Καλντερίμι
Γιάννης Καλπούζος
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ - PSICHOGIOS PUBLICATIONS
Έλα υπέροχο ιστορικό βιβλίο τελείωσε χθες το βράδυ!!!! Ένα βιβλίο που με γέμισε πολλά συναισθήματα.
Ένα μοναδικό ταξίδι στη πόλη μου,στην Θεσσαλονίκη.
Βάδισα στα στενά σοκάκια ,στα καλντερίμια,στην παραλία,στα πορνεία σε αμέτρητες εκκλησίες!!
Γεύτηκα φιλέματα από πλούσιες και φτωχές κυράδες,ένιωσα την αγάπη,τον έρωτα τον πόνο,την μοναξιά,την μοναδική αγάπη που δεν ξεχάστηκε ποτέ. Ταξίδεψα με όλες τις φυλές.
Έλληνες,Τούρκοι,Εβραίοι,Βούλγαροι,σ ένα κοινό ταξίδι μέσα σ εκατό χρόνια.
Κι όλοι αυτοί κυνηγάνε την ευτυχία,είτε λέγεται Παράς, είτε λέγεται γυναικα .
Ιστορία τριών γενεών μπλεγμένη με νταήδες φίλους,ανθρώπους του υποκόσμου με συμμορίες ληστών,με πόρνες,κατασκόπους.
Έμαθα για την μεγάλη πυρκαγιά που έκαψε την πόλη και αφάνισε οικογένειες.
Ένα καταπληκτικό βιβλίο που σε ταξιδεύει. Αφήνει μια πικρία για την ζωή. Συνταρακτικό!!!
Μου έμειναν κι αυτά τα λόγια στο οπισθόφυλλο!!! Συγχαρητήρια στον κύριο Καλπούζο!!!!

Γιάννης Καλπούζος-Καλντερίμι, 99 χρόνια στη Θεσσαλονίκη-εκδόσεις Ψυχογιός

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Γιάννης Καλπούζος ήρθε πάλι να με συνεπάρει με το Καλντερίμι. Να με ταξιδέψει ιστορικά, όπως πολύ καλά γνωρίζει, ερευνώντας εξονυχιστικά κάθε λεπτομέρεια, ώστε να μην αφήσει ούτε μια αμφιβολία στον αναγνώστη. Μα πιο πολύ αγαπώ την ποιητική του γλώσσα που με απογειώνει. Το νέο του βιβλίο, 564 σελίδες, είναι γεμάτες πλούτο γνώσεων, ποίησης αλλά και μηνύματα που αφυπνίζει τον κάθε αναγνώστη. Λένε πως δεν είναι χρέος του συγγραφέα να ξεσηκώνει τον κόσμο να βγει στους δρόμους. Αυτό που μπορεί και ξέρει καλά να κάνει όμως ο Καλπούζος είναι να ξύνει τις εσωτερικές πληγές με την πένα του. Να δίνει το ερέθισμα στον αναγνώστη, να του αλλάξει ίσως απόψεις, να τον κάνει καλύτερο άνθρωπο. Τέλος, να τον βάλει στη διαδικασία της εσώτερης αναζήτησης. Ο Καλπούζος το καταφέρνει χρόνια τώρα, να είναι από τους αγαπημένους μου συγγραφείς. Από το Ιμαρέτ του 2008 μέχρι το Καλντερίμι του 2023, είμαι συνοδοιπόρος σε όλα του τα βιβλία. Με έχει εμπνεύσει, έχω μαγευτεί με τις περιγραφές του και την ποιητική του γραφή.

