιγμή ξεδιπλωνόταν μια πλοκή γεμάτη ανατροπές και συγκινητικές στιγμές. Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου είναι ο Εύπολις Στεφανόπουλος, 34 ετών, μια διάνοια που σπούδαζε σε μεγαλύτερες τάξεις από την ηλικία του και τελικά ακολούθησε σπουδαία ακαδημαϊκή καριέρα. Τώρα εργάζεται στην Kaenobios, μια πολυεθνική φαρμακευτική και βιοτεχνολογική εταιρεία, καινοτόμα στην ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων για όλες τις πανδημίες που εμφανίζονται πλέον κάθε τρία με πέντε χρόνια. Βασικό του αντικείμενο είναι η παραγωγή μιας in vitro πρώιμης μορφής τεχνητών εγκεφαλικών κυττάρων. ζωή του αλλάζει για πάντα όταν τον ζητάει ο CEO και συνιδρυτής της εταιρείας Εμάνουελ Πέρεζ, ο οποίος του δείχνει και μια άλλη πλευρά του φορέα για τον οποίο εργάζεται. Τι ετοιμάζεται πίσω από τις κλειστές πόρτες και τι συνέπειες θα έχει στην ανθρωπότητα; Τι είναι το πρόγραμμα SoftEarth; Μια ευχάριστη νότα στη ζωή του είναι η φίλη του, Δανάη, που κάνει μεταπτυχιακό στη Βιοτεχνολογία. Ο Πόλης είναι τσιμπημένος με την κοπέλα και απασχολεί τον εαυτό του με όλα αυτά τα ηθικά προβλήματα που εμποδίζουν κάποιον να εκφράσει τα αισθήματά του για να μη χαθεί κάτι πολύτιμο. Μόνος εν ζωή συγγενής μετά τον διαδοχικό θάνατο των γονιών του Εύπολη είναι ο θείος Ζήνων Παλαιοδήμος, αδελφός της μητέρας του, με σπουδές στην ελληνική φιλοσοφία, εξ ου και κάνει διαρκώς τέτοιες συζητήσεις με τον ανιψιό του.

Όλα αυτά διαδραματίζονται στο 2071, όπου τα δεδομένα και οι ισορροπίες έχουν αλλάξει δραματικά, με τις τρομοκρατικές επιθέσεις να αποτελούν συχνό φαινόμενο, με την κλιματική αλλαγή να χειροτερεύει, με τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας να είναι συχνές λόγω αυτών των τρομοκρατικών χτυπημάτων και των πανδημιών κι αυτό οδηγεί σε διά νόμου απόφαση οι άνθρωποι, αν το επιθυμούν, να σταματήσουν να έχουν φυσική παρουσία οπουδήποτε λόγω των αυξανόμενων κινδύνων. Είναι ξεκάθαρο πως οι φανατικοί κρατούν τον πλανήτη πίσω. Ταυτόχρονα, η τεχνολογία έχει προχωρήσει σε δυσθεώρητα ύψη, αλλάζοντας ριζικά τους ηθικούς κανόνες της ανθρωπότητας, φτάνοντας ίσως στο σημείο η προσομοίωση της πραγματικότητας να βάλει ταφόπλακα στην έννοια της ψυχής και του Θεού. Πάντως, όταν ένας ισχυρός υπολογιστής τρέχει μια πολύ πιστή προσομοίωση της πραγματικότητας, μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα ζουν κάποια εικονικά άτομα κι αυτά είτε δεν έχουν κάτι το ξεχωριστό από την υπόλοιπη προσομοίωση είτε αποκτούν τόσο πολύπλοκη σκέψη που τελικά αναπτύσσουν ένα είδος συνείδησης. Θα γίνει ποτέ αυτό; Κι αν ναι, υπό ποιες συνθήκες; Πώς θα αλλάξει ριζικά η έρευνα για το πώς λειτουργεί η συνείδηση; Τι θα μπορούσε να είναι παράνομο σε μια προσομοίωση; Πώς μπορεί ο άνθρωπος να γίνει κομμάτι της και τι συμπεράσματα μπορεί να βγουν από αυτό; Τι είναι παράνομο σε όλη αυτήν τη δραστηριότητα; Ποιος θέλει να ζήσει σε μια εικονική πραγματικότητα κι επομένως ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής; Μέσα σε όλο αυτόν τον κυκεώνα γεγονότων, φαντασίας και σκέψεων, χωράει και ο έρωτας; Ω ναι και μάλιστα οδηγεί, όπως κάθε φορά, σε απονενοημένες και βιαστικές πράξεις, οπότε τι γίνεται στη συνέχεια; Τι θα συμβεί όταν η απόφαση είναι ειλημμένη και δεν υπάρχει επιστροφή; Τα αισθήματα, η αγάπη, μια νέα πραγματικότητα, θα είναι τα ίδια και μετά; Κι αν αλλάξει κάτι;

