Ξενοφών Α. Μπρουντζάκης- «Το καλοκαίρι του μεγάλου καύσωνα» εκδόσεις Καστανιώτη

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Ο Ξενοφών Μπρουντζάκης το 2022 εξέδωσε στις εκδόσεις Καστανιώτη, το «Λευκό κουστούμι», στο οποίο ξετύλιγε τις αναμνήσεις του στα χρόνια της εφηβείας του στην Τήνο, το νησί καταγωγής του. Αυτό ήταν η αφορμή να τον γνωρίσω αναγνωστικά. Το 2024 εκδόθηκε «Το καλοκαίρι του μεγάλου καύσωνα», πάλι από τις ίδιες εκδόσεις. Αν και είμαι λάτρης του ιστορικού μυθιστορήματος, μου άρεσε το τελευταίο βιβλίο του γιατί είναι ένα απο-καθηλωτικό μυθιστόρημα πολιτικής πραγματικότητας, βγαλμένο από αληθινές καταστάσεις και φαρισαϊκά προσωπεία της Μεταπολίτευσης, όπως γράφει στο οπισθόφυλλο. Μπαίνουμε μαζί του στη μηχανή του χρόνου και επιστρέφουμε 45 χρόνια πίσω, στα γεγονότα που τότε συνέβησαν και έχουν περάσει ήδη στην ιστορία για τους νεότερους. Πότε θα τα μάθουν; Κανείς δεν ξέρει πότε οι ιστορικοί θα βγάλουν τα συμπεράσματά τους. Οι μνήμες όμως των περισσότερων μεσήλικων αναγνωστών είναι ζωντανές. Το Πολυτεχνείο, η Μεταπολίτευση καθώς και η πρώτη δεκαετία του ΠΑΣΟΚ είναι το χρονικό πλαίσιο που κινούνται οι ήρωές του και είναι ζωντανά στη μνήμη τους. Οι ανθρώπινοι χαρακτήρες του είναι μυθοπλαστικοί αλλά συνειρμικά ίσως σας θυμίσουν πραγματικά πρόσωπα. Στις σελίδες του θα διαβάσουμε και κάποια εμβόλιμα λογοτεχνικά εφευρήματα που βοηθούν στην εξέλιξη του μυθιστορήματος. Οι ήρωες του, έχουν ένα επάγγελμα, όπως ο πανεπιστημιακός εκ Γερμανίας Λεωνίδας που περνάει το καλοκαίρι του στην καυτή Αθήνα. Ο διεθνατζής δημοσιογράφος Οδυσσέας, ο κολλητός Νικόλας, ποιητής και τυπογράφος με έρωτα για την παλιά τυπογραφική του μηχανή και που εξέδιδε το περιοδικό Εξέγερση. Ο μουσικοκριτικός Στάθης με εκπομπή στο Τρίτο και με σπάνια δισκοθήκη του. Η Δέσποινα μπαργούμαν και περιστασιακή κοπέλα του Οδυσσέα, ο Στάθης, αγωνιστής στο Πολυτεχνείο, νυν πρόεδρος του Σωματείου Υπαλλήλων Βιβλίου και Χάρτου, τρόμος και φόβος των εκδοτών, όχι όμως και του αφεντικού του- εκδότη που τον είχε πιάσει να κλέβει και τον είχε του χεριού του. Ο Διονύσης ρήτορας εκ του προχείρου, ο φιλόσοφος –διανοούμενος της παρέας και σκηνοθέτης του εαυτού του. Η παρέα αναλώνεται σε ποτά, ξενύχτια και ατέρμονες φλυαρίες που διαμορφώνουν τη μεταπολιτευτική προοδευτική τους συνείδηση. Η βαθιά επιθυμία τους μετά από όσα έζησαν είναι στο να σώσουν τον κόσμο ή έστω να τον σουλουπώσουν κάπως. Θα τα καταφέρουν να τον σώσουν; Τι νοσταλγούν από τη χούντα; Γράφει στη σελίδαδράσης τους είναι ένα ημιυπόγειο τυπογραφείο στην καρδιά των Εξαρχείων αλλά και οι γύρω χώροι διασκέδασης, όπου αναλώνονται σε ατέρμονες συζητήσεις. Ο συγγραφέας παίρνει από το χέρι τον αναγνώστη και τον περπατά στα στέκια τους, μιλώντας για εκείνη την εποχή, από τη δική του οπτική, που