Τι να πρωτογράψεις για το καλντερίμι; Μια γεμάτη ιστορικά εποχή, 99 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, την έγραψε έτσι που δεν με κούρασε, αλλά με συνεπήρε. Το ιστορικό του πλαίσιο είναι από το 1867 έως το 1919. Τόπος η Θεσσαλονίκη που αναπνέει μέσα από τις πολλές φυλές που την κατοίκησαν, γλώσσες και κουλτούρες που δεν χώρισαν αλλά ένωσαν τους ανθρώπους της. Ερωτική πόλη η Θεσσαλονίκη, με τους απλούς ανθρώπους της, τους χαμάληδες στις φτωχογειτονιές, αλλά και τους πλούσιους στις Εξοχές. Πολλές φορές μέσα στα χρόνια, η αρμονία των φυλών ταράζεται μέσα στην μυθοπλασία του. Οι προκαταλήψεις δεν ξεπερνιούνται εύκολα, οι φασαρίες και οι συγκρούσεις είναι καθημερινές. Ο Καλπούζος φέρνει θέματα στο φως που μπορεί να θυμώνουν ή να πληγώνουν κάποιους ανθρώπους, όπως του εθνικισμού και του πατριωτισμού, της εκδικητικότητας, της διχόνοιας. Μας γνωρίζει τα ήθη και τα έθιμα των διάφορων φυλών που κατοικούσαν την πόλη. Μας σεργιανίζει στους ναούς των θρησκειών που συμβιώνουν, στα δικά τους σχολεία, στους συλλόγους, τις συντεχνίες, αλλά και βλέπουμε το κοινό όλων: την αγάπη προς την πατρίδα. Το πώς βλέπει ο καθένας την πατρίδα του, θα το διαβάσετε στο βιβλίο

Ο Καλπούζος ξέρει καλά να αναδεικνύει και να φέρνει στην επιφάνεια, άγνωστα ντοκουμέντα, γεμίζοντας μας γνώσεις για εκείνη την εποχή, που ποτέ δεν θα τα συναντήσουμε στα σχολικά εγχειρίδια. Τι ωραία που θα ήταν να χρησιμοποιούσαν τα ιστορικά λογοτεχνικά βιβλία όπως του Καλπούζου, αντί τα σχολικά ιστορικά βιβλία; Θα μάθαιναν τα παιδιά την ιστορία χωρίς να τη βαριούνται, θα την αγαπούσαν. Είναι πολύ πρωτοποριακό για τη δική μας εκπαίδευση. Επανέρχομαι.

Γνωρίζουμε τους ήρωες του, πολλά πρόσωπα σεργιανίζουν στις σελίδες του. Το καθένα το «χτίζει» με μεγάλη σχολαστικότητα, σαφήνεια, χωρίς να αφήνει ερωτηματικά για τους χαρακτήρες του. Τρεις γενιές της οικογένειας του Αντύπα συστήνονται στον αναγνώστη. Ο παππούς Αντύπας, ο γιός του ο Παράσχος, κεντρικός ήρωας, και ο απόγονος τους, ο Κλεάνθης καθώς και οι γυναίκες της ζωής τους, μέσα σε μια σφιχτά ανδροκρατούμενη κοινωνία που οι γυναίκες δεν μπορούν να αναπνεύσουν από τα πρέπει. Η γυναίκα και η θέση της στην κοινωνία έχει την τιμητική θέση στο βιβλίο. Την υποστηρίζει και την ανεβάζει στον θρόνο της. Η Μυρτώ, η Δροσιά, η Κορνηλία, η Ιόνη, η Μαιριλή,, η Ηλιάνα, η θεία Μόρφω, η Δάφνη, η Εριφύλλη, η Ζαχάρω, η Θεανώ, η Μελανία. Την Μελανία την ξεχώρισα από όλες. Ασυμβίβαστη, για την εποχή της, δυναμική, που απαιτούσε να είναι ίση με τον άντρα, στη μόρφωση και στην κοινωνία. Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες που ήταν συμβιβασμένες, περιορισμένες, αδύναμες. Η Μελανία ήθελε να διεκδικεί, να ερωτεύεται, να κάνει τα δύσκολα εύκολα γιατί μπορούσε. Άλλοι ήρωες που έπαιξαν τον ρόλο τους, μικρό ή μεγάλο, σημαντικό ή ασήμαντο, καθοριστικό στις ζωές του Παράσχου και του Κλεάνθη ήταν ο Λυγίζος και ο Ράλλης, οι πλούσιοι φίλοι του. Ο Εβραίος Πέπο, ο Αλβανός Γκιέρκι, ο Βούλγαρος Τράικο, ο Τούρκος Μπεκτάς που τους δέχτηκαν στις συμμορίες τους, γίνανε δηλαδή τακίμια. Ο Χρήστακας ήταν μια άλλη προσωπικότητα που επηρέασε το μέλλον του Παράσχου.

