Ωστόσο, ανεξάρτητα από το πόσο η πορεία των γεγονότων έχει διαταραχτεί και αποκλίνει από τον δρόμο που αυτός [ο Τρότσκι] είχε σχεδιάσει στα χρόνια 1904-06, στα μέσα του αιώνα φαινόταν, άλλη μια φορά, ότι είχε αντιληφθεί σωστά την «πιθανότερη εξέλιξη των πραγμάτων». Είτε διαβάζει κανείς το μήνυμά του με τρόμο ή με ελπίδα, είτε βλέπει τον ίδιο ως τον εμπνευσμένο προάγγελο μιας νέας εποχής που θα υπερβαίνει όλη την ιστορία σε επιτεύγματα και μεγαλείο, ή ως τον μάντη της καταστροφής και της συμφοράς, δεν μπορεί παρά να εντυπωσιαστεί από την έκταση και την τόλμη του οράματός του.
Παρατηρούσε και διερευνούσε το μέλλον όπως κάποιος που κατοπτεύει από μια πολύ ψηλή βουνοκορφή έναν νέο και απέραντο ορίζοντα και δείχνει τα τεράστια, αχαρτογράφητα ορόσημα που βρίσκονται σε απόσταση. Είναι αλήθεια ότι, από αυτή την πλεονεκτική θέση, δεν μπορούσε να δει κάτω ολόκληρο το τοπίο: ορισμένα μέρη τυλίγονταν από σύννεφα πυκνής ομίχλης και το παιχνίδι της απόστασης και της προοπτικής τα κάνει να μοιάζουν διαφορετικά από αυτό που φαίνεται όταν βρίσκεσαι μέσα στην κοιλάδα. Εκτίμησε λάθος την ακριβή κατεύθυνση ενός μεγάλου δρόμου· είδε δύο ή περισσότερα ξεχωριστά ορόσημα συγχωνευμένα σε ένα· και με οδύνη αντιπαρήλθε μιαν από τις βραχώδεις χαράδρες, στην οποία κάποια μέρα θα γλιστρούσε μέσα ο ίδιος για να βρει τον χαμό του. Όμως, το αντιστάθμισμά του ήταν το μοναδικό μέγεθος του ορίζοντά του. Σε σύγκριση με αυτό το όραμα, το οποίο σχεδίασε ο Τρότσκι στο κελί του μέσα στο φρούριο, οι πολιτικές προβλέψεις που έκαναν οι πιο επιφανείς και οι πιο σοφοί σύγχρονοί του, συμπεριλαμβανομένων των Λένιν και Πλεχάνοφ, ήταν άτολμες ή συγκεχυμένες.