Ο συγγραφέας έστησε ένα ενδιαφέρον και συναρπαστικό σύμπαν που διέπεται από σημαντικά ηθικά και πρακτικά διλήμματα, το ενέταξε σε ένα δυστοπικό μελλοντικό περιβάλλον κι έστησε μια έξυπνη πλοκή γύρω από έναν κεντρικό αντι-ήρωα. Ο σχεδιασμός της SoftEarth είναι άρτια δομημένος απ’ όλες τις απόψεις και ο λόγος ύπαρξής της ικανοποιητικά τεκμηριωμένος. Οι ανατροπές που συνάντησα κατά την ανάγνωση είναι πάρα πολλές ενώ σταδιακά μπαίνουν τα πράγματα στη σωστή τους θέση, οπότε διαπιστώνουμε πως ο συγγραφέας έχει στήσει έναν παραμορφωτικό καθρέφτη, τον οποίο σπάει την κατάλληλη στιγμή και δείχνει την αλήθεια που κρύβεται πίσω από τα γεγονότα για να ακολουθήσει μια σειρά από αντιδράσεις που δείχνουν την ανθρωπιά και την τρυφερότητα που μπορεί να κρύβεται πίσω από ένα τέτοιο μηχανοκίνητο, άψυχο, κατευθυνόμενο, επίπλαστο περιβάλλον. Ο Εύπολης βλέπει τη ζωή του να ανατρέπεται, μαθαίνει πράγματα για το παρελθόν του που δεν ήξερε και πρέπει να αντιδράσει. Θα εκδικηθεί ή θα συγχωρέσει; Θα τιμωρήσει ή θα προχωρήσει παραπέρα;

Σε δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης οι συζητήσεις μεταξύ θείου και ανιψιού με έμαθαν πολλά πράγματα για την ιστορία και την εξέλιξη της φιλοσοφίας ειδικότερα και του ανθρώπινου είδους μέσα από αυτήν γενικότερα. Εύληπτα και απλά δοσμένες πληροφορίες, συμπυκνωμένες και όχι μακροσκελείς, διασκορπισμένες σε όλο το βιβλίο, δε βαραίνουν το κείμενο και δεν καθυστερούν την ανάγνωση. Τι είναι φιλοσοφία, πότε και πού και υπό ποιες συνθήκες γεννήθηκε, γιατί τα μαθηματικά δε θεωρούνται μέρος αυτής και πολλές άλλες ερωτήσεις στήνουν γερές βάσεις αυτογνωσίας και αντίληψης του γύρω μας κόσμου. Πλατωνιστές και Αριστοτελικοί, εξέλιξη και Θεός, νόμος και ηθική, Κρίτων και Σωκράτης, φανατικοί και μετριοπαθείς, Πολιτεία και πολιτεία, χρόνος και στιγμή, ευτυχία και μιζέρια, γνώση και ευφυία είναι μερικά μόνο από τα δίπολα που απασχόλησαν την ανθρώπινη διανόηση και τη βοήθησαν να προχωράει κάθε φορά και άλλο ένα βήμα. Ναι, μπορεί κάποιος να προσπεράσει τα χωρία αυτά και να βυθιστεί στην καθαυτή ιστορία, τα θεωρώ όμως απαραίτητα και καθόλου περιττά για έναν και μόνο λόγο: γιατί ο άνθρωπος γεννιέται πάντα με φιλομαθή διάθεση, την οποία προσπαθεί να καλύψει με τη σκέψη και τον λογισμό, γνωρίσματα που τον βοήθησαν να υλοποιήσει μεγάλα επιτεύγματα, επομένως πρέπει να ξέρουμε καλά το πριν, δηλαδή το χτες, ώστε να κατανοήσουμε γιατί φτάσαμε ως το σήμερα, στο παρόν, μέσα στο οποίο εντάσσεται η πλοκή του μυθιστορήματος αλλά ακόμη και η δική μας ζωή. Όλα τα διλήμματα, οι ηθικές απόψεις, τα επιστημονικά επιτεύγματα είναι απότοκα της μακράς πορείας της φιλοσοφίας και ενδεικτικά των ανθρώπινων δυνατοτήτων, οπότε πιστεύω πως έχουν θέση μέσα στο μυθιστόρημα.

