Γράφει: Τόλης Αναγνωστόπουλος

Η Φραντζέσκα Μάνγγελ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Εφαρμοσμένες Τέχνες στην Αγγλία και επιστρέφοντας στην Ελλάδα εργάστηκε ως δημοσιογράφος και αρχισυντάκτρια ενώ παράλληλα δίδασκε σε Εργαστήρι Ελευθέρων Σπουδών. Από το 2011 εργάζεται ως κειμενογράφος και μεταφράστρια.

Το 2017 εκδόθηκε το πρώτο βιβλίο της, «Νύχτα του Σάουιν», το οποίο και τιμήθηκε ως «μυθιστόρημα της χρονιάς» στην κατηγορία πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα των Βραβείων Βιβλίου Public. Το «Καχαραμπού» είναι το δεύτερο μυθιστόρημά της και αποτελεί το τελευταίο μέρος της διλογίας της Νύχτας του Σάουιν.

Η Φραντζέσκα ζει στην Αθήνα με τον σύζυγο και την κόρη της.

Θυμάμαι το 2018 όταν παραβρέθηκα στα βραβεία Public είδα πρώτη φορά τη φιγούρα σας και μου έκανε εντύπωση η αισθητική σας και ο λόγος σας. Όταν διάβασα τη «Νύχτα του Σάουιν» αντιλήφθηκα το γούστο και την ευχέρεια αφήγησης και στο γραπτό σας. Δικαίωσα μονομιάς τους αναγνώστες (δεν το κάνω πάντα) που σας τίμησαν με το πρώτο βραβείο. Αλήθεια, περιμένατε από το πρώτο σας πόνημα να αγγίξετε τόσο άμεσα και τόσο πολλούς από αυτούς;

Ούτε που μου 'χε περάσει απ' το μυαλό. Εγώ απλά είχα γράψει μια ιστορία την οποία αγάπησα και πίστεψα πολύ. Όταν έπιασα στα χέρια μου για πρώτη φορά το βιβλίο, το πρώτο που σκέφτηκα ήταν ότι θα ήμουν ευτυχισμένη ακόμη κι αν τη διάβαζε ένας μόνο άνθρωπος.

Με αυτή σας την επιτυχία, μπήκατε κατευθείαν στην πρώτη γραμμή. Πως το αντιμετωπίσατε αυτό; Με τα χαρακτηριστικά ποιου ήρωά σας; Αυτά της ανεξάρτητης και στιβαρής (προς τα έξω) Στέφης ή του μαζεμένου και μετρημένου Κίμωνα;

Την νύχτα της βράβευσης την έζησα με τον ενθουσιασμό και το πάθος της Στέφης. Όμως το επόμενο πρωί, άφησα το βραβείο στην άκρη, σήκωσα τα μανίκια και ρίχτηκα πάλι στη δουλειά όπως θα έκανε ο Κίμωνας.

Το γούστο που ανάφερα πριν είναι εμφανές σε όλη την παραγωγή του πρώτου σας βιβλίου καθώς έχετε επιμεληθεί το εξώφυλλο και το book trailer. Πόσο εύκολο ήταν για εσάς να βρείτε εκδοτική στέγη στην Ελλάδα που να σας αφήνει τέτοια ελευθερία να βάζετε φαρδιά πλατιά την υπογραφή σας στα περισσότερα στάδια παραγωγής του βιβλίου σας;

Αυτό ήταν από τα θέματα που συζήτησα με τις εκδόσεις BELL από την αρχή. Πριν καν υπογράψουμε. Λόγω του ότι εργαζόμουν για πολλά χρόνια πάνω στο κομμάτι της παραγωγής και επιμέλειας εικόνας, είχα πολύ ξεκάθαρη εικόνα μέσα μου στο τι και πως το ήθελα. Και χαίρομαι ιδιαιτέρως που οι απόψεις μας περί αισθητικής ταυτίστηκαν, δίνοντάς μου το ελεύθερο να προχωρήσω.

