Γράφει: Μάγδα Παπαδημητρίου-Σαμοθράκη

Η Μαντώ Μάκκα γεννήθηκε το Μάιο του 1980 στην Αθήνα. Αποφοίτησε από το Κλασικό Λύκειο Αναβρύτων. Τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί στο διαδίκτυο. Είναι μέλος της Επιτροπής Γυναικών συγγραφέων και της Επιτροπής Μετάφρασης και Γλωσσικών Δικαιωμάτων του Pen Greece. Έχει εργαστεί ως Καθηγήτρια Αγγλικών και ως διαχειρίστρια διαδικτυακών εφημερίδων.

Το 2021 κυκλοφόρησε η πρώτη της συλλογή διηγημάτων «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια» από τις Εκδόσεις Νίκας. Η συλλογή διηγημάτων «Αγκούσα» είναι το δεύτερό της βιβλίο από τις Εκδόσεις Νίκας. Πολλά ερωτηματικά προέκυψαν και η μόνη που μπορεί να μας τα απαντήσει είναι η ίδια συγγραφέας.

Μαντώ Μάκκα σ’ ευχαριστώ για τον χρόνο σου. Γιατί Αγκούσα και τι συμβολίζει το εξώφυλλο αυτής της όμορφης συλλογής διηγημάτων;

Εγώ σε ευχαριστώ. Όποιος διαβάζει το βιβλίο μου είναι δώρο για εμένα, δε θεωρώ τίποτα δεδομένο. Όταν ήμουνα μικρή άκουγα τη γιαγιά μου να λέει "έγκωσα" ήτοι μπούχτισα. Η λέξη προφανώς μου έμεινε και έτσι όταν έψαχνα τίτλο τη θυμήθηκα μιας και το βιβλίο περιγράφει μέρες που δε θα θέλαμε να ξαναζήσουμε, μέρες που προκάλεσαν δυσφορία. Το εξώφυλλο για εμένα συμβολίζει τις πολλές φωνές που έχει το βιβλίο αλλά και τη χαρά και τη λύπη που συνυπάρχουν στη ζωή μας.

Εκατόν επτά σελίδες αλλά τόσο μεστές που ο αναγνώστης θέλει να πισωγυρίσει στα διηγήματά σου για να ανακαλύψει τι κρύβεται πίσω από τις λέξεις. Ποια ήταν η ανάγκη να τα γράψεις κι αν υπάρχουν αυτοβιογραφικά ανάμεσα από αυτά.

Όταν ξεκινάω να γράφω ούτε εγώ η ίδια δεν ξέρω τι θα ακολουθήσει. Τα θέματα δεν είναι εσκεμμένα, είναι λες και εκείνη τη στιγμή γίνεται μια μάχη και το υποσυνείδητο νικάει το συνειδητό. Σε αρκετές ιστορίες έχω πάρει κομμάτια δικά μου και τα έχω πλάσει όπως στο διήγημα ‘Μυγοσκοτώστρα’ που όντως η γιαγιά μου την είχε σε περίοπτη θέση.

Μας στοιχειώνουν τα γεγονότα; Πιστεύεις πως καθορίζουν το μέλλον μας ή μπορούμε να τα ανατρέψουμε, διδασκόμενοι από τα λάθη μας;

Κάποια γεγονότα σίγουρα μας στοιχειώνουν και σίγουρα καθορίζουν ένα κομμάτι μας αλλά το μέλλον είναι μια έννοια άπιαστη. Κανένας δεν ξέρει τι θα γίνει σε ένα λεπτό άρα πώς μπορούμε να μιλάμε για μια ζωή ολόκληρη; Εγώ ακολουθώ το "συγχωρώ αλλά δεν ξεχνώ" και ο λόγος που το κάνω είναι για να μπορώ μεν να προχωρήσω μπροστά αλλά και να μην επαναλάβω τα ίδια λάθη.