Επί τη ευκαιρία να σημειώσω εδώ ένα απόλυτα αληθινό απόσπασμα που μου γέννησε μια από τις πολλές σκέψεις που με συντρόφεψαν κατά την ανάγνωση: «-…πότε, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησαν οι πολίτες των δυτικών χωρών να παίρνουν ηλίθιες αποφάσεις; -Νομίζω ήταν τη δεκαετία του 2010, με τον Τραμπ και το Brexit. -Και γιατί ξεκίνησαν τότε οι άνθρωποι να ψηφίζουν ηλίθια; -Για εθνικιστικούς λόγους, βασικά. -Έχεις καμία εξήγηση, Πόλη, γιατί ο εθνικισμός κορυφώθηκε εβδομήντα χρόνια μετά τον πόλεμο;… Ήταν τότε η μέση διάρκεια ζωής του ανθρώπου. Όσο ζούσαν οι άνθρωποι που έζησαν ή άκουσαν από πρώτο χέρι τη φρίκη του πολέμου, η πλειοψηφία στα δυτικά κράτη ψήφιζε με κάποια σχετική σύνεση. Όταν οι άνθρωποι που ήξεραν τι σημαίνει πόλεμος εξέλειψαν, τότε οι εκλογικές αποφάσεις ξαναέγιναν παράλογες… πάρθηκαν από ανθρώπους που πίστευαν ότι δεν έγινε και τίποτα αν διακινδυνεύσουμε και έναν μικρό πόλεμο» (σελ. 122). Ο συγγραφέας προοικονομεί: «Οι άνθρωποι, για να διατηρήσουν την ελευθερία στη ζωή, έπρεπε να περιορίσουν την ελευθερία στην έκφραση» (σελ. 77). Ακόμη και η ελάχιστη λογοτεχνικότητα που διακρίνει το στυλ γραφής προκαλεί ανατριχίλα από τις εικόνες που γεννιούνται μέσα από τις περιγραφές: «Η μονάδα με τον εγκέφαλο έφτασε μπροστά από τον γυάλινο κύβο. Ένα ρομπότ τη σήκωσε και την απόθεσε αργά σε μια εσοχή, όπως η μάνα βάζει απαλά το βρέφος το λίκνο» (σελ. 103).

Η σοφία, η λογική και η ανθρωπότητα βιάζονται κατ’ εξακολούθηση από την τεχνολογία κι αυτό είναι μια πραγματικότητα που καταγράφεται στο μυθιστόρημα του Σωτήρη Κατσιμίχα «SoftEarth» με έξυπνη πλοκή και βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο. Πρόκειται για ένα δυστοπικό μυθιστόρημα με ήρωα έναν άντρα που δε θεωρεί τον εαυτό του όμορφο κι αυτό θα τον οδηγήσει να κάνει απονενοημένα διαβήματα και να ακολουθήσει μια πορεία ζωής χωρίς επιστροφή. Διαχρονικές αλήθειες, καταγεγραμμένες με σκληρό τρόπο, ανατρεπτικές εξελίξεις, ένα ψηφιακό και τεχνητό σύμπαν που μοιάζει με παράδεισο αλλά κάτω από το έδαφός του σιγοβράζει μια πρωτόγνωρη κόλαση και σημαντικές πληροφορίες για τις εξελίξεις της φιλοσοφίας και της ανθρώπινης νόησης είναι μερικά μόνο από τα θετικά γνωρίσματα ενός πρωτότυπου, καλογραμμένου βιβλίου που με έβαλε σε σκέψεις και με γέμισε αγωνία ως την τελευταία σελίδα.

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα:

«-Η ιστορία έχει πολλούς παράγοντες, Μόιρα. Δεν μπορείς να πεις ότι μόνο ένας είναι ο αποφασιστικός. Είναι σαν να λες ότι ένας αγώνας μπάσκετ κρίθηκε από το τελευταίο σουτ, ενώ όλα τα προηγούμενα σουτ έδιναν επίσης πόντους» (σελ. 156).

«Δυστυχώς, αν δεν συμβεί το κακό, ο άνθρωπος δεν παίρνει μέτρα. Αλλά όταν συμβεί το κακό, τις περισσότερες φορές είναι αργά» (σελ. 156).

«-Ναι αλλά ένας διαταραγμένος αρκεί για να τα καταστρέψει όλα. -Δεν αρκεί, Πόλη, αν οι υπόλοιποι δεν του δώσουν τη δυνατότητα. Και στην περίπτωση του Χίτλερ, ήταν κάποια εκατομμύρια ψηφοφόρων που του έδωσαν την ισχύ» (σελ. 157).