Η διαδρομή του ΚΚΕ από την Τρίτη Διεθνή ως την περίοδο της ιταλό-γερμανικής κατοχής, υπήρξε ένα φαινόμενο νεκρανάστασης. Από κόμμα με περιορισμένη απήχηση στους Έλληνες ψηφοφόρους εξελίχθηκε στον πιο σημαντικό παράγοντα αντίστασης στις δυνάμεις κατοχής. Ο ερχομός των προσφύγων της Μικράς Ασίας το 1922, χωρίς περιουσιακά στοιχεία, χωρίς την προστασία των βουλευτών στη Βουλή και τους δεσμούς με την πολιτική εξουσία, οδήγησε πολλούς από αυτούς στο ΚΚΕ.
Το ΚΚΕ ήταν επαναστατική δύναμη με ιδέες φερμένες από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη που απέκτησαν τη δική τους ιδιομορφία στην παραδοσιακή Ελλάδα. Σε αντίθεση με τη Γιουγκοσλαβία, όπου οι προπολεμικές πολιτικές δυνάμεις ανταγωνίστηκαν για την εξουσία, στην κατεχόμενη Ελλάδα απουσίαζαν τα μεγάλα πολιτικά κόμματα του παρελθόντος και άφησαν το πεδίο της αντίστασης ελεύθερο για το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Η κυβέρνηση εν εξορία του Εμμανουήλ Τσουδερού, διχασμένη ανάμεσα στα συντηρητικά στοιχεία του παρελθόντος και τους αριστερούς κινηματίες του 1944, κατάφεραν μαζί με την κυβέρνηση Παπανδρέου στην Ελλάδα, να αντιμετωπίσουν το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μόνο με την επέμβαση των βρετανικών δυνάμεων. Ο εμφύλιος του 1946-49 σημάδεψε την ελληνική ιστορία.
Θ. Μ. Βερέμης