Μαζί με τους πρωταγωνιστές βιώνουμε κι εμείς, ως παρατηρητές της διπλανής πόρτας τους καημούς τους, Γινόμαστε ωτακουστές των απόκρυφων μυστικών, μπαίνουμε κρυφά σε χοροεσπερίδες που διασκεδάζουν οι πλούσιοι της πόλης, στα καφέ σαντάν, και στα χαμαιτυπεία, που πηγαίνουν οι χαμάληδες και οι αστοί, γνωρίζουμε τις πόρνες της εποχής, τους κατάσκοπους, γινόμαστε μάρτυρες των βομβιστικών επιθέσεων και της μεγάλης πυρκαγιάς του 1917. Ο Καλπούζος μελετά πολύ καλά τους ιδιωματισμούς των κατοίκων σε όλα τα βιβλία του ώστε να μην είναι ξένα σώματα στο χρονικό και το τοπικό πλαίσιο. Η οργάνωση, διαχείριση και η κατανομή του όγκου πληροφοριών είναι αξιοθαύμαστη. Μόνο γι αυτή την οργάνωση των πηγών και το πάντρεμα ιστορίας με την μυθοπλασία αξίζει να το μελετήσει κανείς, περισσότερο οι νέοι συγγραφείς, κατά την ταπεινή μου γνώμη, που θέλουν να ασχοληθούν σοβαρά με το ιστορικό μυθιστόρημα. .Από μόνο του το βιβλίο είναι μάθημα δημιουργικής γραφής. Έχω τσακίσει πολλές σελίδες του βιβλίου, λέξεις, προτάσεις, μηνύματα, τόσα που δεν θα χωρούσαν σε ένα άρθρο. Καλοτάξιδο Γιάννη Καλπούζο και ευχαριστώ για το ταξίδι ζωής και λογοτεχνίας.

«Ποντάρει στον φόβο σου. Όσο εσύ τον δείχνεις αβγατίζεις τη δύναμή του. Δάγκωσε τον φόβο προτού σε φάει»

… Δεν πολεμώ τον Βούλγαρο σαν άνθρωπο. Πολεμώ τα σχέδια τους που ορέγονται τη Μακεδονία και τη Σαλονίκη δική τους. Όποιον εχθρεύεται την Ελλάδα, και πλιότερο αφότου έδειξε να ξυπνάει απ τον φόβο της. Η αγάπη μου για την Ελλάδα γεμίζει την ψυχή μου…

«Άσε τη ρημάδα τη φτώχεια. Αγρίκησα να λέγουν: δεν μας τρομάζει ο θάνατος, μας τρομάζει η πείνα».

Το «Καλντερίμι» είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που μεγάλωσε μες στη φτώχεια της Θεσσαλονίκης του 19ου αιώνα, αγωνίστηκε να βρει τον δρόμο του με πρόοδο και μόρφωση αλλά και με μικρές απατεωνιές και χρειάστηκε τύχη και προσπάθεια για να τα καταφέρει. Άλλαξε καθόλου κατά τη διάρκεια αυτής της πορείας κι αν ναι, προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο; Με τι συνέπειες; «Τι γύρευε, σε τι ήλπιζε, τι του έλειπε» (σελ. 210); Τι σημαίνουν για κείνον τα όσα βίωσε, οι γυναίκες που αγάπησε, τα παιδιά που απέκτησε; Πλήγωσε ανθρώπους ή όχι; Τιμώρησε και τιμωρήθηκε; «Ωσάν να άπλωσε στον νου και στην ψυχή του απανωτά στρώματα το πουρί τη πίκρας και τον σαβάνωσε με σκληρό πέτρωμα, αδιαπέραστο» (σελ. 189).