Όταν έγραφα τη Νύχτα ήταν σαν να έβλεπα την ιστορία όλη μπροστά μου γιατί έτσι είχα μάθει να σκέφτομαι -με εικόνες. Το εξώφυλλο και το book trailer ήταν κομμάτι αυτής της εσωτερικής διεργασίας. Τα είχα φανταστεί απ’ την αρχή και ήμουν πολύ τυχερή που είχα δίπλα μου δικούς μου ανθρώπους που με βοήθησαν να τα υλοποιήσω, όπως ο άντρας μου που επιμελήθηκε εξ’ ολοκλήρου το book trailer, η ζωγράφος Αναστασία Ζαμανίδου που φιλοτέχνησε τον καμβά του εξωφύλλου και οι παιδικοί μου φίλοι και φωτογράφοι Κίκα και Αλέξανδρος Ζαχαριάδης οι οποίοι το φωτογράφισαν. Δουλέψαμε, ξενυχτήσαμε, γελάσαμε όλοι μαζί και το αποτέλεσμα ήταν αυτό που ήταν χάρη στη συνεργασία, την αγάπη και το μεράκι τους.

Εμείς οι άνδρες λέμε «πως εκεί που σταματάει η λογική ξεκινάει ο στρατός». Διαβάζοντας το πρώτο σας βιβλίο το παραφράζω σε «εκεί που σταματάει η λογική αρχίζει η νύχτα του Σάουιν». Πόσο εύκολο ήταν για εσάς να παντρέψετε δύο κόντρα αντίθετους ήρωες σε διαφορετικές χώρες με διαφορετικές παραδόσεις; Από πού στο καλό μπορέσατε και αναδείξατε τον έρωτα μέσα από ένα σκηνικό ομίχλης, καταχνιάς και παράνοιας; Και τελικά πώς μας πετσοκόψατε έτσι κυρία Μάνγγελ;

Μα ο έρωτας ευδοκιμεί μες στην ομίχλη. Και μπορεί να οδηγήσει στην παράνοια, όπως κάθε συναίσθημα στην ακραία μορφή του. Όσο για τις αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν την ιστορία, αυτό ήταν κάτι που βγήκε αβίαστα κι από μόνο του.

Έχοντας ζήσει σε μία μικρή πόλη της Αγγλίας ως φοιτήτρια, δεν είχα παρά να κλείσω τα μάτια και να ανακαλέσω τις εικόνες που ήταν κρυμμένες μέσα μου.

Τα τοπία, την ιστορία, τη μαγική ατμόσφαιρα… Τα όσα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για να σκιαγραφήσω τη Νύχτα.

Οι άνθρωποι ακολούθησαν μετά. Και είχαν τα στοιχεία των ανθρώπων που βρίσκουμε δίπλα μας. Των ανθρώπων που ποτέ δεν μοιάζουν ο ένας στον άλλον, κι αυτή η ανομοιομορφία, αυτή η αντίθεση, είναι η αληθινή τους γοητεία.

Η απάντηση λοιπόν βρίσκεται εκεί. Στο ότι γοητεύτηκα τόσο βαθιά από αντίθετα μέρη, συναισθήματα και προσωπικότητες, που τα έκανα βιβλίο.

Πείτε μας λίγα λόγια για τη συνέχεια της Νύχτας το «Καχαραμπού» δηλαδή. Ομολογώ, και μαλώστε με για αυτό, πως δεν το έχω διαβάσει ακόμα αν και το περίμενα με αγωνία. Να υποθέσω πως η κέλτικη παράδοση, τα gothic και μεταφυσικά στοιχεία είναι πάλι παρόντα;

Το «Καχαραμπού» είναι η ιστορία πίσω από την ιστορία. Όλα εκείνα που έμειναν ανείπωτα απ’ τη Νύχτα. Το «γιατί», το «πότε», το «ποιοι». Ξεκινά απ’ το σημείο όπου τελείωσε το πρώτο βιβλίο και σελίδα με τη σελίδα, αποκαλύπτει τι έγινε στην πραγματικότητα. Ποιος ήταν ο Ξένος, γιατί προσέγγισε την ηρωίδα, τι ήταν εντέλει η Νύχτα του Σάουιν;

Σκεφτείτε το σαν ένα μεγάλο παζλ που του λείπει το κεντρικό κομμάτι. Ή σαν την άλλη όψη του νομίσματος. Για να υφίσταται, χρειάζονται κι οι δυο πλευρές. Η μία είναι η Νύχτα κι η άλλη η Καχαραμπού.

