Από έναν κορυφαίο ιστορικό της εποχής μας, ένα διεισδυτικό και εντελώς επίκαιρο έργο για τις δραματικές μεταλλάξεις της έννοιας του αντισημιτισμού — και τις απρόβλεπτες όσο και ανησυχητικές συνέπειές τους.

Τι εννοούμε σήμερα όταν μιλάμε για αντισημιτισμό; Παραδοσιακά ο όρος υποδήλωνε μια απειλή που εκπορευόταν από την πολιτική Δεξιά· από κύκλους εθνικιστικούς και ξενοφοβικούς που έχτιζαν πάνω στη μακραίωνη καχυποψία της Χριστιανοσύνης για τους Εβραίους με τα εργαλεία της ρατσιστικής ψευδοεπιστήμης. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η συντριπτική πλειονότητα των Εβραίων ζούσε στην Ευρώπη. Και η προέλευση των αντισημιτικών μέτρων και πολιτικών ήταν ξεκάθαρη, με αποκορύφωμα τον εφιάλτη της ναζιστικής Γερμανίας και του Ολοκαυτώματος.

Τώρα το τοπίο είναι πολύ διαφορετικό, όπως δείχνει ο Μαρκ Μαζάουερ παρακολουθώντας την εξέλιξη του όρου από την επινόησή του τον 19ο αιώνα έως σήμερα. Το 80% του παγκόσμιου εβραϊσμού ζει σε δύο χώρες –το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες–, με τη δεύτερη να εγγυάται τη στρατιωτική κυριαρχία της πρώτης στη Μέση Ανατολή. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Εβραίοι ήταν μια ξεχωριστή μειονότητα που οδηγούνταν, από την αντίθεσή τους στο φασισμό, σε συμμαχία με άλλους κατατρεγμένους λαούς. Σήμερα αντιθέτως θεωρούνται «λευκοί» και, για τη σύγχρονη αντιαποικιοκρατική σκέψη, η μεταχείριση που επιφυλάσσει το Ισραήλ στους Παλαιστινίους έχει γίνει απολύτως κρίσιμο ζήτημα. Η παλιά αριστερή αλληλεγγύη είναι παρελθόν και οι πιο εκκωφαντικές καταγγελίες του αντισημιτισμού τον τοποθετούν στην Αριστερά, όχι στη Δεξιά.

Ο Μαζάουερ διατρέχει με προσοχή αυτό το ναρκοπέδιο μέσα από μια ιστορική ματιά που θέλει να φωτίσει τα πράγματα αντί να ρίξει απλώς κάπου το φταίξιμο. Όπως υποστηρίζει, η άνοδος μιας πεσιμιστικής ευαισθησίας μετά το Ολοκαύτωμα, καθώς και η αυξανόμενη διεθνής κριτική στο Ισραήλ, αίρουν το διαχωρισμό ανάμεσα στα συμφέροντα των Εβραίων και τα συμφέροντα του εβραϊκού κράτους. Πριν από μισό αιώνα λίγοι πίστευαν ότι ο αντισημιτισμός είχε κάποια σχέση με την εχθρότητα προς το Ισραήλ· σήμερα πολλές δεσπόζουσες εβραϊκές φωνές ταυτίζουν τα δύο. Η λέξη παραμένει ίδια, αλλά το νόημά της έχει αλλάξει.

Η τραγωδία, λέει ο Μαζάουερ, είναι ότι ο αντισημιτισμός επιμένει. Αν μπορεί να τον βρει κανείς και στην άκρα Αριστερά, παραμένει πολύ πιο επικίνδυνος όταν προέρχεται από δυνάμεις της ριζοσπαστικής Δεξιάς που διαδηλώνουν με το σύνθημα «Οι Εβραίοι δεν θα μας πάρουν τη θέση», όπως στο Σάρλοτσβιλ. Αφήνοντας την κατηγορία του αντισημιτισμού να εκτοξεύεται αδιακρίτως για να φιμώσει κάθε θεμιτή και νόμιμη κριτική, απονομιμοποιούμε τον όρο και υπονομεύουμε κάτι ουσιώδες για τη λειτουργία της δημοκρατίας. Το Περί αντισημιτισμού είναι μια θαρραλέα προσπάθεια να τραβήξουμε αυτή την απαραίτητη διαχωριστική γραμμή.