σε άλλους μπορεί να αρέσει και σε άλλους όχι. Το Μας συστήνει ακόμη τον Μπήτογλου που έστηνε συναυλίες με τους ροκάδες και τα τσέπωνε από το Υφυπουργείο Νέας Γενιάς, που η ίδρυσή του τότε ήταν καινοτόμα και έγινε πράξη η υπόσχεση της κυβέρνησης προς την τότε νέα γενιά. Με υφυπουργό τονεκαετία του 80, είναι η πρωταγωνίστρια του μυθιστορήματος που άλλαξε νομοθετικά πολλά νομοσχέδια όπως το Οικογενειακό δίκαιο, η κατάργηση των πολιτικών φρονημάτων, η δημιουργία του ΕΣΥ κλπ. Η δεκαετία που άλλαξε πολλά στη ζωή των πολιτών όπως την ευμάρεια, την ελευθερία και τη δημοκρατία. Αλλά αρκούν αυτά ώστε να αλλάξουν οι νοοτροπίες και οι συλλογικές συνειδήσεις; Αρκεί η έκρηξη του πολιτιστικού τοπίου να αλλάξει την κοινωνία; Για τον συγγραφέα δεν αρκούσε αφού όπως ισχυρίζεται όλη η τρέλα της δεύτερης δεκαετίας του ΠΑΣΟΚ, έμεινε ένα φωτεινό πυροτέχνημα πριν τα χρόνια της σύνεσης και την μετέπειτα εποχή της κρίσης. Αναφέρει χαρακτηριστικά για την πλαστή ευμάρεια, την απότομη μετάβαση από το ψωμοτύρι στην αστακομακαρονάδα, αλλά και για αυτούς που ξεπέζεψαν μέσα σε μια δεκαετία τα μουλάρια και οδήγησαν τα Καγιέν. Μια μετάβαση που το εμείς έγινε εγώ, που το συλλογικό της αλληλεγγύης έγινε φιλοτομαρισμός, που η υποκρισία κυριάρχησε, που η ιδεολογία έχασε το κύρος της, που οι οραματισμοί έγιναν χρήμα, που η έλλειψη της κουλτούρας έγινε θράσος. Δεν θα πω πως έχει άδικο. Ίσως δεν γνωρίζαμε ως κοινωνία πως θα διαχειριστούμε συνετά αυτή τη μετάβαση.

Ο Μπρουντζάκης χωρίζει το βιβλίο σε δυο μέρη. Το πριν του μεγάλου καύσωνα του 87 και το μετά. Είναι συμβολικός ο καύσωνας; Γιατί τον έβαλε ως χρονικό ορόσημο ο συγγραφέας; Μέσα από τις 380 σελίδες του δεν απουσιάζουν αναδρομικά γεγονότα όπως η τρομοκρατική επίθεση το 1980 στο Oktoberfest του Μονάχου, η δολοφονία του Άλντο Μόρο, η 17η Νοέμβρη αλλά και πιο πίσω, τα χρόνια της κατοχής συνδέοντας τις αφετηρίες και τα πιστεύω των ηρώων με το μέλλον. Γιατί ο συγγραφέας αποκαθηλώνει μύθους και πρόσωπα; Τι θέλει να πετύχει; Μήπως να μας ταρακουνήσει και να ξετυλίξουμε το κουβάρι για το πώς φτάσαμε στην κρίση; Γιατί μας παρουσιάζει τη χώρα μας χωρίς συνείδηση που διαμορφώνεται άτσαλα σε μια κοινωνία που τα ηγετικά της πρόσωπα είναι αμφιβόλου ηθικής και τιμιότητας; Στο δεύτερο μέρος ο συγγραφέας προσγειώνει τους ήρωες στην πραγματικότητα. Ποιες συγκυρίες τους προσγείωσαν; Πόσο και γιατί τους επηρέασαν ο βιασμός μιας γυναίκας και ένα διαμέρισμα που έπιασε φωτιά και κάηκε από ένα τσιγάρο; Πού χάθηκε η επαναστατική φλυαρία και γιατί η παρέα διαλύθηκε;. Χρησιμοποιώντας λεξιλόγιο της εποχής, με ρέοντα λόγο και πολλά ερωτήματα για προβληματισμό, συμφωνώντας ή όχι μαζί του, πιστεύω πως είναι μια καλή αναγνωστική πρόταση για να δούμε τα πράγματα από τη ρεαλιστική τους πλευρά. Καλοτάξιδο κύριε Μπρουντζάκη!