Το φύλο είναι μία από τις πιο πολυδιάστατες και καθοριστικές έννοιες – σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, η οποία μεταβάλλεται στον χώρο και τον χρόνο. Η έμφυλη ταυτότητα δεν είναι ουσιοκρατική, έμφυτη ή στατική. Αρχικά, αποτελεί μορφή αυτοέκφρασης, στοιχείο διαμόρφωσης της ταυτότητας και νοηματοδότησης της ατομικής εμπειρίας, επιδρώντας στην καθημερινή ζωή των υποκειμένων. Παράλληλα, ως κοινωνική κατασκευή διαμορφώνει τους ρόλους, τις προσδοκίες και τις θεσμικές πρακτικές, καθώς και την πρόσβαση σε αναγνώριση, ευκαιρίες, πόρους και εξουσία – συμβολική και υλική. Πρόκειται δηλαδή για δυναμική και κοινωνικά επιτελούμενη έννοια, ενώ, ταυτόχρονα, οι επιτελέσεις αυτές δεν καθορίζουν μόνο το πώς «είμαστε», γυναίκες ή άνδρες ή άλλα, το πώς φαινόμαστε στα άλλα άτομα, θηλυκότητες ή αρρενωπότητες ή άλλα, αλλά και το πώς αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε τις ίδιες μας τις εμπειρίες. Οι άνθρωποι «γίνονται» το φύλο τους μέσα από κοινωνικές προσδοκίες, λόγους και πρακτικές που σχετίζονται με το σώμα, την εμφάνιση, τον λόγο και τις επιτελέσεις. Πολλά άτομα, τα οποία αμφισβητούν τις παραδοσιακές έμφυλες νόρμες, βιώνουν συχνά τη σύγκρουση ανάμεσα στην προσωπική/ατομική τους ταυτότητα και τις κοινωνικές προσδοκίες, κάτι που εντείνεται εντός κοινωνικών συμφραζομένων που επιβάλλουν κανονιστικό λόγο, καθώς και σε καταστάσεις κρίσης ή/και κρίσεων.
Η έννοια της έμφυλης ταυτότητας αποτελεί ένα από τα πιο δυναμικά και μεταβαλλόμενα πεδία ανάλυσης σε ένα εύρος επιστημονικών πεδίων (κοινωνικές, ανθρωπιστικές, πολιτικές επιστήμες, επιστήμες υγείας κ.ά.). Ειδικά σε περιόδους κρίσης –οικονομικής, πολιτικής, υγειονομικής ή ανθρωπιστικής– οι κοινωνικές κατασκευές του φύλου, καθώς και οι τρόποι με τους οποίους βιώνεται η έμφυλη ταυτότητα, αποκτούν ιδιαίτερη ένταση και περιπλοκότητα. Οι έμφυλες ταυτότητες αποτελούν, επομένως, όχι μόνο προϊόντα κοινωνικής κατασκευής, αλλά και σημεία πολιτικής αντίστασης.