Ο Στέλιος Π. Μερτίκας έλαβε το δίπλωμα του Τοπογράφου Μηχανικού από το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο το 1979, και κατόπιν παρέμεινε εκεί ως ερευνητής για ένα περίπου χρόνο. Εν συνεχεία, απέκτησε το δίπλωμα του Master of Science in Engineering το 1983 και το Doctor of Philosophy το 1988, στο τότε Surveying Engineering και σημερινό Department of Geodesy and Geomatics Engineering, του University of New Brunswick στον Καναδά.

Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, του απενεμήθει το βραβείο "Δ. Θωμαΐδου" στο ΕΜΠ, επειδή διακρίθηκε σε όλη τη Σχολή του, και το βραβείο του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών. Επίσης υπήρξε μεταπτυχιακός υπότροφος του Ιδρύματος "Αλέξανδρος Ωνάσης" και έλαβε την υψηλότερη βαθμολογία σε μέσο όρο μαθημάτων (Α+) για το Ph.D. στον Καναδά.

Από το 1988 εργάστηκε για 2,5 έτη ως επιστημονικός σύμβουλος σε θέματα δορυφορικών εντοπισμών και GPS στον Οργανισμό Κτηματολογίόυ και Χαρτογραφήσεων Ελλάδος στην Αθήνα. Δίδαξε ως λέκτορας στο University of New Brunswick, ως επισκέπτης επίκουρος καθηγητής στο University of Toronto το 1991, και υπήρξε Postdoctoral Fellow στο Department of Geomatics Engineering στο University of Calgary το 1993. Για επτά μήνες, το 1996, ήταν επισκέπτης καθηγητής με τιμητική διάκριση στο School of Geomatic Engineering του University of New South Wales, στο Σύδνεϋ της Αυστραλίας.

Το 2000 εργάστηκε στο Εθνικό Ινστιτούτο για τις Γεωεπιστήμες και την Αποτροπή Φυσικών Καταστροφών στην Tsukuba της Ιαπωνίας, ως υπότροφος της Ιαπωνικής κυβέρνησης. Από το 1986 μέχρι σήμερα έχει διδάξει μαθήματα που καλύπτουν ευρύ φάσμα γνωστικών αντικειμένων σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Είναι αξιολογητής σε επιστημονικά περιοδικά καθώς και αξιολογητής σε οργανισμούς. Σήμερα είναι Καθηγητής, Διευθυντής του Εργαστηρίου Γεωδαισίας & Γεωπληροφορικής, και Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων στο Πολυτεχνείο Κρήτης.