Ο Ξενοφών Τζαβάρας γεννήθηκε στην Αθήνα. Το 1998 αποφοίτησε από την Κλασική Κατεύθυνση του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και το 2004 από τον Α΄ Κύκλο Μεταπτυχιακών Σπουδών (Master) στην Γλωσσολογική Κατεύθυνση του Τμήματος Φιλολογίας του ίδιου Πανεπιστημίου, όπου είχε εισέλθει το 2001 κατόπιν εξετάσεων και ως υπότροφος της Ακαδημίας Αθηνών, με τίτλο διπλωματικής εργασίας: "Η μορφολογία του ρήματος στο ιμβριακό ιδίωμα" ενώ τον Ιούνιο του 2012 αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτωρ Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών με θέμα διδακτορικής διατριβής: "Το μορφολογικό σύστημα του ιμβριακού ιδιώματος".

Γνωρίζει τέσσερεις ξένες γλώσσες (Αγγλικά - Γαλλικά - Γερμανικά - Τουρκικά), είναι μέλος διαφόρων επιστημονικών σωματείων, Μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Ονοματολογικής Εταιρείας (την περίοδο 2010-2013 χρημάτισε Γ.Γ.), Ειδικός Γραμματέας του Συλλόγου Ιμβρίων και Αρχισυντάκης - Διορθωτής του περιοδικού "Ίμβρος" (από 2011) στο οποίο αρθρογραφεί ανελλιπώς από το 2005 ενώ είναι μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής (στο τομέα της Φιλολογίας) της Πανελλήνιας Παιδαγωγικής Εταιρείας Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (από το 2013). Από τον Σεπτέμβριο του 2004 είναι διορισμένος μέσω του διαγωνισμού του ΑΣΕΠ ως μόνιμος καθηγητής Μέσης Εκπαίδευσης ενώ από το σχολικό έτος 2008-2009 έχει οργανική θέση στο 2ο Λύκειο Μαρκοπούλου στο Πόρτο-Ράφτη όπου και υπηρετεί από το 2009-2010.

\'Εχει λάβει μέρος ως ομιλητής σε πανελλήνια και διεθνή επιστημονικά συνέδρια ενώ δεκάδες είναι οι πρωτότυπες επιστημονικές μελέτες του γύρω κυρίως από τους τομείς της Γλωσσολογίας (κυρίως Διαλεκτολογίας) και Ονοματολογίας που έχουν δημοσιευθεί σε διάφορα έντυπα. Η συγγραφική του δραστηριότητα περιλαμβάνει 2 βιβλία, 3 ακαδημαϊκές διατριβές (πτυχιακή, διπλωματική / master, διδακτορική), δεκάδες ανέκδοτες ακαδημαϊκές (πτυχιακές και μεταπτυχιακές) εργασίες. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα σχετίζονται κατά βάση με την Διαλεκτολογία, την Λεξικογραφία, την Μορφολογία και την Ονοματολογία ενώ ασχολείται σε βάθος με τα νεοελληνικά ιδιώματα και κυρίως (από 15ετίας) με το γλωσσικό ιδίωμα της ιδιαίτερής του πατρίδας, της Ίμβρου, για το οποίο έχει εκπονήσει και δημοσιεύσει πλήθος μελετών ενώ έχει την επιστημονική επιμέλεια του υπό έκδοση "Τοπωνυμικού Χάρτη της Ίμβρου" της Εταιρείας Μελέτης Ίμβρου και Τενέδου.

Το 2010 απέσπασε από την Ακαδημία Αθηνών το 1ο βραβείο για το ανέκδοτο τότε έργο του "Συλλογή γλωσσικού υλικού από την Ίμβρο", το οποίο εκδόθηκε από τον Σύλλογο Ιμβρίων υπό τον τίτλο: "Λεξικό του Ιμβριακού Ιδιώματος (Ερμηνευτικό - Ετυμολογικό)", στις 650 σελίδες του οποίου βρίσκεται λεξικογραφημένο το σύνολο των (10.000) λημμάτων του Ιμβριακού Ιδιώματος.