Η Μαρία Παπαθανασίου είναι ιστορικός, απόφοιτος του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στη Διεθνή Ιστορία από τη London School of Economics and Political Science (LSE) και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Βιέννης (Ινστιτούτο Κοινωνικής και Οικονομικής Ιστορίας). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις της (στην Ελλάδα και στο εξωτερικό) αφορούν τον ευρωπαϊκό -κατά κύριο λόγο τον κεντροευρωπαϊκό- χώρο κατά τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα και εστιάζουν στην ιστορία της παιδικής ηλικίας, της οικογένειας, των αγροτικών κοινωνιών, των εργατικών στρωμάτων, των τεχνιτών και της εργασίας.

Στο συγγραφικό έργο της περιλαμβάνονται τα ακόλουθα βιβλία:

Ι. "Zwischen Arbeit, Spiel und Schule. Die okonomische Funktion der Kinder armerer Schichten in Osterreich 1880-1939" [Μεταξύ εργασίας, σχολείου και παιχνιδιού. Η οικονομική λειτουργία των παιδιών φτωχότερων στρωμάτων στην Αυστρία 1880-1939] (Sozial- und Wirtschafts - historiche Studien, 24), Verlag fur Geschichte und Politik Wien / R. Oldenbourg Verlag Munchen, Βιέννη/Μόναχο 1999.

2. "Αποικίες και ανταγωνισμοί: 15ος-20ός αιώνας" (Ειδικό θέματα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, Γ΄), Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα 2001.

3. "Μεγαλώνοντας στον ορεινό χώρο: Παιδιά και παιδική ηλικία στο Κροκύλειο Δωρίδας τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα" (Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, 38), Αθήνα 2003.

Έχει διδάξει ευρωπαϊκή ιστορία στα Πανεπιστήμια Πατρών, Αιγαίου, Θράκης και Αθηνών και από το 2002 εργάζεται ως καθηγήτρια σύμβουλος στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (θεματική ενότητα "Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία της Ευρώπης"). Τον Οκτώβριο του 2010 εξελέγη επίκουρη καθηγήτρια Νεότερης Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.