Έτσι όπως είχε αποκαλέσει και ο Ξένος τη Στέφη την πρώτη τους νύχτα. Αυτό ήταν η αρχή όλων. Μια αρχή που θα ανακαλύψουν και οι αναγνώστες ταξιδεύοντας από τη σκοτεινή Αγγλία και Σκωτία των αρχών του εικοστού αιώνα, στην Αφρική του χθες και του σήμερα. Εκεί όπου το μυστηριακό μπλέκεται με το πρωτόγονο, ο έρωτας με τη φυγή, το καλό με το κακό κι η αγάπη με το μίσος.

Πόσο έτοιμη είστε να αντιμετωπίσετε το λογοτεχνικό ύψος που δικαίως, το τονίζω, εκτοξευτήκατε; Σας το ρωτάω γιατί εγώ πιθανόν να είχα περισσότερο άγχος για να κρατηθώ εκεί και να συγκινώ το ίδιο τους αναγνώστες. Με τόσο ψηλά τον πήχη ότι γράφετε σας ικανοποιεί τόσο ώστε να συνεχίσετε την εξαιρετική σας διαδρομή ή γίνατε πιο απαιτητική;

Είμαι υπερβολικά σκληρή με τον εαυτό μου. Κι έχω θέσει ως στόχο κάθε φορά να τον ξεπερνώ. Αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο, κουραστικό κι επίπονο. Έχουν υπάρξει φορές που έχω πει μέσα μου «δεν μπορώ» εξαιτίας αυτών των απαιτήσεών μου. Όμως το επόμενο λεπτό το έχω μετανιώσει. Ίσως επειδή αγαπώ υπερβολικά πολύ αυτό που κάνω. Και νιώθω πως το ίδιο πολύ οφείλω να προσφέρω στους αναγνώστες γιατί κι εκείνοι μου έχουν δώσει το καλύτερο που θα μπορούσαν να μου δώσουν: Το δικαίωμα στο όνειρο που έγινε πραγματικότητα.

Θα συνεχίσετε να μας χτυπάτε το κουδούνι (ring us the Bell) από την ίδια στέγη; Μετά από δύο βιβλία παραμένετε ευχαριστημένοι και οι δύο πλευρές;

Οι Εκδόσεις BELL έχουν δώσει φωνή σε πολλούς νέους Έλληνες συγγραφείς κι αυτό είναι από μόνο του πολύ σημαντικό. Να δίνεις βήμα κι ευκαιρίες σε νέους ανθρώπους. Ένας από αυτούς του ανθρώπους είμαι κι εγώ. Η μεταξύ μας συνεργασία όλα αυτά τα χρόνια ήταν και παραμένει άριστη. Υπάρχει επικοινωνία και ελευθερία κινήσεων, στοιχεία πολύ σημαντικά για μένα.

Αυτήν την περίοδο γράφω πυρετωδώς. Το μυαλό μου είναι 100% εκεί. Δεν έχω μιλήσει ακόμη με τον εκδότη μου, αλλά το σίγουρο είναι ένα. Θα κάνω το καλύτερο δυνατό για την ιστορία μου όπως έκανα πάντα.

