Όταν το πραγματικό συναντά το φανταστικό, αλλά δεν ξέρεις πότε αρχίζει το ένα και πού τελειώνει το άλλο, μάλλον κρατάς στα χέρια σου μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στο νέο βιβλίο της Μαρίας Τσακίρη το «Πορτρέτο του βασιλιά» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Bell

Μαρία Τσακίρη-Το πορτραίτο του Βασιλιά” Εκδόσεις Bell

Γράφει η Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Μετά το “Λούτσυ και Καμίλ” το 2021, η Μαρία Τσακίρη επανέρχεται φέτος με “Το Πορτραίτο του Βασιλιά” από τις εκδόσεις Bell. Η λογοτεχνία συχνά λειτουργεί ως καθρέφτης αλλά και πύλη προς έναν κόσμο όπου το πραγματικό αναμειγνύεται με το μυστηριακό, το συμβολικό και το υπερφυσικό. Στο έργο της, η αφήγηση πλέκει έναν ιστό όπου οι φιγούρες των «γκουλακουδιών», τα πουλιά-σύμβολα όπως το αηδόνι και ο γλάρος, και οι χρονολογικές συμπτώσεις, πάντα σε άμεση σχέση με τον μυθικό Γιαγκούλα, αποκτούν βαθιά, σχεδόν τελετουργική σημασία. Ο Γιαγκούλας, ως κεντρικός πρωταγωνιστής, διατρέχει την αφήγηση με την παρουσία του να επηρεάζει την πορεία των χαρακτήρων και να δένει το παρελθόν με το παρόν, το πραγματικό με το φανταστικό. Η συγγραφέας δεν περιορίζεται στην απλή αναπαράσταση της ιστορίας αλλά αναζητά να αποκαλύψει τα μυστικά της ανθρώπινης ψυχής, τις αόρατες συνδέσεις ανάμεσα στη μνήμη, την απώλεια και την ελευθερία..Το βιβλίο πραγματεύεται τη διαχρονική σχέση ανάμεσα στη μοίρα και την ελευθερία, αναδεικνύοντας πώς οι άνθρωποι παλεύουν με το παρελθόν τους και τις αόρατες δυνάμεις που τους διαμορφώνουν. Μέσα από τον μύθο του Γιαγκούλα, τα μυστηριακά «γκουλακούδια» και τα πουλιά-σύμβολα, αναδεικνύεται η πάλη ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, την απώλεια και την ελπίδα. Ένα έργο γεμάτο συμβολισμούς και βαθιά ψυχολογική ανάλυση, όπου η ιστορία συναντά τη μυθοπλασία σε ένα ιδιαίτερα εκλεπτυσμένο ύφος. Μέσα από την αφήγηση, η Τσακίρη αποτυπώνει την πολυπλοκότητα της εξουσίας, της ταυτότητας και των ανθρώπινων σχέσεων, μέσα σε ένα σκηνικό που άλλοτε θυμίζει παραμύθι και άλλοτε πολιτική αλληγορία. Η γραφή της είναι λιτή, αλλά γεμάτη ένταση, που κρατά τον αναγνώστη καθηλωμένο σε μια ατμόσφαιρα μυστηρίου και βαθιάς συναισθηματικής φόρτισης. Τα θέματα που θίγονται είναι η εξουσία, η ταυτότητα, η προδοσία και η μνήμη που παρουσιάζονται μέσα από συμβολικές εικόνες και μια ατμόσφαιρα που αιχμαλωτίζει τις αντιθέσεις ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, την πραγματικότητα και τη φαντασία. Το Πορτραίτο του Βασιλιά δεν είναι μόνο μια ιστορία για την εξουσία, αλλά και μια βαθιά ανθρώπινη κατάδυση στην αναζήτηση του εαυτού, που αφήνει έντονο αποτύπωμα στον αναγνώστη. Το μυθιστόρημα μιλά για τρεις γενιές γυναικών. Τη γιαγιά Μπήλιω, τη μητέρα Ροζαλία και την εγγονή Τίνα, που όσο θυμάται τον εαυτό της αναζητά να μάθει από πού κρατά η σκούφια της. Ένας άντρας που καθορίζει τις ζωές τους. Αλλά όχι, δεν είναι μόνο αυτές. Είναι και ένας όμορφος άντρας. Ο θρύλος του Ολύμπου και των Πιερίων, που με την πελώρια θωριά τους ενώνουν το