Ο Ζαχαρίας Ν. Τσιρπανλής (1938, Κως Δωδεκανήσου) πήρε πτυχίο από τη Φιλοσοφική Σχολή του Α.Π.Θ. με βαθμό άριστα. Στην ίδια σχολή αναγορεύθηκε και αριστούχος διδάκτορας το 1967. Υπηρέτησε ως επιστημονικός συνεργάτης (1963-1965) του καθηγητή Μ. Ι. Μανούσακα, έπειτα ως βοηθός με τριετή θητεία και ως επιμελητής στο Σπουδαστήριο Νεότερης Ιστορίας του Α.Π.Θ.

Το 1972 εκλέχτηκε έκτακτος και το 1975 τακτικός καθηγητής της ιστορίας μέσων και νεότερων χρόνων στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Το 1999 μετακλήθηκε στο τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής του Α.Π.Θ.

Κατά διαστήματα, από το 1964, προβαίνει σε διεξοδικές έρευνες στα αρχεία και τις βιβλιοθήκες της Βενετίας, της Φλωρεντίας, του Μιλάνου, της Ρώμης, του Βατικανού, του Μπρίντιζι, της Μάλτας, του Παρισιού. Με υποτροφία της Επιτροπής του Βατικανού για τη μορφωτική συνεργασία, παρέμεινε το 1968-1969 στη Ρώμη ως ειδικός ιστορικός ερευνητής.