Το μυθιστόρημα ξεκινάει στα 1908, μεσούντος του Μακεδονικού Αγώνα, οπότε και δύο άγνωστοι απειλούν με όπλα τον Παράσχο και απαιτούν να ελευθερώσει ο γιος του τον κομιτατζή Ασάν Τάνο. Ποιοι είναι, πώς ξέρουν τόσες πληροφορίες για την οικογένειά του, ποιοι τους βοηθάνε; Ο γιος του Παράσχου, Κλεάνθης, σπουδάζει γιατρός στην Αθήνα, να όμως που κρυφά μπήκε στα αντάρτικα σώματα που πολεμούσαν τους Βούλγαρους κομιτατζήδες, σε μια περίοδο που η Οθωμανική Αυτοκρατορία πνέει πλέον τα λοίσθια κι αυτό το εκμεταλλεύονται όσοι και όπως μπορούν. Μια πληροφορία που ο Παράσχος δε γνωρίζει και, με αφορμή το γεγονός της απαγωγής, τελικά αυτή βγαίνει στο φως. Από κει με πρωθύστερη αφήγηση επιστρέφουμε στα πρώτα βήματα του πρωταγωνιστή, πίσω στα 1867, όταν ο Παράσχος ήταν 10 χρονών και ζούσε στην πιο υποβαθμισμένη περιοχή της Θεσσαλονίκης, στον Λαβύρινθο, μεταξύ της εβραϊκής και της μουσουλμανικής συνοικίας, μες στη μούχλα, τη βρώμα, τη δυσωδία, τα στενοσόκακα και τις λακούβες με λασπόνερα και σκουπίδια, αδιέξοδοι οι δρόμοι, ετοιμόρροπα τα σπίτια. Μένει με τον πατέρα του, Αντίπα, τη θεία Μόρφω και την ξαδέλφη Ηλιάνα: «Τους σταμπάρισε η φτώχεια κι έγλειψε ως το κόκαλο τα μούτρα τους» (σελ. 27). Η μάνα του, η Ρωξάνη, πέθανε στη γέννα, ή μήπως όχι; Από την αρχή ερχόμαστε αντιμέτωποι με ενδιαφέροντα ερωτήματα που κάπου στην πορεία της εξιστόρησης χάνονται για να επιστρέψουν όμως την κατάλληλη στιγμή, να απαντηθούν και να δώσουν τη θέση τους σε άλλα ενώ ταυτόχρονα ο Παράσχος μεγαλώνει κι από το σχολείο βγαίνει στο μεροκάματο, γίνεται μέλος συμμορίας και σκαρώνει διάφορες μικροαπατεωνιές, στη συνέχεια ανοίγει επιχειρήσεις, δέχεται ευκαιρίες για μια καλύτερη ζωή, ερωτεύεται, μα τι συναρπαστική και γεμάτη αρχές και μπέσα ζωή που βιώνει!

Παρ’ όλο που ο Παράσχος αποκτάει παιδιά κι εγγόνια, ο συγγραφέας ξέρει από την αρχή ποιοι θα έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο μυθιστόρημα κι έτσι δεν παρακολουθούμε τις ζωές όλων, κάτι που θα γινόταν κουραστικό, απλώς όσο διαδραματίζονται τα βασικά γεγονότα κάπου στο βάθος αχνοφαίνεται σε κάποια σημεία τι απέγιναν κάποιοι εξ αυτών. Επίσης συναρπαστικό βρήκα το γεγονός πως ο Παράσχος συναναστρέφεται πλούσιους και φτωχούς, εγκληματίες και κακοποιούς, δημιουργεί έχθρες μα και φιλίες και τα περισσότερα πρόσωπα ξανάρχονται στη ζωή του μεταγενέστερα. Άλλωστε η αναδρομή στο παρελθόν κρατάει ως τα μέσα της δεκαετίας του 1880, οπότε και επιστρέφουμε στο 1908 για να ξεδιπλωθεί το μυθιστόρημα ταυτόχρονα και στις δύο περιόδους ώσπου να διασταυρωθούν αυτές επιτέλους και να απολαύσουμε σε όλη του την έκταση τον βίο του Παράσχου, στον οποίο δεν τολμώ να αναφερθώ με λεπτομέρειες γιατί υπάρχουν πολλές παγίδες για αποκάλυψη γεγονότων και καταστάσεων, μιας και το μυθιστόρημα βρίθει ιστοριών και αλληλοεπιδράσεων. Η Δροσιά και η Ιόνη, η Εριφύλλη και η Θεανώ, η Αλεξία και η Ζαχάρω, η Δάφνη και η Μαιριλή, και η ο Λιέζερ, και η ο Κάμτσε και ο Μήτρε, ο Τράικο και ο Τασμάς, ο Καλλέργης και ο Ράλλης, ο Λυγίζος και ο Χρήστακας γεμίζουν τις ζωές του Παράσχου και του πατέρα του, συναναστρέφονται με τον ίδιο μα και με τα παιδιά του, τον Κλεάνθη, τη Ροδάμνη και τη Μελανία, κόσμος και ντουνιάς, πολυπληθείς οι χαρακτήρες σαν τους κατοίκους της Θεσσαλονίκης.

