Η Μαρία Καϊάφα-Γκμπάντι είναι ποινικολόγος, καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου.

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και εν συνεχεία αναγορεύτηκε διδάκτορας του Ποινικού Δικαίου στο Georg Augusta Universitat zu Gottingen της Γερμανίας (1981). Είναι υπότροφος του Ιδρύματος Alexander von Humboldt από το 1990. Διετέλεσε μέλος του Ανωτάτου Ειδικού Δικαστηρίου δύο φορές (2004-2005 και 2008-2009). Από το 2008 είναι μέλος της Επιτροπής Δεοντολογίας του Υπουργείου Πολιτισμού.

Είναι, μέλος του Δ.Σ. του "Ομίλου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής", Συντονίστρια του Θεματικού Δικτύου του Α.Π.Θ. "Σύγχρονη Ιατρική πράξη, Βιοηθική και Δίκαιο" και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του "Ινστιτούτου για τις Ευρωπαϊκές Συνταγματικές Σπουδές της Σχολής Νομικών, Πολιτιστικών και Κοινωνικών Επιστημών" του Πανεπιστημίου του Hagen.

Είναι επίσης μέλος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, της συντακτικής επιτροπής ποινικών περιοδικών (Υπεράσπιση/Ποινική Δικαιοσύνη) καθώς και διάφορων επιστημονικών φορέων, και συγκεκριμένα: της Ελληνικής Εταιρείας Ποινικού Δικαίου, της Ένωσης Ευρωπαίων Νομικών, της Εταιρίας Νομικών Βορείου Ελλάδος, της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων, της Διεθνούς Ένωσης Ποινικού Δικαίου (International Association of Penal Law) και της Διεθνούς Ακαδημίας Συγκριτικού Δικαίου (International Academy of Comparative Law).

Έχει γνωμοδοτήσει επανειλημμένα ως εμπειρογνώμων για διάφορα επιμέρους θέματα Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Ποινικού Δικαίου στο Ινστιτούτο Διεθνούς Δημοσίου Δικαίου και Διεθνών Σχέσεων, σε όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Επιτροπή και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο) και στην Επιτροπή Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Βουλής των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου. Είναι συνεργάτιδα της σειράς Annotated Leading Cases of International Criminal Tribunals.

Έχει υλοποιήσει ως επιστημονικώς υπεύθυνη ή μέλος διάφορα ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Integra, Horizon,Youth, Daphne, AGIS, ΕΠΕΑΚ Ι- ΙΙ-ΙΙΙ), από Πανεπιστήμια του εξωτερικού ("European Criminal Policy Iniative", Πανεπιστήμιο του Μονάχου και "Elaboration of a standard evaluation model of the implementation and the impact of EU instruments adopted in the framework of Title VI of the Treaty of the European Union", Πανεπιστήμιο Βρυξελλών), το Ελληνικό Δημόσιο ή άλλους φορείς ("Δίοδος", "Επαφή").

Είναι αξιολογήτρια ερευνητικών προγραμμάτων του Ολλανδικού Εθνικού Οργανισμού Επιστημονικής έρευνας (Netherlands Organisation for Scientific Research).

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της ομάδας για την επεξεργασία ενός Σχεδίου για την Ευρωπαϊκή Ποινική Δικαιοσύνη (συντονιστής Prof. Dr. Dr. h.c. mult. B. Schnemann, Πανεπιστήμιο Μονάχου) και είναι επίσης ιδρυτικό μέλος της Ακαδημαϊκής Ερευνητικής Ομάδας 13 Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων "European Criminal Policy Initiative" (συντονιστής Prof. H. Satzger, Πανεπιστήμιο Μονάχου) και μέλος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημιακού Δικτύου ECLAN (European Criminal Law Academic Network).

Διδάσκει μέχρι σήμερα Ποινικό Δίκαιο στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών και συμμετέχει σε νομοπαρασκευαστικές επιτροπές του Υπουργείου Δικαιοσύνης για την αναμόρφωση του Ποινικού Κώδικα.