Αλήθεια, πόσο ζυγίζουν οι αλυσίδες του φόβου;

Ο φόβος παραλύει και θα είναι ψέματα να πούμε ότι δε φοβόμαστε. Απλά θεωρώ κρίμα να αφήνουμε το οποιοδήποτε γεγονός να μας κλέβει τις στιγμές μας με τους ανθρώπους μας, μιας και ο χρόνος είναι τόσο πολύτιμος και αυτό προσπαθώ να σκέφτομαι κάθε φορά που κάτι γίνεται και τείνει να μου ληστέψει αυτές τις στιγμές.

Ένιωθες δυσφορία όταν έγραφες τα διηγήματα ή ερχόντουσαν στην επιφάνεια ως ποταμός λύτρωσης, απελευθέρωσης;

Όχι, γιατί έπρεπε να βγουν από μέσα μου πάση θυσία. Η μόνη ιστορία που έγραψα κλαίγοντας ήταν οι «Δώδεκα πορσελάνινες κούκλες» στο βιβλίο «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια» και αφορά την παιδική κακοποίηση. Όσο έγραφα τα μάτια μου έτρεχαν αλλά δε σταμάτησα να γράφω. Αν οι συγγραφείς δεν έγραφαν κάθε φορά που η αγκούσα τους έπνιγε νομίζω πολλά από τα πιο σημαντικά έργα δε θα είχαν γραφτεί.

Στο διήγημα «η μέρα που μίσησα το λάδι», μιλάς για το όχι της μάνας που ακούστηκε πολύ δυνατά, στα χρόνια της κατοχής. Είναι αλληγορικό αυτό το όχι;

Είναι και κυριολεκτικό και μεταφορικό. Όλα αυτά τα ναι που έγιναν όχι, τα όχι που είπαμε και δεν ακούστηκαν αλλά και τα όχι που δεν τολμήσαμε ποτέ να πούμε για να κάνουμε τα χατίρια των άλλων εις βάρος μας. Είναι πολύ δύσκολο να προσπαθούμε να κρατήσουμε ισορροπίες και συνήθως θάβουμε τα θέλω μας και τα ‘όχι’ μας. Νομίζω ότι είναι κάτι που το κερδίζουμε όμως με την πάροδο των χρόνων αν και καλό θα ήταν να μας μάθαιναν από μικρά το αντίθετο. Ίσως τότε να μιλούσαμε για ένα πολύ διαφορετικό μέλλον.

Έχεις γράψει κάποια διηγήματα που μιλούν για τη σωματική κακοποίηση. Επηρεάστηκες από τα κρούσματα των γυναικοκτονιών που συνέβησαν την περίοδο της πανδημίας;

Όχι μόνο για τη σωματική αλλά και για την ψυχική κακοποίηση. Σίγουρα όλα τα γεγονότα με λύπησαν και με θύμωσαν αλλά έγραψα πριν γίνουν στο «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια», στα "λεμόνια" όπως λέω εγώ το βιβλίο. Όταν τέλειωσε το βιβλίο έψαξα να βρω κάποια στατιστικά στοιχεία και έπαθα σοκ από τα ευρήματα. Θα παραθέσω κάποια από αυτά εδώ: «Το 2020 πραγματοποιήθηκε η 1η Ετήσια Έκθεση για τη Βία κατά των Γυναικών από τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής & Ισότητας των Φύλων σε συνεργασία με την UNICEF, η οποία είναι αφιερωμένη στην Ελένη Τοπαλούδη. Όπως προκύπτει από την έκθεση, 4872 γυναίκες βρήκαν το κουράγιο και ζήτησαν βοήθεια. Στην Ελλάδα, το διάστημα της πρώτης καραντίνας οι κλήσεις προς την Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης SOS 15900, αυξήθηκαν κατά 230%. Σοκ προκαλούν τα στοιχεία της έκθεσης, που σύμφωνα με τα οποία από το 2010 έως και το 2019, οι καταγγελίες για εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας τετραπλασιάστηκαν».

Η χρυσή κλωστή συμβολίζει το δέσιμο με φόβους και τις αγκιστρώσεις που έχουμε λίγο ή πολύ όλοι μας;

Η χρυσή κλωστή είναι όλα αυτά τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις γενεών που μας κληροδοτεί η οικογένεια, το σχολείο, η κοινωνία γενικότερα. Είναι όλα αυτά τα δήθεν, πρέπει και μη, που μας κρατούν δέσμιους σε ένα παρελθόν και δε μας αφήνουν να ζήσουμε ελεύθεροι.

