Όταν οι Δυτικοευρωπαίοι περιηγητές ταξίδευαν στην Ανατολή —από τα μέσα του 16ου μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα— συνάντησαν πολλά αξιοπερίεργα και αξιομνημόνευτα. Ανάμεσα σ’ αυτά ήταν και ο κόσμος των χαμάμ. Εκατό και πλέον περιηγητές δεν παρέλειψαν να καταγράψουν στα ταξιδιωτικά τους χρονικά με λόγο γλαφυρό, με πρωτότυπες εικόνες και με πολλές λεπτομέρειες όλα όσα βίωσαν και τους εντυπωσίασαν στα χαμάμ· ήταν εμπειρία πρωτόγνωρη γι’ αυτούς.

Γιατί άραγε οι περιηγητές εντυπωσιάζονται τόσο από τα επιβλητικά δημόσια και ιδιωτικά λουτρά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία; Για ποιους λόγους, με ποιους τρόπους και ποιους πόρους οικοδομούνται τα χαμάμ και πώς οργανώνεται και συντηρείται η λειτουργία τους; Τι σημαίνει για τις γυναίκες η επίσκεψη στα χαμάμ και πώς οι περιηγητές μεταπλάθουν στις αφηγήσεις τους τον σαγηνευτικό και απαγορευτικό γι’ αυτούς κόσμο των γυναικών; Οι περιη­γητές εξηγούν τους λόγους της αθρόας προσέλευσης στα χαμάμ: λόγοι συνδεδεμένοι με τους θρησκευτικούς κανόνες των μουσουλμάνων, λόγοι υγείας και υγιεινής, καλλωπισμού, ψυχαγωγίας και απόλαυσης. Τα λουτρά στην Αρχαιότητα και τα κατάλοιπά τους κατά την εποχή των ταξιδιών των Ευρωπαίων, τα εντυπωσιακά κτίσματα των χαμάμ, οικοδομημένα χάρη στις ευεργεσίες εύπορων μουσουλμάνων, οι προηγμένες εγκαταστάσεις θέρμανσης και υδροδότησης, αλλά και οι εργαζόμενοι, ο εξοπλισμός, τα σύνεργα και τα προϊόντα που χρησιμοποιούνταν, κατέχουν σημαντική θέση στα έργα τους.

Στα χαμάμ ζυμώθηκαν συλλογικές μνήμες, συμπεριφορές και πρακτικές. Ο συγχρωτισμός ατόμων ανεξαρτήτως θρησκευτικού δόγματος ή εθνότητας, το εκτεθειμένο στη δημόσια θέαση γυμνό ή ημίγυμνο σώμα των λουομένων, ο απροσπέλαστος κόσμος των γυναικών, που η επίσκεψή τους στα λουτρά αποτελούσε τη μόνη κοινωνική τους διέξοδο, και όλες οι αργόσυρτες διαδικασίες περιποίησης και ανάπαυλας —σκηνές και πράξεις άγνωστες στις πατρίδες των περιηγητών— ξεδιπλώνονται με λέξεις και εικόνες, και μας μεταφέρουν σπάνιες πληροφορίες για όσα εκτυλίσσονταν στα χαμάμ.