Χρησιμοποιώντας πληθώρα ετερογενών πηγών, τις οποίες κατόρθωσε να συνθέσει αρμονικά, ο Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος επαναπροσδιόρισε την ταραγμένη ιστορική πορεία του ελληνισμού κατά τους αιώνες της δύσκολης συνύπαρξής του με τους Λατίνους και τους Τούρκους κατακτητές του. Μέσα από τις τραγικές συγκυρίες και τις αντιφάσεις αυτής της συμβίωσης ανέδειξε την αργή επώδυνη γένεση της νεοελληνικής εθνότητας, οδηγήθηκε στην απόφαση της οριοθέτησης της ανάδειξης του νέου ελληνισμού από το 1204 και εξής: μέσα σε αυτή την περίοδο νομίζει κανείς ότι δύει και παύει να υφίσταται ο παλαιός κόσμος, ενώ στην πραγματικότητα αυτός ο κόσμος, υπό την πίεση ισχυρών εξωτερικών και εσωτερικών αντιδράσεων, μεταμορφώνεται βαθμιαία και μετασχηματίζεται σε έναν νέο. Έτσι συντίθεται και δημιουργείται ο νέος ελληνισμός που υποφέρει και αγωνιά μέσα στις δύσκολες συνθήκες του περιβάλλοντός του και προσπαθεί να βρει τον εαυτό του, να επιζήσει και να χαράξει την πορεία για καλύτερο μέλλον. Πολλά είναι τα θέματα που θίγονται με συνοπτικό τρόπο και στο ανά χείρας έργο, το οποίο αποτελεί χρήσιμη και ευσύνοπτη επιτομή των πρώτων τόμων της Ιστορίας του νέου ελληνισμού.