Τον καιρό της καραντίνας διαβάσατε, γράψατε, σκεφτήκατε επόμενο βήμα ή αφιερώσατε περισσότερο χρόνο στην οικογένεια και γιατί όχι στον εαυτό σας;

Λίγο απ’ όλα. Διάβαζα, έγραφα, μαγείρευα με τον άντρα μου και έπαιζα ατελείωτες ώρες με την κόρη μας. Γενικά ήμουν σε εγρήγορση. Σαν να ήθελα να εξισορροπήσω την στασιμότητα του έξω κόσμου με την κινητικότητα που είχα εντός μου. Ήταν μία σχετικά ανώδυνη περίοδος, αν εξαιρέσεις το γενικότερο βαρύ κλίμα και το ότι μου έλειψαν πολύ δικοί μου άνθρωποι, γονείς και καλοί φίλοι.

Το θέμα προώθησης του εαυτού σας και των βιβλίων σας μέσα από τα σύγχρονα κανάλια επικοινωνίας αυτά των social media με πληθώρα εικονικών φίλων και συναισθημάτων πως το χειρίζεστε; Αφήνεστε ή παίζεται με μέτρο το παιχνίδι παίρνοντας προφυλάξεις όπως διαδικτυακή μάσκα και αντισηπτικό για να μην κολλήσετε, εθιστείτε και εκτεθείτε στην αγέλη;

Τα social media είναι ένα μέσο για να έρχομαι σε επαφή με τους αναγνώστες. Οι περισσότεροι συγγραφείς ταξιδεύουν, συμμετέχουν σε εκθέσεις, κάνουν πολλές παρουσιάσεις και είναι σε συνεχή επικοινωνία με το κοινό και τους υπόλοιπους συγγραφείς. Εγώ από την άλλη, λόγω του ότι είμαι νέα μαμά, έχω από ελάχιστο έως μηδαμινό ελεύθερο χρόνο και οι έξοδοί μου είναι πολύ περιορισμένες. Χάρη στα social media όμως μπορώ να παρακολουθώ τι συμβαίνει στον εκδοτικό κόσμο και το κυριότερο να επικοινωνώ με τους αναγνώστες. Να τους ακούω, να ανταλλάσουμε απόψεις και να αφουγκράζομαι τις ανάγκες τους. Έχω λάβει πολλή αγάπη έστω κι από μακριά κι έχω γνωρίσει πάρα πολλούς κι αξιόλογους ανθρώπους μέσω διαδικτύου. Από κει και πέρα όμως πιστεύω πως στα social media όπως και σε καθετί στη ζωή μας, είναι απαραίτητο να υπάρχει μέτρο. Διαφορετικά μπορεί να σε καταπιεί.

Εάν ξαναερχόσασταν στη ζωή ποιος λογοτεχνικός ήρωας θα θέλατε να είστε;

Η Λίζελ, «Η Κλέφτρα των βιβλίων» του Ζούσακ.

Από τα γραπτά σας φαίνεστε να έχετε ταλέντο, να έχετε δουλέψει πολύ αλλά και το σημαντικότερο για μένα να έχετε διαβάσει πολύ. Εκτός από αυτά τι άλλο πιστεύετε ότι αποτελεί συστατικό μιας πετυχημένης συνταγής για τη συγγραφή ενός βιβλίου;

Η φαντασία, η ειλικρίνεια και η ενσυναίσθηση. Ειδικά το τελευταίο θεωρώ πως είναι απαραίτητο για μόνο αν μπεις στο πετσί του ήρωα, αν νιώσεις τον πόνο, τη χαρά του, κάθε στιγμή του ως το κόκαλο, η ιστορία βρίσκει την αλήθεια της και αγγίζει την ψυχή του αναγνώστη. Όσοι γράφουμε μοιάζουμε λίγο με ηθοποιούς φτιαγμένους από χαρτί. Για να πείσουμε πρέπει να είμαστε αληθινοί. Κυρίως στον εαυτό μας.