«30 βαθμοί στα ευαίσθητα». Ένα διήγημα που μιλάς ξεκάθαρα και ανοιχτά. Αναφέρεις το όνομα Παντελής που συνειρμικά ο νους μου πήγε στον τραγουδοποιό Τζαβέλλα. Ποιες ήταν οι αγωνίες σου όταν το έγραφες κι αν θυμώνεις με τους Παντελήδες σε κάθε ιστορική περίοδο; (Κατοχή, Εμφύλιο, Πολυτεχνείο, κλπ).

Θυμώνω με τον εαυτό μου και κάθε άνθρωπο που αποδέχεται την τυραννία και την οπισθοδρόμηση. Θυμώνω όταν επιτρέπουμε στην αδικία να γίνει κατεστημένο. Θυμώνω όταν δε συμπαραστεκόμαστε στους ανθρώπους που δεν είναι τόσο τυχεροί όπως εμείς. Και ας μη γελιόμαστε και σήμερα πόλεμο έχουμε απλά οι βόμβες έχουν νομισματικό αντίκρισμα. Πόσοι άνθρωποι χάνουν τα σπίτια τους, δεν έχουν να πληρώσουν τους λογαριασμούς, δεν έχουν να φάνε; Σιωπούμε όμως μέχρι η βόμβα να σκάσει και στο δικό μας σπιτικό. Αυτή η κατάσταση μου θυμίζει το ποίημα "Σώπα, μη μιλάς" του Τούρκου ποιητή Αζίζ Νεσίν. Ας μιλήσουμε λοιπόν!

Τα βιβλία που είναι ασφυκτικά μέσα στη σακούλα ήταν πάντα κίνδυνος. Πιστεύεις πως είναι φυτώρια επαναστάσεων;

Δεν είναι τυχαίο ότι οι συγγραφείς διώκονταν και τα βιβλία καίγονταν. Δυστυχώς, ακόμη και σήμερα σε πολλές χώρες οι συγγραφείς διώκονται και φυλακίζονται. Τι μας δείχνει αυτό; Ότι οι κυβερνήσεις και ο συντηρητισμός φοβούνται την πένα. Δυστυχώς, το μόνο που μετράει σήμερα είναι το χρήμα. Το είδαμε και στην Ελλάδα με τη δημοσιογραφία. Ότι δεν αγοράζεται, δεν μπορεί να έχει θέση στο σύστημα. Πιστεύω ότι οι συγγραφείς έχουν ηθικό χρέος να γράφουν για την αλήθεια, για την αδικία. Η Λογοτεχνία πρέπει να συνταράσσει και να αφυπνίζει.

Για να έρθω στο προηγούμενο βιβλίο σου «Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια».. «Η ζωή μας δίνει λεμόνια, σε άλλους μικρά σε άλλους μεγάλα, για τον καθένα διαφορετικά. Θα λυγίσεις γιατί είσαι άνθρωπος αλλά θα ξανασηκωθείς γιατί δεν έχεις άλλη επιλογή. Και εκεί θα φανεί η δύναμη σου γιατί έχουμε μόνο μία ζωή...». Είσαι φύσει αισιόδοξος άνθρωπος. Σηκώνεις μανίκια και σφίγγεις δόντια. Είναι ένα αισιόδοξο μήνυμα που το έχουμε σήμερα απόλυτη ανάγκη .Πιστεύεις πως οι Νεοέλληνες έχουμε κουραστεί και δεν έχουμε τις απαιτούμενες αντοχές;

Είναι λογικό να έχουμε κουραστεί με όλα αυτά που έχουν συμβεί τα τελευταία 13 χρόνια όμως νομίζω ότι ως λαός έχουμε αποδείξει ότι αντέχουμε. Αλλά με τι κόστος; Αυτοκτονίες, δολοφονίες, γυναικοκτονίες, παιδικές κακοποιήσεις, άστεγοι, ναρκωτικά, ψυχοφάρμακα, όλοι αυτοί οι δείκτες έχουν ανοδική πορεία. Μια λαϊκή ρήση λέει ότι το ψάρι βρωμάει απ’ το κεφάλι. Πάντα ελπίζω ότι θα έρθουν καλύτερες μέρες.