μεγαλείο και το μυστήριο αιώνων για να τον κρύψουν σε βαθιές χαράδρες και στοιχειωμένες σκοτεινές σπηλιές. Ο Φώτος Γιαγκούλας. Ο λήσταρχος. Ο ωραίος των ορέων! Απών ο ίδιος από τις ζωές τους, αλλά πάντα εκεί, να τις καθορίζει, ο πίνακας με τη μορφή του. Η ανατριχιαστικά πιστή απόδοση των χαρακτηριστικών του. Το πορτρέτο του…Ένας σκοτεινός θρύλος. Στο παζλ των πρωταγωνιστών, και επτά αέρινες μορφές που συμπληρώνουν το μύθο που έχει κεντηθεί με βία και αίμα γύρω από το όνομα εκείνου. Τα επτά γυμνά κορίτσια που ξεπηδούν από το μεταφυσικό και το ανεξήγητο και χορεύουν απόκοσμα στο σκοτάδι, μεταξύ πραγματικού και φανταστικού. Τα γκουλαγκούδια. Άραγε είναι νεράιδες; Ξωτικά; Μούσες; Ή μήπως είναι οι ψυχές των μικρών παιδιών που η λαϊκή φαντασία και οι διηγήσεις τις αφήνουν να αιωρούνται σαν αερικά στο χρόνο, αναζητώντας τη χαμένη γαλήνη της ψυχής τους; Το νέο καθηλωτικό μυθιστόρημα της Μαρίας Τσακίρη είναι εμπνευσμένο από τους θρύλους του Ολύμπου και βασισμένο στη συγκλονιστική ζωή και δράση του λήσταρχου Γιαγκούλα. Η επιστροφή του μέσα από το "πορτρέτο" θυμίζει τη φροϋδική έννοια του "ανεπανόρθωτου". Είναι γνώριμος και ταυτόχρονα τρομακτικός. Δεν είναι πια παρών, αλλά δεν μπορεί να ξεχαστεί. Είναι αυτός που διατάζει σιωπηρά τις γυναίκες να ζήσουν τη ζωή τους. Ο Γιαγκούλας ενσαρκώνει το αρχέτυπο του πολεμιστή και σκοτεινού Εραστή. Είναι αυτός που ζει έξω από τον Νόμο, επιβάλλει τη δική του ηθική, κατακτά και τιμωρεί, ερωτικοποιείται και δαιμονοποιείται ταυτόχρονα. Η γυναικεία φαντασία, ειδικά σε περιοχές όπου η πατριαρχία είχε το πρόσωπο του ληστή, χτίζει γύρω του μια μείξη τρόμου και έλξης. Το "πορτρέτο" στον τίτλο μπορεί να ιδωθεί και ως καθρέφτης όπου οι γυναίκες βλέπουν το τραύμα της εξουσίας και καλούνται να το αποδομήσουν ή να το ξορκίσουν. Ο Γιαγκούλας, ως "βασιλιάς", δεν είναι μόνο ο κυρίαρχος των βουνών. Είναι η μορφή στην οποία έχουν προβληθεί: ο φόβος, ο νόστος, η ανάγκη για ανδρικό πρότυπο, αλλά και η εσωτερική βία που αναπαράγεται. Οι γυναίκες της ιστορίας καλούνται να "σκοτώσουν" ξανά τον Γιαγκούλα, όχι σωματικά, αλλά μέσα τους. Η γιαγιά κουβαλά το μυστικό του, η μάνα παλεύει μαζί του, η εγγονή ενδέχεται να τον κοιτάξει και να τον ξεπεράσει. Ο Φώτος Γιαγκούλας, όπως αναδύεται μέσα από το Πορτραίτο του Βασιλιά της Μαρίας Τσακίρη, δεν είναι απλώς μια ιστορική μορφή του ληστρικού παρελθόντος της ελληνικής υπαίθρου. Είναι μια μορφή-σύμβολο, μια ψυχική σκιά που διαπερνά τον χρόνο, τη γλώσσα, τη γενεαλογία και την ενοχή. Το πρόσωπό του, παρόν μόνο μέσα από το πορτρέτο, δεν φωτίζεται, μα επιστρέφει διαρκώς μέσα από τους ψιθύρους των γυναικών που τον έζησαν, τον φοβήθηκαν, τον αγάπησαν ή τον κληρονόμησαν. Στοιχειώνει τα βουνά, το αίμα, το σώμα των γυναικών που έμειναν πίσω και το βλέμμα τους κουβαλά το ρίγος της μνήμης του.

Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί περισσότερο από μία φορά. Γιατί κάθε ανάγνωση ξεκλειδώνει κι ένα διαφορετικό πρόσωπο του «βασιλιά» — και ίσως, τελικά, το δικό μας. Καλοτάξιδο να είναι Μαρία Τσακίρη!