Μαζί με όλους αυτούς μεγαλώνει κι η νύμφη του Θερμαϊκού, μια πόλη της οποίας οι συνοικίες είναι χωρισμένες ανά φυλή, με διαφορετικά σχολεία και συντεχνίες, με την καχυποψία και τις προκαταλήψεις να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο και να εμποδίζουν τις σχέσεις μεταξύ των κοινοτήτων, εξαιρουμένων φυσικά των οικονομικών συναλλαγών. Δεκάδες πλανόδιοι πουλητάδες, χαλβατζήδες, λεμπλεμπιτζήδες, καραμελάδες, καϊμακτζήδες, μαλεμπιτζήδες, διαβάτες, νοικοκυρές, φορτωμένα ζωντανά, έμποροι, ακόμη και σκυλιά αγεληδόν γεμίζουν τους δρόμους κι ειδικά από το 1869 που άρχισαν να γκρεμίζονται και τα παραλιακά τείχη της πόλης, φαρδαίνει ο παραλιακός δρόμος και γεμίζει καφεζαχαροπλαστεία, εστιατόρια, κινηματογράφους, θέατρα. «Οι δρόμοι στέναζαν απ’ τα πολλά πατήματα, γοργά, ήσυχα, τεμπέλικα, θυμωμένα. Βήματα που ονειρεύονταν κι άλλα έσερναν το δεμάτι της ζωής με κόπο, με ιδρώτα, φορτωμένα με έγνοιες και μαράζι» (σελ. 31). Η ματιά του συγγραφέα αγκαλιάζει με λυρισμό και φροντίδα ακόμη και μικρά περιστατικά που μπορεί να συμβούν κατά την αφήγηση, όπως όταν σχολάνε οι μαθήτριες του Παρθεναγωγείου: «Θάλασσα οι γαλάζιες ποδιές με τους λευκούς γιακάδες… Γελούσαν, μιλούσαν δυνατά, πιάνονταν αγκαζέ και ξεχείλιζε η ζωντάνια στα ροδοκόκκινα μάγουλα. Μήτε χαραματιά αφεγγιάς δε χωρούσε ανάμεσά τους. Ο κόσμος ξάνοιγε δίχως όρια και χωρίς φράχτες στα μάτια τους ή τις έκλεινε στο μεταξένιο κουκούλι του, το υφασμένο με τα τρυφερά τους χέρια και τον ακόμη πιο τρυφερό λογισμό τους» (σελ. 16-17). Έρχεται το αεριόφως, έρχεται το τραμ, η πρόοδος αγκαζέ με την τελμάτωση δημιουργούν βάρος στις ψυχές των κατοίκων.

