Ο Ιζέκιελ Εσ\'κία Μφαλέλε γεννήθηκε το 1919 και μεγάλωσε στις φτωχογειτονιές της Πρετόρια, στη Νότιο Αφρική. Άρχισε την καριέρα του σαν δημοσιογράφος, γράφοντας στο "The Drum Magazine" μετά τον πόλεμο, το 1947, αλλά το 1957 εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα του, εξαιτίας της πολεμικής του απέναντι στο απαρτχάιντ. Στη συνέχεια έζησε στη Νιγηρία, τη Γαλλία, την Κένυα, τη Ζάμπια και στις ΗΠΑ, όπου το 1968 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή στο πανεπιστήμιο του Ντένβερ. Δίδαξε στα πανεπιστήμια του Ντένβερ και της Πενσυλβάνια, ενώ ταυτόχρονα δημοσίευε δοκίμια, άρθρα, μυθιστορήματα και διηγήματα. Το 1977 επέστρεψε στη Ν. Αφρική αλλά η κυβέρνηση ανακάλεσε τον διορισμό του στο πανεπιστήμιο που τού είχε αρχικά προσφέρει. Το 1978 ανέλαβε, τελικά, την έδρα αφρικανικής λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο Witwatersrand.

Ανάμεσα στα έργα του ξεχωρίζουν η πρώτη συλλογή διηγημάτων, "Man must live and other stories" (Κέιπ Τάουν, 1946), το αυτοβιογραφικό αφήγημα για τα παιδικά του χρόνια "Down Second Avenue" (Λονδίνο, 1959), το μυθιστόρημα "The wanderers" (Νέα Υόρκη, 1971), που έμεινε απαγορευμένο στη Ν. Αφρική για πολλά χρόνια, και η αυτοβιογραφία του "Afrika my music" (Γιοχάνεσμπουργκ, 1984). Άλλα βιβλία του: "The living and the dead and other stories", Νιγηρία, 1961, "The African image", Ν. Υόρκη, 1962, "In corner B", Ναιρόμπι, Κένυα, 1967, "Chirundu", ΗΠΑ, 1979, "The unbroken song; selected writings", Γιοχάνεσμπουργκ, 1981, "Bury me at the marketplace; selected letters 1943-1980", Γιοχάνεσμπουργκ, 1984, "Father come home", Γιοχάνεσμπουργκ, 1984, "Poetry and humanism", Γιοχάνεσμπουργκ, 1986, "Echoes of African art", Braamfontein, Ν. Αφρική, 1987, "Renewal time", Λονδίνο, 1988. To 1998 τιμήθηκε με το "Crystal Award" για το σύνολο του έργου του.