Η τρίτη αυτή έκδοση αποτελεί αναθεωρημένη μορφή του συγγράμματος που πρωτοεκδόθηκε το 2000. Καθώς η έρευνα στο χώρο και στο χρόνο προχωρεί, κρίθηκε αναγκαίος ο εμπλουτισμός και εν μέρει η αναδιαμόρφωση του βιβλίου, ώστε να καλυφθούν τα σύγχρονα δεδομένα. Στη νέα χιλιετία ο ιστορικός επιστήμονας υιοθετεί τον εκδημοκρατισμό και τον εξανθρωπισμό της τοπικής και της προφορικής ιστοριογραφίας, αναδεικνύει τις αφανείς πλειοψηφίες και μειοψηφίες ως κινητήρια δύναμη του ιστορικού γίγνεσθαι και επαναπροσδιορίζει τους στόχους της ιστορίας. Η ιστορία δεν είναι πλέον η περιγραφή μιας εξέλιξης, που είναι μια έννοια δανεισμένη από τη βιολογία, ούτε η αποτύπωση μιας προόδου, που είναι έννοια ηθική, αλλά η ανάλυση των πολλαπλών μετασχηματισμών, ο εντοπισμός των ασυνεχειών με τη μορφή στιγμιαίων λάμψεων. Η σύγχρονη ιστορική πραγματικότητα και η αναπαράστασή της, όπως αυτή παράγεται και αναπαράγεται από τους καλλιτέχνες, τους λαούς και τις κοινωνικές ομάδες, βεβαιώνουν ότι η ιστορία του πολέμου και της βίας δεν τελειώνει, αλλά "εμφανίζεται σαν μακάβριο βεγγαλικά στη βασιλεύουσα της νεωτερικότητας". Οι αλλαγές στην ιστορία έχουν δρομολογηθεί προς την αλλαγή των πολεμικών μέσων, αλλά όχι προς τη βελτίωση του ιστορικού γίγνεσθαι, την απουσία της ανισότητας και της εκμετάλλευσης. Η τέχνη σε κάθε μορφή της αποτελεί μια πολιτισμική δύναμη και κάθε πολιτισμική αλλαγή ή επανάσταση συνυφαίνονται με την πολιτική αλλαγή και την πολιτική επανάσταση. Στην ιστορική έρευνα το εικαστικό έργο ως ιστορική μαρτυρία, η οποία έχει υποβληθεί σε εξωτερική και εσωτερική κριτική συνιστά ένα ποιοτικό και συμβολικό υλικό, το οποίο μετά τη συνομιλία με τους δημιουργούς αποκαλύπτει τις σχέσεις της τέχνης με την τεχνική στη διπλή κλίμακα κάθετα και οριζόντια ως έμπνευση και ως δεξιότητα. Στα έργα που καταγράψαμε για τους Θρακιώτες είναι εμφανής ο διάλογος των καλλιτεχνών με την ιστορία, με το δέκτη, με τη δημόσια τέχνη και με τον ιστορικό τόπο. Η τέχνη κάθε εποχής τείνει να εξυπηρετεί τα ιδεολογικά συμφέροντα της ηγεμονικής τάξης και κουλτούρας και κατ\' ακολουθία οι τρόποι όρασης και παρατήρησης του κόσμου καθορίζονται από τη στάση απέναντι στην ιδιοκτησία και στην ανταλλαγή. Οι εικαστικές μαρτυρίες ως ιστορική πηγή συμβάλλουν στην αναζήτηση για τους τρόπους με τους οποίους ορίζεται το "έθνος σε συνάρθρωση και σε αντιδιαστολή με άλλα υπαλλακτικά συλλογικά προτάγματα, όπως εκείνο που απορρέει από τον οικουμενιστικό διεθνισμό από τη μία και από τις μειονότητες από την άλλη μεριά". Σ\' αυτή τη διάστασή του το πλούσιο ιστορικό υλικό που εντοπίζουμε μπορεί να αξιοποιηθεί από τη σύγχρονη έρευνα και από τη διδακτική της ιστορίας, συνταιριάζοντας το παραδοσιακό εθνικό παρελθόν με το σύγχρονο αίτημα για "καθαρότερη επίγνωση του χαρακτήρα και των συντελεστών του ιστορικού γίγνεσθαι, πέρα από μυθοπλασίες και αυταπάτες".