Πόσο επηρέασε την προσωπικότητά σας ο χώρος της συγγραφής και της έκδοσης; Ας μην κρυβόμαστε, όσοι είμαστε στο χώρο, δεν είναι φτιαγμένος με λουλούδια και κόκκινα χαλιά περιμένοντας να υποδεχθεί συγγραφείς ιδιαίτερα πρωτοεμφανιζόμενους. Ξέρετε, στο πρόσωπό σας πολλοί συγγραφείς, και βάζω και τον εαυτό μου μέσα σε αυτούς, ξαναείδαν ρομαντικά το θέμα ότι όλα δεν γίνονται μόνο εις όφελος των μεγάλων εκδοτικών και των ξακουστών συγγραφέων. Το έχετε καταλάβει αυτό; Σας προσδίδει περισσότερη ευθύνη;

Από μικρή πίστευα στη δύναμη των ονείρων και την ικανότητα του ανθρώπου. Αγαπούσα πολύ τις τέχνες κι είχα πρότυπα κυρίως δημιουργούς από το χώρο της ζωγραφικής, της μουσικής και της λογοτεχνίας. Μεγαλώνοντας βέβαια άρχισα να συνειδητοποιώ πόσο δύσκολο είναι να δραστηριοποιηθεί κανείς σε αυτούς τους τομείς και πόση προκατάληψη υπάρχει απέναντι στους καλλιτέχνες.

Ένα κομμάτι μου φοβόταν μα το παιδί μέσα μου συνέχιζε να πιστεύει μυστικά πως αν θελήσεις κάτι με όλη σου την καρδιά, όλα είναι δυνατά. Είναι. Τη Νύχτα του Σάουιν την είχα πρωτοστείλει στους εκδοτικούς το 2007. Δεν πήρα τότε ούτε μία θετική απάντηση. Πληγώθηκα αλλά δεν τα παράτησα. Κάθισα και την έγραψα όλη από την αρχή. Μου πήρε πάρα πολύ χρόνο όμως τη δεύτερη φορά που έστειλα το χειρόγραφο στους εκδοτικούς, οι περισσότερες απαντήσεις ήταν θετικές. Από τότε έμαθα ένα πράγμα: Όλα είναι δυνατά αρκεί να δουλέψεις σκληρά και να μην παραιτηθείς. Και ναι, είναι ρομαντικό σαν ιδέα, αλλά είναι και πραγματικότητα. Κι αυτό δεν είναι ευθύνη. Είναι κίνητρο κι ελπίδα για όσους αγαπούν τα βιβλία, τη συγγραφή και είναι διατεθειμένοι να παλέψουν για αυτά με όλη τους την ψυχή.

Τι εκτιμάτε περισσότερο στους ανθρώπους και τι σας απωθεί σε αυτούς;

Εκτιμώ την καλοσύνη, τη γενναιοδωρία, τη ζωντάνια και την αγάπη για ζωή.  

Δεν αντέχω τη μιζέρια, την οκνηρία και τη μικροψυχία.

Με μια φράση περιγράψτε τον εαυτό σας ή πείτε μου τρία αρνητικά σας γνωρίσματα.

Πεισματάρα, αφηρημένη, χαμένη ώρες και στιγμές σε ένα δικό μου σύμπαν. Όμως αγαπώ τους ανθρώπους μου περισσότερο απ’ οτιδήποτε στον κόσμο κι ότι κάνω στη ζωή μου, έχει ως κίνητρο και πυρήνα εκείνους.

Πόσο καλά γνωρίζετε τον πιο δικό σας άνθρωπο αγαπητή;

Όσο μου επιτρέπει κι όσο το διαισθάνομαι.

Ξεχωρίστε μου αν μπορείτε 5 βιβλία και συγγραφείς που αγαπάτε, ελπίζοντας να μη μου βάλετε μόνο κλασσικούς.

• Μαργκερίτ Ντυράς – Ο εραστής
• Τζων Φώουλς – Ο μάγος
• Κάρλος Ρουίθ Θαφόν – Η σκιά του ανέμου
• Ζουλφί Λιβανελί – Ανησυχία
• Νίκος Θέμελης – Η αναζήτηση

Το αγαπημένο σας μότο στη ζωή;

Ζω. Τώρα.

Κυρία Μάνγγελ σας ευχαριστώ θερμά για τη συνέντευξη.