Το κείμενο απαρτίζεται από προσεγμένο λεξιλόγιο, με ιδιωματισμούς ταιριαστούς με αυτόν που μιλάει κάθε φορά ως προς το συντακτικό και τον πλούτο των λέξεων ενώ επεξηγηματικές υποσημειώσεις σε κάθε σελίδα κι όχι στο τέλος του βιβλίου καθώς και συνοδευτικό γλωσσάρι χαρίζουν απλόχερα και χωρίς να κουράζουν άφθονα πραγματολογικά στοιχεία που ζωντανεύουν παραστατικά γεγονότα και πρόσωπα. Ο συγγραφέας έχει κοπιάσει πολύ και με τα τοπόσημα της Θεσσαλονίκης, αφού πρώτα με την απελευθέρωσή της και μετά με την πυρκαγιά του 1917 πολλά από αυτά καταστράφηκαν ή αλλοιώθηκαν και δεν έχουμε χωροχρονικό συνεχές της παρουσίας τους ή κάποια αλλιώς ονομάζονταν ως απότοκα της οθωμανικής κατοχής κι αλλιώς τα αποδίδουμε τώρα («…τον Φαρδύ Δρόμο, που κάποιοι Έλληνες εγγράμματοι τον ονόμαζαν Εγνατίας και οι Τούρκοι Ζααντέ Γιολού», σελ. 16 ή τη Σαμπρί Πασά νυν Βενιζέλου), επομένως θέλει μεγάλη προσοχή, εμβριθή μελέτη και τεκμηρίωση για να μπουν στη σωστή τους θέση και στη συνέχεια να κινηθούν σε αυτά οι ήρωες ενός μυθιστορήματος. Σε αυτό βοηθάνε πολύ οι χάρτες στην αρχή του βιβλίου. Από σελίδα σε σελίδα δε βλέπουμε τους χαρακτήρες μόνο να μεγαλώνουν και να ωριμάζουν αλλά και να παρασύρονται από τα σημαντικά ιστορικά, οικονομικά και διπλωματικά περιστατικά των θερμών τελευταίων ετών του 19ου και των πρώτων του 20ού αιώνα, κάτι που ίσως φανεί ανισοβαρές στην εξιστόρηση αλλά φταίει η πληθώρα των εξελίξεων και όχι η γραφή. Μακεδονικός αγώνας, διεκδικήσεις των Βουλγάρων, Εξαρχία, το κίνημα των Νεότουρκων το 1909 και πώς άλλαξαν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, με τη Θεσσαλονίκη ακόμη υπό οθωμανική κυριαρχία, οπότε οι Έλληνες υπήκοοι άρχισαν να βιώνουν απανωτές διώξεις, απειλές, κακομεταχείριση, Βαλκανικοί πόλεμοι, κατοχή από τα γαλλικά στρατεύματα και βομβαρδισμός από το ζέπελιν, φυσικά η πυρκαγιά του 1917, ο Α΄ πρώτος παγκόσμιος και πόσα άλλα! «Ήρθανε βέβηλοι καιροί, πρόστυχοι, βγαλμένοι απ’ τις αφεγγιές των ανθρώπων» (σελ. 466). Κι όλα αυτά σ’ ένα κείμενο που δεν είναι συλλήβδην ρατσιστικό: «-Δεν πολεμώ τον Βούλγαρο σαν άνθρωπο. Πολεμώ τα σχέδιά τους που ορέγονται τη Μακεδονία και τη Σαλονίκη δική τους. Όποιον εχθρεύεται την Ελλάδα…», θα πει ο Αντίπας (σελ. 394). Φυσικά υπάρχουν και πολλά φροντισμένα καλολογικά στοιχεία που δε βαραίνουν το κείμενο: «Λευκό πουκάμισο τα σύννεφα, ξεκούμπωναν μερικά κουμπιά κι άρχιζε να φαίνεται κομμάτι ο ουρανός» (σελ. 199). Αργότερα: «Έξω έβρεχε λες κι άδειαζες το μισό πέλαγος μεσοστρατής» (σελ. 466). Να κι ο έρωτας: «…μπορεί να μην είμαι άξια να στέκω στο πλάι σου, όμως αν με κόψεις σε χιλιάδες κομμάτια θα βρεις και στο πιο μικρό εσένα» (σελ. 222).

Το «Καλντερίμι» είναι ένα μυθιστόρημα γεμάτο με ιστορικά γεγονότα, με ερωτικές, οικογενειακές, επαγγελματικές και φιλικές σχέσεις, με ανθρώπους και οικογένειες. Είναι μια ιστορία με πολλές παράλληλες προεκτάσεις και αφηγήσεις που με ταξίδεψε από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα και ταυτόχρονα ένα λυρικό, τεκμηριωμένο, καλογραμμένο σύνολο ονομάτων, γεγονότων και περιστατικών που συνθέτουν την πόλη και τον πληθυσμό της Θεσσαλονίκης μεταξύ δύο αιώνων. Υπέροχες και καλοσχεδιασμένες ψηφίδες μπαίνουν στις σωστές θέσεις και συγκροτούν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό φυλών, θρησκειών, γεγονότων, ανθρώπων με ήλιο και σκοτάδι, με αγάπη και μίσος, με ελπίδες και προδοσίες ενώ πατούν στο καλντερίμι της Ιστορίας.