Οι εκδόσεις Νίκας σου εξέδωσαν και τα δυο βιβλία σου γιατί σε πίστεψαν και σε εμπιστεύτηκαν και είχαν δίκιο. Πώς βλέπεις σήμερα την πορεία των νέων συγγραφέων σε περιόδους κρίσης; Σίγουρα λείπει η μέριμνα από πλευράς υπουργείου Πολιτισμού. Τι άλλο μπορεί να γίνει κατά τη γνώμη σου ώστε να πάρουμε τη θέση που μας αξίζει;

Είμαι πολύ τυχερή που ανήκω σε αυτή την εκδοτική οικογένεια. Νιώθω προστατευμένη σε σχέση με όλες αυτές τις ιστορίες που ακούω για απίστευτα χαμένα χρηματικά ποσά και για βιβλία που ποτέ δε θα διαβάσουμε. Ως μέλος της Επιτροπής γυναικών συγγραφέων και της Επιτροπής Μετάφρασης & Γλωσσικών Δικαιωμάτων του Pen Greece, θα πω ότι προσπαθούμε με μικρά αλλά σταθερά βήματα να κάνουμε δράσεις υπέρ των συγγραφέων και των βιβλίων γενικότερα. Αλλά δε γίνεται για μία ακόμη φορά να απαλείφουμε από την εξίσωση το Υπουργείο Πολιτισμού. Ελπίζω κάποια στιγμή να γίνουν και άλλα βήματα πέρα από τα 20€ που διαθέτει το κράτος σε μεμονωμένο μέρος του λαού για την αγορά βιβλίων. Το θεωρώ γελοίο που το αναφέρω καν. Ας φτιαχτούν βιβλιοθήκες, ας δώσουν καλύτερα βιβλία στους καθηγητές, να δημιουργηθούν λέσχες ανάγνωσης μέσα στα σχολεία. Να κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν τα βιβλία. Μέχρις στιγμής βασιζόμαστε στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Ως πότε στη χώρα που υποτίθεται ότι είναι το λίκνο του Πολιτισμού, ο πολιτισμός θα τυραννιέται τόσο;

Ποια είναι η γνώμη σου για το Bookia, όσον αφορά την προβολή των συγγραφέων και των έργων τους;

Είναι πολύ σημαντικό για εμάς τους νέους συγγραφείς να υπάρχουν χώροι όπου προβάλλεται το έργο και η φωνή μας. Και χαίρομαι ιδιαιτέρως που το Bookia το κάνει με σεβασμό αλλά επίσης δίνει και στους αναγνώστες την ευκαιρία να μιλήσουν για τα βιβλία που διαβάζουν. Πρώτα είμαι αναγνώστρια και μετά συγγραφέας. Το Bookia προωθεί τη φιλαναγνωσία και αυτό με κάνει ιδιαίτερα χαρούμενη!

Αυτός ο ποταμός ψυχής που ακουμπά στο χαρτί, μπορεί να περιοριστεί σε διηγήματα ή θα αφήσεις τον χείμαρρο ελεύθερο ώστε να γίνει νουβέλα;

Δε νιώθω ότι τα διηγήματα με περιορίζουν, ούτως ή άλλως δεν είναι ότι έχω μετρητή λέξεων που μου χτυπάει καμπανάκι ότι πρέπει να τελειώσει η ιστορία γιατί θα μου τελειώσει το χαρτί. Επομένως, θα γράψω κάτι μεγαλύτερο όταν η ίδια η ιστορία θα το αποφασίσει. Και προφανώς δεν θα το ξέρω ούτε εγώ η ίδια!

Σ’ ευχαριστώ Μαντώ Μάκκα και σου εύχομαι να είναι καλοτάξιδο!